Глоссарий

Блиц-тест

1.Table компоненті

а) кестеге ат беруге арналғ ан;

б) мә ліметтер кө зін кө рсетуге арналғ ан;

в)мә ліметтер қ оры кестесімен ө зара ә рекетті орнатуғ а арналғ ан;

г) мә ліметтер қ орына ену жолын кө рсетуге арналғ ан;

д) кілттік ө рісті кө рсетуге арналғ ан

Бақ ылау сұ рақ тары

1. Delphi тілінің алфавиті, амалдары, идентификаторлары.

2. Интегралды ө ң деу ортасын (ИӨ О) жү ктеу жә не ортадан шығ у.

3. ИӨ О терезелері.

4. ИӨ О басты терезесінің қ ызметі мен мазмұ ны.

5. Объектілер инспекторы.

6. Форма Конструкторы терезесі.

7. Объектілер Ағ ашы терезесі.

8. Код Редакторы терезесі.

9. Инструменттер панельдері.

10. Компоненттер палитрасы.

11. ИӨ О басты терезесінің басты менюі. Файл, Тү зету (Правка), Іздеу (Поиск), Тү р (Вид), Жоба (Проект), Орындау (Выполнить), Компоненттер (Компоненты), Деректер қ оры (База данных), Сервис, Терезе (Окно), Кө мекші (Помощь) пункттерінің опциялары.

Глоссарий

1. Delphi негізгі терезесі

1.1 Экранның жоғ арғ ы жағ ында Delphi негізгі терезесі орналасқ ан.

Негізгі терезе қ ұ рылатын программа проектін басқ арудың негізгі функцияларын атқ арады. Мұ нда Delphi негізгі мә зір, пиктографиялық кнопкалар жиыны жә не компоненттер палитрасы орналасқ ан. Негізгі терезе бө ліктерін визуалды белгілең із.

1.2. Негізгі терезе элементтері сол жағ ында басқ ару кнопкалары бар арнайы панелдерде орналасқ ан. Элементтер орналасқ ан панелді тышқ ан кө мегімен жылжытуғ а болады. Панелдердің орналасуын ө згертің із. Ол ү шін басқ ару кнопкасының ү стіне тышқ анның сол жақ клавишін басың ыз жә не клавишті жібермей кө рсеткішті жаң а орынғ а ығ ыстырың ыз.

1.3. Пиктографиялық кнопкалар негізгі мә зірдің маң ызды опцияларына тез енуге мү мкіндік береді. Ә р кнопканың ү стіне тышқ ан кө рсеткішін қ ойың ыз жә не кнопка мә ні нұ сқ ауларымен танысың ыз.

1.4. Сирек қ олданылатын кнопкаларды жоя жә не жаң асын қ оса отырып пиктографиялық кнопкалар тобын ө згертуге болады.

14.1. Кнопкалар тобын ө згерту ү шін тышқ анның оң клавишімен кез-келгенін сырт еткізің із жә не пайда болғ ан кө мекші мә зірде Customize (модификациялау) опциясын таң даң ыз. Экранғ анегізгі терезе элементтерін модификациялаутерезесі пайда болады. Кнопкалар тобы атының (Toolbar панелі) сол жағ ындағ ы таң даужалаушасын алып тастасаң ыз, терезеден сә йкеспанель жоғ алады. Стандарт панельді жойың ыз/ қ алпына келтірің із.

1.4.2. Кнопканы жою ү шін тышқ анмен белгілең із, тышқ анның сол клавишін басың ыз жә не оны жібермей кнопканы негізгі терезе шекарасынан шығ арың ыз. Сонымен қ атар негізгі терезе элементтерін модификацялау терезсі (Custoruizе) ашық болуы керек. Анық тама жү йесі кнопкасын алып тастаң ыз.

1.4.3. Панельге жаң а кнопка орналастыру ү шін Commands қ осымшасын таң даймыз, кейін опцияны - негізгі мә зір тақ ырыбын таң даймыз жә не оны осы немесе басқ а кпопкалары бар панельге жылжытып шығ арамыз. Анық тама жү йесі кнопкасын қ алпына келтірің із.

1.5. Компоненттер палитрасы негізгі терезенің оң жағ ында орналасқ ан жә не керек элементті тез қ амтамасыз ететін қ осымшалары бар.

1.5. 1. Компоненттер палитрасының ә р бетінің мазмұ нын қ араң ыз.

1.5.2. Кнопкалар панелі сияқ ты компоненттер палитрасын ө ң деуге болады. Ол ү шін Palette Properties арнайы редакторы қ олданылады, бұ л терезе компоненттер палитрасының кез- келген пиктограммасына тышқ анның оң кнопкасымен сырт еткізсе жә не Properties опциясый таң дағ анда экранда пайда болады. Pages редакторы терезесінде Samples бетін жоғ арығ а жылжытың ыз жә ие оны Data Access бетіне қ ойың ыз. Palette Propertis терезесін жабың ыз. Samples беті енді бесінші орынғ а орналасқ ан жә не палитра қ осымшасын " жылжытуынсыз" кө рінеді.

2. Формалар терезесі

2.1. Формалар терезесі қ ұ рылатын программаның Windows-терезе проектін бейнелейді. Бастапқ ыда формалар терезесінде Windows жү йесінің стандарт итерфейстік элементтері - жү йелік мә зірді шақ ыру, терезені ү лкейту, кішірейту жә не жабу кнопкалары, тақ ырып жә не раманы сызу жолдары орналасқ ан. Формадағ ы бұ л элементтерді визуалды белгілең із.

2.2. < Ғ 9> кнопкасын басқ анда 3 саты орындалады: компиляция, жинақ тау, программаның орындалуы.

2.2.1. < Ғ 9> кнопкасын баса отырып программаны орындауғ а жіберің із.

2.2.2. Экранда бос терезесі бар орындалатын қ осымша тұ р. Қ осымшаны жабың ыз.

2.3 Палитра компоненттері формада орналасады. Ол ү шін компоненттер палитрасында қ ажет компонентті (тышқ ан кө мегімен) таң даймыз, кейін формада компоннеттің сол жоғ ары бұ рышы орналасатын жерге тышқ анмен сырт еткіземіз. Standard панелінде орналасқ ан компоненттерді формағ а орналастырың ыз.

2.4. Форма бетінен компонентті алып тастау ү шін компонентті белгілеу қ ажет жә не < Delete> клавишін басың ыз. Форма бетінен компоненттерді алып тастаң ыз.

3. Обьектілер инспекторы терезесі.

3.1. Объектілер инспекторы терезесінің екі беті 6ap: Events жә не Properties. Properties беті компоненттің қ ажет қ асиеттерін белгілеуді атқ арады, Events беті компоненттің сол немесе басқ а оқ иғ ағ а реакциясын анық тауғ а мү мкіндік береді. Объектілер инспекторының жоғ ары жағ ында формада орналасқ ан барлық компоненттердің ашылатын тізімі орнадасқ ан. Properties бетіндегі форма қ асиеттерін қ араң ыз.

3.2. Бастапқ ыда терезе тақ ырыбы форма тақ ырыбына сә йкес: forml. Caption қ асиетін Form1-ден Лаб. жұ мыс №1-ге ө згертің із. Ол ү шін Caption жолына тышқ анмен сырт еткізің із жә не оң жағ ындағ ы тақ ырып текстін ө згертің із.

3.3. Name қ асиетіне кө ң іл аударың ыз. Бұ л қ асиет программадағ ы компонент атын анық тайды. Алғ ашқ ы сә тте Delphi ұ сынғ ан компонент атын қ алдыруғ а болады. Осылай сіз компонент аттарын есте сақ тайсыз. Кейінгі жұ мыстарда Delphi ұ сынғ ан бір типті компонент аттарын мағ ынасына сә йкес басқ а аттармен ө згертуге болады.

3.4 Формағ а Panel1 компонентін орналастырың ыз. Программаны орындауғ а жіберің із. Терезені ү лкейтің із, кейін оны жабың ыз.

3.5. Panel1 компонентінің Align қ асиетіне alВottom мә нін берің із. Align қ асиеті орналасатын компонентің формадағ ы орнының ө згерту ә дісін кө рсетеді. Программаны орындауғ а жіберің із. Терезені ү лкейтің із, кейін оны жабың ыз. Панель ө лшемі пропоционал формағ а ө згереді.

