Аллаһ Тағаланың есімдерін құрметтеу міндетті екендігі және осы үшін атты ауыстыру туралы

Абу Шурейх (адамдардың) оғ ан Абу ә л-Хакам («Ең мық ты би», сө збе-сө з «Бидің ә кесі») деген атақ бергендігі туралы жә не бірде Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оғ ан: «Расында, тек Аллаһ қ ана Би ә рі тек Оғ ан ғ ана бү кіл билік тә н», - деп айтқ анын хабарлағ ан. Абу Шурейх сонда: «Менің руластарымның арасында егес туындап қ алғ ан кезде, олар мағ ан келеді, ә рі мен олардың арасында екі жақ та разы болытындай етіп билік жасап беремін», - деп тү сіндіріп береді. Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Бұ л ө те жақ сы! Ал сенің ұ лдарың бар ма?», - деді. Ол: «Шурейх, Муслим жә не Абдуллаһ», - деді. (Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын)): «Олардың қ айсысы ү лкен?», - деп сұ рады. Ол: «Шурейх», - деп жауап берді. (Сонда Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын)): «Онда сен – Абу Шурейхсың (“Шурейхтың ә кесі”)», - деді (ә л-Бухари «Тарих ә л-Кә бир», 8/227-228 жә не «Адаб ә л-Муфрадта», 811; Абу Дауд, 4955; ә т-Табарани «ә л-Кабирде», 22/179; Ибн Хиббан, 405; ә л-Хаким, 62; ә л-Бә йһ ақ и «Сунан ә л-Кубрада», 10/145).

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық Кітабына» сә йкестілігі:

Аллаһ Тағ аланың есімдерін қ ұ рметтеу жә не осы ү шін атты ауыстыру таухидті жү зеге асырудың бір тү рі болып табылады.

Абу Шурейх – бұ л Хани ибн Язид ә л-Кандий, куфалық сахаба, һ ижра жыл санауы бойынша 68 жылы Мә дина қ аласында қ айтыс болғ ан, оғ ан Аллаһ разы болсын.

Бұ л хадисте Аллаһ Тағ аланың есімдерін қ орлауғ а жә не ө зің е Аллаһ Тағ аланы ғ ана атауғ а болатын есімді алуғ а, сондай-ақ осы сияқ ты куньялар алуғ а тыйым салынғ анына нұ сқ ау бар.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте Аллаһ Тағ аланың есімдеріне салғ ырттық танытудың жә не оларды қ орлаудың, сондай-ақ олардан Аллаһ тың есімдеріне қ атысты қ ұ рметсіздік тү сінілетін бү кіл нә рсенің, мысалы, Абу ә л-Хаким деген немесе сол сияқ ты аттарды алуғ а тыйым салынғ анына нұ сқ ау бар.

2. Хадисте ә л-Хаким – Аллаһ Тағ аланың есімдерінің бірі екеніне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте қ олынан келетін адамғ а адамдарды жарастырумен айналысуына рұ қ сат етілетініне нұ сқ ау бар, тіпті ол би (сот) болып табылмаса да, ә рі егер ол Қ ұ ран мен Сү ннетке сә йкес келетін тө решілік жасағ ан болса, адамдар келісілген шешімге бағ ынуғ а тиісті екеніне нұ сқ ау бар.

4. Хадисте адам ө зінің ү лкен баласының атына сә йкес кунья алуының дұ рыс екеніне нұ сқ ау бар.

5. Хадисте ү лкен балағ а кейбір мә селелерде артық шылық берілетініне нұ сқ ау бар.

6. Хадисте лайық ты емес атты лайық ты атпен ауыстыру керек екеніне нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Қ ЫРЫҚ СЕГІЗІНШІ ТАРАУ:

Ішінде Аллаһ тың аты аталатын нә рсенің ү стінен, Қ ұ ранның немесе Аллаһ тың Елшісінің ү стінен қ алжың дау туралы

Аллаһ Тағ ала былай деді:

و َ ل َ ئ ِ ن ْ س َ أ َ ل ْ ت َ ه ُ م ْ ل َ ي َ ق ُ و ل ُ ن ّ َ إ ِ ن ّ َ م َ ا ك ُ ن ّ َ ا ن َ خ ُ و ض ُ و َ ن َ ل ْ ع َ ب ُ ق ُ ل ْ أ َ ب ِ ا ل ل ّ َ ه ِ و َ آ ي َ ا ت ِ ه ِ و َ ر َ س ُ و ل ِ ه ِ ك ُ ن ْ ت ُ م ْ ت َ س ْ ت َ ه ْ ز ِ ئ ُ و ن َ (٦ ٥)ل ا ت َ ع ْ ت َ ذ ِ ر ُ و ا ق َ د ْ ك َ ف َ ر ْ ت ُ م ْ ب َ ع ْ د َ إ ِ ي م َ ا ن ِ ك ُ م ْ إ ِ ن ْ ن َ ع ْ ف ُ ع َ ن ْ ط َ ا ئ ِ ف َ ة ٍ م ِ ن ْ ك ُ م ْ ن ُ ع َ ذ ِ ّ ب ْ ط َ ا ئ ِ ف َ ة ً ب ِ أ َ ن ّ َ ه ُ م ْ ك َ ا ن ُ و ا م ُ ج ْ ر ِ م ِ ي ن َ (٦ ٦)

«Егер олардан сұ расаң: «Ә рине, біз ә шейін сө зге кірісіп, ойнап едік», - дейді. Оларғ а: «Аллаһ пен, Оның аяттарымен жә не Елшісімен қ алжақ тағ ан болдың дар ма? Желеуретпең дер! Сендер иман келтіргеннен кейін кә пір болдың дар», - де» («ә т-Тә уба» сү ресі, 65-66 аяттар).

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық Кітабына» сә йкестілігі:

Бұ л тарауда қ ұ рамында Аллаһ зікір етілетін нә рсеге, немесе Қ ұ ранның ө зіне, немесе Аллаһ тың Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) тіл тигізіп қ орлайтын немесе елеумеушілік танытатын адамның ү кімі тү сіндіріледі, ә рі бұ л діннен шығ аратын кү пірлік болып табылатынына жә не таухидке қ арама-қ айшы келетініне нұ сқ ау бар.

Бұ л аятта қ ұ рамында Аллаһ Тағ аланың аты аталатын нә рсенің, немесе Аллаһ тың Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын), немесе Қ ұ ранның ү стінен келемеждеудің ү лкен кү пірлік екеніне нұ сқ ау бар.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта Аллаһ тың, Оның аяттарының, Оның Елшісінің ү стінен келемеждеу таухидке қ арама-қ айшы келетін кү пірлік екеніне нұ сқ ау бар.

2. Аятта (осындай) кү пірлікті істей тұ ра, мұ ның кү пірлік екенін білмегенін айтқ ан адамғ а бұ л ақ тау болмайтынына нұ сқ ау бар.

3. Аятта Аллаһ Тағ аланы зікір етуді, Оның Кітабын, Оның Елшісін (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ұ лық таудың міндетті екеніне нұ сқ ау бар.

4. Аятта егер адам кү пірлік сө здерін айтса, ол сонысымен кә пір болатынына нұ сқ ау бар, тіпті айтып жатқ ан нә рсесіне сенімді болмаса да.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Ибн Умар, Мухаммад ибн Кағ б, Зә йд ибн Аслә м жә не Қ атада былай деп баяндайтын: “Табук жорығ ы кезінде бір адам Аллаһ тың Елшісін (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жә не оның Қ ұ ранды жатқ а оқ итын сахабаларын мең зеп: «Біз мына қ арилардан артығ ырақ қ омағ ай, ө тірікші жә не шайқ аста қ орқ ақ ешкімді кө рмеппіз», - деді. Ауф ибн Малик оғ ан: «Сен тек ө тірікші ғ ана емес, екіжү здісің! Мен міндетті тү рде бұ л туралы Аллаһ тың елшісіне хабарлаймын», - деп наразылық білдірді. Осыдан кейін Ауф Пайғ амбарғ а (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) болғ ан нә рсенің барлығ ын айту ү шін бет алды. Алайда келген бойда ол (Пайғ амбарғ а (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын)) осығ ан қ атысты уахи одан бұ рын жетіп қ ойғ анын кө рді. Ал ә лгі адам Аллаһ тың Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кешірім сұ рау ү шін келгенде, Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жол жү руге дайын кү йінде тү йесінің ү стінде отырғ ан болатын. Ол (адам): «Уа, Аллаһ тың елшісі, біз жолдың ауртпалығ ын кө ркейту ү шін ә шейін сө йлескен болатынбыз...», - деді”.

