Туберкулез ауруын зертханалық анықтау туралы

232. Зертханалық қ ызметтің қ ұ рылымы МСАК жә не ТҚ Ұ зертханаларының жү йесінен тұ рады жә не олар атқ аратын міндеті мен қ ызметтеріне сә йкес ү ш дең гейге бө лінеді:
1) I дең гей – МСАК жү йесі мен ТҚ Ұ перифериялық /шеткі аймақ тағ ы (аудандық) зертханалар;
2) II дең гей – ТҚ Ұ облыстық /аймақ тық зертханалар;
3) III дең гей, ұ лттық – Қ азақ стан Республикасы Денсаулық сақ тау Министрлігі Туберкулез мә селелерінің Ұ лттық орталығ ындағ ы Ұ лттық референс-зертхана (бұ дан ә рі – Ұ РЗ).
233. I дең гейдегі зертханалар:
Аудандық дең гейдегі зертханалар жү йесі бактериоскопиялық зертханалар мен себу орындарынан қ ұ рылғ ан. Аудандық дең гейдегі зертханалардың негізгі міндеттері:
жағ ынды микроскопиясы;
Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасына себу;
зертханалық тексерулердің сапасын сырттай бағ алау жү йесіне қ атысу.
234. II дең гейдегі зертханалар:
II дең гейдегі бактериологиялық зертханалар – бұ л облыстық, аймақ тық жә не қ алалық ТҚ Ұ зертханалары. II дең гейдегі зертханалардың міндеттеріне I дең гейдегі зертханалардың барлық міндеттері мен қ ызметтері жатады жә не оғ ан қ осымша:
I дең гейдегі зертханалардың жұ мыс сапасын сырттай бағ алау;
I дең гейдегі зертханалар ү шін мамандарды даярлау;
I дең гейдегі зертханаларғ а қ ажетті шығ ын материалдары, реагенттер мен жабдық тардың жылдық мө лшерін анық тау;
қ атты жә не сұ йық қ оректік орталарда культуральдық зерттеулер жү ргізу;
қ атты жә не сұ йық қ оректік орталарда ТМБ штаммдарының ДСТ жү ргізу;
молекулалы-генетикалық технологиялардың (GenoTypeMTB®DR, Xpert MTB/RIF) кө мегімен туберкулезді жедел анық тау;
I дең гейдегі бактериологиялық зертханаларғ а бақ ылау жү ргізу.
235. III дең гейдегі зертхана:
Ұ РЗ негізгі міндеттері мен қ ызметтері:
I жә не II дең гейдегі зертханалардың жұ мысын ұ лттық жә не халық аралық стандарттарғ а сә йкес ү йлестіру;
бактериологиялық зерттеулер жү ргізу;
Қ Р зертханалар жү йесінің жұ мыс сапасын сырттай бақ ылауды қ амтамасыз ету;
жү ргізілген зерттеулер бойынша есеп беру мә ліметтеріне сараптама жасау;
қ ажетті зертханалық жабдық тардың тізімін спецификацияларғ а сә йкес қ ұ растырып, негіздеу;
микробиологиялық зерттеулердің сапасын сырттай бағ алау мә селесі бойынша супранациональді референс-зертханамен ө зара ә рекеттесу;
ғ ылыми-практикалық жә не операциялық зерттеулер жү ргізу;
туберкулез бойынша зертханалық зерттеу жобаларына сараптама жасау;
Қ азақ стан Репсубликасы Денсаулық сақ тау Министрлігіне клиникалық -диагностикалық зертханалардың туберкулезді анық тау бойынша қ ызметін жетілдіру мақ сатында ұ сыныс жасау жә не сараптамалық қ орытынды беру;
зертхана қ ызметкерлерін оқ ыту;
ТҚ Ұ зертханаларындағ ы қ ызметкерлердің біліктілік дең гейін бақ ылау (біліктілігін арттыру, мамандарды дайындай жә не қ айта дайындау);
I жә не II дең гейдегі бактериологиялық зертханаларғ а бақ ылау жү ргізу;
зертханалық тексерулер бойынша, Қ азақ стан Республикасы аумағ ында таралғ ан ТМБ штаммдарының дә рілерге тө зімділігінің дең гейі туралы ақ паратты тұ рақ ты тү рде жинап, статистикалық мә ліметтерге сараптама жасау;
нормативті жә не ә дістемелік қ ұ жаттарды, есепке алу-есеп беру ү лгілерін сараптау жә не ә зірлеу;
микробиологиялық зерттеулердің сапасын зертханаішілік бақ ылауды жү йелі тү рде жү ргізу жә не ә дістерін жетілдіру;
туберкулез ауруын анық таудың жаң а зертханалық ә дістерін дайындау, сынау жә не тә жірибеде қ олданысқ а енгізу.
236. Туберкулез ауруын зертханалық дә лелдеу материалды алғ ан уақ ыттан бастап зертханағ а жеткізген уақ ыт ұ зақ тығ ына жә не ем санаты мен емделу мерзіміне байланысты осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика (ө кпелік тү рі, Қ ТБ+); патологиялық материал < 4 кү н» атты 15-қ осымшадағ ы зерттеу алгоритміне сә йкес жү ргізіледі.
237. Туберкулез ауруын анық тау алгоритмі (ө кпелік тү рі, Қ ТБ+) қ ақ ырық жиналғ аннан кейін 4 тә улік ішінде зертханағ а жеткізілген жағ дайда тө мендегілерден тұ рады:
диагностика қ ақ ырық жағ ындысының микроскопиясынан басталады (3 ү лгі);
егер қ ақ ырық микроскопиясының нә тижелері оң болса, қ ұ рамында ең кө п мө лшерде Қ ТБ анық талғ ан ү лгі тест жү ргізу ү шін таң далып алынады. Материал Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасы бар 1 тү тікке жә не сұ йық қ оректік ортасы бар (MGIT) 1 тү тікке себіледі, сонымен қ атар Geno Type®MTBDR plus немесе Xpert MTB/RIF (Хайн-тест болмағ ан жағ дайларды) жасалады. Бұ дан ә рі алгоритм қ адамдары осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика (ө кпелік тү рі, Қ ТБ+); патологиялық материал < 4 кү н» атты 15-қ осымшағ а (№ 1 схемағ а) сә йкес жү ргізіледі.
238. Туберкулез ауруын анық тау алгоритмі (ө кпелік тү рі, Қ ТБ-). Тестілеу ү шін материалдың ең сапалы ү лгісі таң далады. Материал Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасы бар 1 тү тікке жә не сұ йық қ оректік ортасы бар (MGIT) 1 тү тікке себіледі де, Xpert MTB/RIF жү ргізіледі. Бұ дан ә рі алгоритм қ адамдары осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика (ө кпелік тү рі, Қ ТБ-); патологиялық материал < 4 кү н» атты 15-қ осымшағ а (№ 3 схемағ а) сә йкес жү ргізіледі.
239. Туберкулез ауруын анық тау алгоритмі (ө кпелік тү рі) қ ақ ырық жиналғ аннан 4 тә улік асқ ан соң зертханағ а жеткізілген жағ дайда тө мендегілерден тұ рады:
диагностика қ ақ ырық жағ ындысының микроскопиясынан басталады (3 ү лгі);
егер қ ақ ырық микроскопиясының нә тижелері оң болса, қ ұ рамында ең кө п мө лшерде Қ ТБ анық талғ ан ү лгі тест жү ргізу ү шін таң далып алынады. Материал Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасы бар 2 тү тікке себіледі, сонымен қ атар Geno Type®MTBDR plus немесе Xpert MTB/RIF (Хайн-тест болмағ ан жағ дайларды) жасалады. Бұ дан ә рі алгоритм қ адамдары осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика (ө кпелік тү рі, Қ ТБ+); патологиялық материал > 4 кү н» атты 13-қ осымшағ а (№ 2 схемағ а) сә йкес жү ргізіледі;
егер қ ақ ырық микроскопиясының нә тижелері теріс болса, тестілеу ү шін материалдың ең сапалы ү лгісі таң далады. Материал Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасы бар 1 тү тікке себіледі де, Xpert MTB/RIF жү ргізіледі. Бұ дан ә рі алгоритм қ адамдары осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика (ө кпелік тү рі, Қ ТБ-); патологиялық материал > 4 кү н» атты 15-қ осымшағ а (№ 4 схемағ а) сә йкес жү ргізіледі.
240. Туберкулез ауруын анық тау алгоритмі (ө кпеден тыс тү рі) патологиялық материал жиналғ аннан кейін 4 тә улік ішінде зертханағ а жеткізілген жағ дайда:
жағ ынды микроскопиясы жасалып;
материал Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасы бар 1 тү тікке жә не сұ йық қ оректік ортасы бар (MGIT) 1 тү тікке себіледі де, сонымен қ атар Xpert MTB/RIF жү ргізіледі. Бұ дан ә рі алгоритм қ адамдары осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика, ө кпеден тыс тү рі» атты 15-қ осымшағ а № 5 схемағ а сә йкес жү ргізіледі.
241. Туберкулез ауруын анық тау алгоритмі (ө кпеден тыс тү рі) патологиялық материал жиналғ аннан 4 тә улік асқ ан соң зертханағ а жеткізілген жағ дайда: жағ ынды микроскопиясы жасалып, материал Левенштейн-Йенсен қ атты қ оректік ортасы бар 2 тү тікке себіледі жә не сонымен қ атар Xpert MTB/RIF жү ргізіледі. Бұ дан ә рі алгоритм қ адамдары осы Нұ сқ аулық қ а «Диагностика, ө кпеден тыс тү рі» атты 15-қ осымшағ а № 5 схемағ а сә йкес жү ргізіледі.
242. I санаттағ ы науқ астардың емін бақ ылау алгоритмі осы Нұ сқ аулық қ а 15-қ осымшағ а «1 санат емін бақ ылау» № 6, 7, 8 схемағ а сә йкес жү ргізіледі.
243. Микроскопиялық зерттеулер жү ргізу ә дістемесі осы Нұ сқ аулық қ а 16-қ осымшада келтірілген.
244. ТҚ Ұ туберкулез ауруын культуральдық ә дістермен анық тау тә ртібі осы Нұ сқ аулық тағ ы 17-қ осымшағ а сә йкес жү ргізіледі.
245. ТҚ Ұ автоматтандырылғ ан BАСТЕС MGIT-960 жү йесінде сұ йық қ оректік орталарды қ олдана отырып туберкулез ауруын культуральдық ә дістермен анық тау тә ртібі осы Нұ сқ аулық тағ ы 18-қ осымшағ а сә йкес жү ргізіледі.
246. Туберкулез ауруын жә не дә ріге сезімталдық ты анық таудың молекулалы-генетикалық ә дістерін (Geno Type ®MTBDR, Xpert MTB/RIF) қ олдану тә ртібі осы Нұ сқ аулық қ а 19-қ осымшада келтірілген.
247. Қ ышқ ылғ а тө зімді микобактерияларды микроскопиялық анық таудың сапасын бақ ылау осы Нұ сқ аулық тағ ы 20-қ осымшағ асә йкес жү ргізіледі.

Туберкулез бойынша профилактикалық
іс-шараларды ұ йымдастыру жә не жү зеге
асыру жө ніндегі нұ сқ аулық қ а
1-қ осымша

1. Қ ақ ырық ты жинау жә не зерттеу жү ргізу ү шін зертханағ а
тасымалдау

1. Науқ астарғ а қ ызмет кө рсететін жә не емдейтін барлық емдеу мекемелерінде қ ақ ырық жиналады. Егер бұ л мекемеде қ ышқ ылғ а тө зімді микобактерияларды анық тау мақ сатында бактериоскопиялық зерттеу жү ргізілмесе, жиналғ ан қ ақ ырық зертханағ а жеткізіледі.
2. Зерттеу жү ргізу ү шін қ ақ ырық негізгі бактериоскопиялық зертханағ а жеткізіледі. Зертханағ а тасымалдау ү шін қ ақ ырық кө лемі 50, 0 мл, ауызы кең - диаметрі 35 мм-ден кем емес, жиналғ ан материалдың мө лшері мен сапасын бақ ылау ү шін - мө лдір, қ ақ пағ ы саң ылаусыз/герметикалы бұ ралып жабылатын арнайы контейнерге жиналады. Таң ба контейнердің бір бү йіріне ғ ана қ ойылады. Науқ астың аты-жө ні мен ү лгінің нө мірі жазылады. Жиналғ ан барлық 3 (диагностика мақ сатында) немесе 2 (емді бақ ылау мақ сатында) ү лгілерге бір ТБ-05 жолдамасы толтырылады.
3. Зертханағ а тасымалдау ү шін қ ақ ырығ ы бар контейнерлер таң баланғ ан темір бикске жиналады. Жиналғ ан қ ақ ырық зертханағ а бактериоскопиялық зерттеу мақ сатында бір тә улік ішінде жеткізіледі, медицина мекемесінде 7 кү нге дейін тоң азытқ ышта сақ тауғ а рұ қ сат беріледі. Бактериологиялық зерттеу мақ сатында жиналғ ан қ ақ ырық ты 3 тә улікке дейін тоң азытқ ышта сақ тауғ а болады.
4. Патологиялық материал тө гіліп қ алмау ү шін қ ақ ырық жиналғ ан контейнерлер жақ сылап буып-тү йілуі тиіс. Тасымалдау кезінде бикстер (жә шіктер) салқ ын жерде сақ талып, тікелей кү н сә улелерінен қ орғ алуы тиіс.
5. Қ ақ ырық ты зертханағ а медицина қ ызметкері емдеу мекемесінің медициналық кө лігімен тасымалдауы тиіс. Зертханалық зерттеуге жолдама бланкілері патологиялық материалы бар контейнерлерден бө лек болуы керек. Термосө мкелерге жолдама қ ұ жат дайындалып, онда науқ астар жә не қ ақ ырық ү лгілері туралы ақ парат жазылуы тиіс. Ондағ ы контейнерлер саны тізімдегі науқ астардың санына сә йкес болуы керек. Ә рбір контейнердегі сә йкестендірме нө мірі тізімдегі сә йкестендірме нө міріне тура келуі керек.
6. Жолдама тізімде тасымалдау кү ні мен медицина ұ йымының атауы кө рсетілуі тиіс.
7. Зертханағ а келіп тү скен қ ақ ырық ү лгілерін қ абылдау барысында:
1) жеткізілген биксте қ ақ ырық тың тө гілу белгісі бар-жоқ тығ ын тексеру керек;
2) бикстің сыртқ ы жақ тарын зарарасыздандыру керек;
3) биксті ақ ырындап ашып, контейнерлердің жарылғ аны немесе сынғ аны бар-жоқ тығ ын тексеру керек;
4) бикстің ішкі жағ ын зарарасыздандыру керек.
8. Қ ақ ырық кө лемі жеткіліксіз болса (3-5 мл-ден аз), контейнерлер жарылғ ан не сынғ ан болса жә не тасымалдау ережелері сақ талмаса, ү лгілер зерттеуге қ абылданбайды.

Туберкулез бойынша профилактикалық
іс-шараларды ұ йымдастыру жә не жү зеге
асыру жө ніндегі нұ сқ аулық қ а
2-қ осымша