3.6. Panel1 компонентінің Caption қ асиетін тазартың ыз.

3.7. Panel1 компонентін қ оршағ ан қ ара квадрат кө мегімен қ абырғ аны жоғ арығ а созың ыз. Панель биіктігін 175-ке қ ойың ыз. Объектілер инспекторының Height қ асиетінде бұ л мә н бекітілгенін кө реміз.

3.8. Формағ а Раnеl2 компонентін сол жағ ына орналастырың ыз. (Align қ асиетіне alLeft мә нін енгізің із). Caption касиетін тазартың ыз. Объектілер инспекторындағ ы Width қ асиетіне 233 мә нін енгізе отырып панель енін ө згертің із.

3.9. Формағ а Memo1 (кө пжолды редактор) компонентін орналастырың ыз жә не Align касиетіне аlСlіеnt мә нін енгізің із. Компонент форманың қ алғ ан бө лігін алады.

3.10. Кө пжолды редактордыд Lines қ асиетін тазалаң ыз. Ол ү шін осы қ асиетті сырт еткізің із жә не ашылғ ан диалогтық терезеде Memol текстін жойың ыз жә не ОК кнопкасымен терезені жабың ыз.

3.11. Panel2- гe Label1 компонентін орналастыр. WordWrap қ асиетіне True мә нін енгіз. WordWrap қ асиеті жолды тасымалдауды рұ қ сат етеді/ рұ ксат етпейді. Caption қ асиетіне мына мә нді енгіз " Салмақ мә нін граммен енгіз".

3.12. Раnеl2 панеліне Editl редакторын орналастыр. Text қ асиетін тазалаң ыз.

3.13 Панелге (Panel2) Button1 кнопкасын орналастыр. Caption қ асиетіне " Енгіз" мә нін енгіз. Font қ асиетінің он жақ жолына сырт еткізіп шрифтті ө згертетін диалогтік терезені ашың ыз жә не шрифт биіктігін ө згертің із.

3.14. Панелге (Panel1) Additional панелінде орналасқ ан BitBtnl кнопкасын орналастыр. Kind қ асиетін bкClose - ғ а ө згерт. TBitBtn компоненттері ү шін Kind қ асиеті диологтік терезеде кнопка реализациялайтын типтік функцияларды анық тайды. BkCIose мә ні осы кнопкамен байланысқ ан терезені жабу функциясын анық тайды. Кнопка ө лшемдерін ө згертің із.

3.15. Қ ұ рылғ ан форма тү рі 1- суретте бейнеленген.

3.16. Button1 кнопкасын белгілең із. Обьектілер инспекторында Buttonl кнопкасының касиеттері бейнеленеді. Events қ осымшасына сырт еткізің із. Бұ л қ осымшада оқ иғ алар тізімі пайда болады. OnClick оқ иғ асы жолының оң жағ ына 2 peт сырт еткізің із. Экранда программалар терезесі пайда болады.

4. Программалар терезесі

4.1. Программалар терезесі программа текстін енгізуге жә не редакциялауғ а арналғ ан. Бұ л тексте программа жұ мысының алгоритмі сипатталады. Бастапкыда терезеде стандарт текст пайда болады. Проектіні қ ұ ру кезінде программист программаны толық тырады, жылжыту сызғ ышының кө м егімен терезеде программа мазмұ нын қ араң ыз.

4.2. Экранда код терезесімен бірге код навигаторы терезесі ашылады. Бұ л терезе код жолдары кө п болғ ан жағ дайда қ ажет элементтерді тез табуғ а кө мектеседі. Шағ ын программаларда жоғ арғ ы оң жақ бұ рыштағ ы крестигі бар кнопка кө мегімен терезені жабуғ а болады. Жабылғ ан броузер терезесін тышқ анның оң кнопкасына сырт еткізіп жә не View/ Code Explorer опцияларын таң дай отырып қ алпына келтіруге болады. Броузер терезсін жабың ыз, ашың ыз жә не қ айта жабың ыз.

4.3. Программалар терезесіндегі бастапқ ы программа тексті мынадай:

procedure Tforml. Buttonl. Click (Sender: TObjeet);

begin

...

end;

Begin жә не Еnd операторлық жақ шаларының арасына Objeet Pascal тілінің мына операторларын енгіз:

x: = StrToFloat(Edit1.Text);

y: = x/400;

Memo1.Lines.Add(FormatFloat('####.## Граммов =', x)+

FormatFloat('####.## Фунтов', y));

Модульдің айнымалыларды сипаттау жолын толық тырың ыз.

Var forml: Tforml жолынан кейін енгізің із

x, y: Real;

Бірінші оператор редактор терезесінің мә нін нақ ты санғ а айналдырады. Екінші оператор- тү рлендіру формуласы. Есептеу нә тижесін ТMemо терезесінде бейнелеу ү шін осы компоненттің Add ә дісі қ олданылады. TStringList класының Add ә дісі Lines жолдар тобына жаң а жол қ осады. Қ осылғ ан жол экранда бейнеленеді. Ә діс параметрі - жолдық айнымалы. FormatFloat функциясы мә нді сипатталғ ан формат кө мегімен форматтайды,

4.4 < F9> клавишін баса отырып программаны орындауғ а жіберің із. Редактор терезесіне кез-келген санды енгізің із, < Енгізу> кнопкасын басың ыз. Кө пжолды редактор терезесінде сіз жауап аласыз.

6 Delphi терезесін кішірейтің із жө неLab1 каталогындағ ы барлық файлдарды жойың ыз.

1-сурет. Жалпы мысалдың Windows-терезесі.

Сіз танысқ ан компоненттер: форма (Tform), панель(TPanel), Метка (TLabel), біржолды редактор (TEdit), кө пжолды редактор (ТМето), кнопка (TButtan), кнопка (TBitBtn).

Сіз мына қ асиеттермен жә не ә дістермен таныстың ыз:

Лабораториялық жұ мыс №2

Тақ ырыбы: Стандарт визуальды компоненттер

Мақ саты: Бірінші сабақ та қ арастырылғ ан программаны қ ұ ру процесін бекіту. Delphi стандарт компоненттер тобымен танысу.

Материалдар жә не қ ұ ралдар: дә ріс конспекстісі, Дельфи программалау ортасы

Жұ мыстың мазмұ ны жә не орындалу тә ртібі:

1. Теориялық материалды оқ у

2. Вариант бойынша тапсырмаларды орындау

3. Бақ ылау сұ рақ тарына жауап беру

4. Орындалғ ан жұ мыс жө нінде есеп беру

Лабораториялық жұ мыс бойынша есеп:

1. лабораториялық жұ мыс №2

2. тақ ырыбы, тапсырма варианты

3. Есепті шешу алгоритмі

4. Программа листингі

5. блиц-тестке жауап беру

Тапсырма:

1.Бір ө лшем бірлігінен екіншісіне кө шіретін қ осымша қ ұ рың ыз. Ө лшем бірлігін TComboBox компоненті кө мегімен таң даң ыз.

2.Программаны ө з каталогың ыздың Lab2 каталогына жазың ыз.

Блиц-тест:

1.Table компонентінің TableName қ асиеті

а) кестеге ат беруге арналғ ан;

б) мә ліметтер кө зін кө рсетуге арналғ ан;

в) мә ліметтер қ оры кестесімен ө зара ә рекетті орнатуғ а арналғ ан;

г) мә ліметтер қ орына ену жолын кө рсетуге арналғ ан;

д) кілттік ө рісті кө рсетуге арналғ ан

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ осымша, CLX қ осымша жә не консольдық қ осымша жобаларының айырмашылық тары.

2. Кіріктірілген кө мекшіні (встроенный подсказчик) қ олдану.

3. onClick, onCreate оқ иғ алары.

4. Тү йме компонентінің қ ызметі мен қ асиеті.

5. Метка компонентінің қ ызметі мен қ асиеті.

6. Біржолды редактор компонентінің қ ызметі мен қ асиеті.

7. onClick оқ иғ асының ө ң деушісін қ алай қ ұ руғ а болады?