Ибн Умар былай быяндайтын: ”Ол Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) тү йесінің тартпасына байланғ ан сияқ ты кө рінетін, ал аяқ тары тастарғ а ұ рылып жатты, ә рі ол: «Біз ә шейін ә ң гіме қ ұ рып қ алжың дасқ ан болатынбыз...», - деп қ айталай берді. Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оғ ан тек: «Аллаһ пен, Оның аяттарымен жә не Елшісімен қ алжақ тағ ан болдың дар ма?», - деп айтты да, оғ ан назар бұ рмады, ә рі айтқ анына ешнә рсе қ оспады”.

Ибн Умар– бұ л Абдуллаһ ибн Умар ибн ә л-Хаттаб, Аллаһ оғ ан жә не оның ә кесіне разы болсын.

Мухаммад ибн Кағ би– бұ л Мухаммад ибн Кағ б ибн Сулә йм ә л-Қ артази ә л-Мадани, сенімге лайық жеткізуші, ғ алым, һ ижраның 120 жылы қ айтыс болғ ан, Аллаһ оны рахымына бө лесін.

Зә йд ибн Ә слам– Умар ибн ә л-Хаттабтың азат етілген қ ұ лы – оғ ан Аллаһ разы болсын, атақ ты ә рі сенімге лайық ты жеткізуші, һ ижраның 136 жылы қ айтыс болды, Аллаһ оны рахымына бө лесін.

Қ атада– Қ атада ибн Диама ә с-Судуси, Қ ұ ранның атақ ты тә псіршісі, хафиз, шамамен һ ижраның 117 жылы қ айтыс болды, Аллаһ оны рахымына бө лесін.

Ауф ибн Мә лик– Ауф ибн Мә лик ә л-Ә шжии, ол қ атысқ ан алғ ашқ ы шайқ ас Хайбар шайқ асы болатын, одан кейбір табиғ индер хадис жеткізген, һ ижраның 73 жылы қ айтыс болғ ан, оғ ан Аллаһ разы болсын.

Бұ л асарда жоғ арыда келтірілген қ асиетті аяттардың тү сіндірмесі келеді.

Асардан алынатын пайдалар:

1. Асарда екіжү зділердің жү регіндегі Аллаһ қ а, Оның Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жә не мү мин мұ сылмандарғ а деген ө шпенділігінің тү сіндірмесі бар.

2. Асарда Аллаһ ты, Оның аяттарын, Оның Елшісін келемеждеген адам кә пір болып табылатынына нұ сқ ау бар, тіпті ол қ алжың дап келемеждеген болса да.

3. Асарда бұ зақ ы-пасық тардың амалдары туралы мұ сылмандардың елбасылары мен билік иелеріне, олар ә лгілерге тосқ ауыл қ оюлары ү шін айтып беру ө сек те, ғ айбат та емес екеніне нұ сқ ау бар. Бұ л Аллаһ қ а, Оның Елшісіне, жалпы мұ сылмандарғ а жә не олардың билеушілеріне ық ыластылық танытуғ а жатады.

4. Асарда Аллаһ тың жә не Оның Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) дұ шпандарына қ атысты қ аталдық таныту керек екендігіне нұ сқ ау бар.

5. Асарда қ абылдауғ а болмайтын ақ талулар болатынына нұ сқ ау бар.

6. Асарда екіжү зділікке тү суден қ орқ у керек екеніне нұ сқ ау бар. Аллаһ Тағ ала бұ л адамдарда олар осы сө здерін айтқ андарына дейін иман бар болғ анын айтты.

7. Асарда Аллаһ ты, Оның Елшісін, Қ ұ ранды келемеждеу адамның Исламын жарамсыз ететініне нұ сқ ау бар, тіпті ол осыны сенімді тү рде істемеген болса да.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Қ ЫРЫҚ ТОҒ ЫЗЫНШЫ ТАРАУ: