Тараз – 2015

Азақ стан Республикасының Білім жә не Ғ ылым Министрлігі

ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

Азақ филологиясы» кафедрасы

«Бекітемін»

Жұ мыс бағ дарламалары жө ніндегі

Комитеттің тө рағ асы

_________

«______»2015 ж.

«Қ АЗІРГІ Қ АЗАҚ ТІЛІ СӨ ЗЖАСАМЫ ЖӘ НЕ МОРФОЛОГИЯ»

пә ні бойынша студенттердің

Ж ұ м ы с о қ у б а ғ д а р л а м а с ы

Кафедра: Қ азақ филологиясы

Оқ у жылы: 2015- 2016 ж.

Кредит саны: 3

Пә н коды: KKTSM 3202

Оқ у формасы: кү ндізгі

Курс: 2

Семестр: 4

Барлық сағ ат саны: 135 сағ ат

Оның ішінде:

Лекция: 15 сағ ат

Практикалық: 30 сағ ат

СОӨ Ж 45 сағ ат

СӨ Ж 45 сағ ат

Емтихан: 4 семестр

Тараз – 2015

5В011700 – Қ азақ тілі мен ә дебиеті мамандығ ы ү шін ТарМПИ-дың Ғ ылыми кең есі бекіткен «Қ Қ Т сө зжасамы жә не морфологиясы» пә нінің оқ у бағ дарламасының (2015 ж.) негізінде жұ мыс оқ у бағ дарламасын «Қ азақ филологиясы» кафедрасының профессор м.а., ф.ғ.к. К.М.Қ арымбаева тү зген.

Бағ дарлама «Қ азақ филологиясы» кафедрасының мә жілісінде талқ ыланғ ан.

«________»____________ 2015 жыл. Хаттама № ______

Кафедра мең герушісі: Ә бдіқ адырова Т.Р.

Филология факультетінің ә дістемелік бюросында мақ ұ лданғ ан

«________»____________ 2015 жыл. Хаттама № _______

Тө рағ а: Мың айдарова М.Е.

Оқ ытушы жайында мә лімет:

Қ арымбаева Кү лзинат Мейрамбайызы – ф.ғ.к., профессор м.а.

Оқ ытатын пә ндері: «Қ азіргі қ азақ тілі, сө зжасам», «Қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесі».

Оқ у-ә дістемелік нұ сқ аулары: «Қ азақ тілінің грамматикасы», «Практикалық қ азақ тілі», «Қ азақ тіліндегі кү рделенген аналитикалық форманттар» деген оқ у қ ұ ралдары, «Қ азақ тілінің морфологиясы» атты оқ у- ә дістемелік қ ұ рал,» Қ азіргі қ азақ тілі» пә нінен студенттердің ө зіндік жұ мыстар орындауғ а арналғ ан ә дістемелік нұ сқ ау, «Қ азіргі қ азақ тілі, сө зжасам, морфология», «Қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесі» пә ндерінен лекциялар жинағ ы, курстық, диплом жұ мыстарын орындау жө ніндегі ә дістемелік нұ сқ аулар, т.б.

Біліктілігі жө нінде мә лімет: магистранттарғ а лекция оқ имын.

Қ арым-қ атынас ақ параты: «Қ азақ филологиясы» кафедрасы. 409 – аудитория.

Мекен-жайы: 3- бұ рылыс, Ө збек кө шесі, 14 ү й.

Деканат телефоны: 34-04-72

E-mail:

Кафедрада болу уақ ыты: сабақ кестесіне сә йкес

Сабақ кестесі: апта сайын

Консультация уақ ыты: кестеге сә йкес

2.Курсты оқ ытудың қ ажеттілігі мен ө зектілігі:

«Қ азіргі қ азақ тілі сө зжасамы жә не морфологиясы» пә нінің негізгі зерттеу нысанына қ азіргі қ азақ тілінің сө зжасам жү йесі, грамматикалық мағ ыналар мен олардың берілу, жарық қ а шығ у жолдары, амал- тә сілдері, грамматикалық категориялар жатады. Бағ дарлама бойынша пә н қ азақ тіліндегі сө зжасамдық бірліктер мен сө здердің лексика- грамматикалық топтарын, тілдегі грамматикалық мағ ыналар мен формалар туралы берілетін ғ ылыми- теориялық білімді жү йелі жү ргізудің негізгі бағ ыт- бағ дарын ұ сынады.

Пә ннің бағ дарламасы студенттерге терең теориялық білім беру мақ сатын кө здейді жә не тілдік тұ лғ аларғ а практикалық тұ рғ ыда талдау жасай отырып, морфология пә нінің ғ ылыми негізін тү сіну міндетін қ ояды.

Басқ аша айтқ анда, бұ л курстың ғ ылыми негіздері мен сипаттары теориялық - танымдық жағ ынан оларды біліп, мең геріп қ оюмен қ атар, сол танымдық білімді іс жү зінде, практикада іске асырып, тілдік элементтердің ерекшеліктерін кө рсете, талдай білуді міндеттейді.

2. Пә нді оқ ытудың мақ саты мен міндеттері:

Басты мақ сат- қ азақ тілінің сө зжасамы мен морфологиясына байланысты теориялық білімді жү йелеп, ғ ылыми- практикалық негізде қ олданып, талдай білу дағ дысын қ алыптастыру.

Сондық тан да ғ ылыми грамматика мен практикалық грамматиканың негізгі мә селелері тоғ ысып, болашақ мамандық қ а байланысты студенттердің тұ рақ ты білімі мен іскерлігін, дағ дысын жетілдіру міндеті қ ойылады. Мұ нда студенттер грамматиканың кейбір мә селелерінде даулы болып, талас туғ ызып жү ргендерін де біліп, оқ улық тар мен оқ ытушыларының кө мегімен ол туралы ө з алдына пікір қ орыта білуге ұ мтылдыру міндеті жү ктеледі. Сондай- ақ:

- топтық жұ мыс арқ ылы жаттығ умен жұ мыс жасата білу;

- ө зіне қ ажетті нақ ты деректер мен тү сініктерді сұ рыптап қ олдана білуге дағ дыландыру;

- тілді қ астерлеуге, сү юге ү йрету.

Жалпы сабақ барысында білімгерлердің белсенділігін жоғ арылатудың бірден-бір жолы – олардың білімге деген қ ұ штарлығ ын ояту. Топтағ ы кейбір білімгерлердің белсенділігін арттыра отырып, топтағ ы барлық білімгерлердің танымдық дә режесін кө теруге болады. Бұ л ү шін топтағ ы барлық білімгерлер берілген тапсырмаларды уақ ытында орындаулары қ ажет. Топтағ ы ә р сабақ қ ызу талқ ы ү стінде ө тетіндіктен, білімгер тақ ырыпты егжей-тегжейлі зерттеп, тү рлі сұ рақ тар қ оюғ а жә не қ ойылғ ан сұ рақ тарғ а жауап беруге дайын болулары керек. Осының нә тижесінде діттеген шешім қ абылданып, сабақ тың мақ сатына жету мү мкіндігі айқ ындалады.

Бұ л жұ мыс оқ у бағ дарламасы жеке пә н ретінде оқ ылатын грамматиканың бір саласы сө зжасам мен морфологияғ а арналғ ан. Сө зжасамтілдің атау (номинация) жасау қ ызметін жү зеге асырады. Сө зжасамның негізгі қ ызметі- туынды сө з, жаң а сө з жасау. Сондық тан сө зжасам жаң а сө з жасаудың барлық мә селелерін тү гел қ амтиды.

Тіл білімінің барлық салалары бір-бірімен байланысты, ө йткені олардың бә рі тілді зерттейді, бұ л олардың айырмашылығ ын туғ ызады. Сө зжасам тіл білімінің басқ а салаларынан зерттеу объектісі арқ ылы ерекшеленеді, бірақ ол сө зжасамның тілдің басқ а салаларымен байланысын да мойындайды, оғ ан мә н береді, ол да сө зжасамның мазмұ нынан орын алады.

Тілдің сө зжасам жү йесі қ азақ тілінің сө здік қ оры мен сө здік қ ұ рамын жаң а сө здер жасау арқ ылы толық тырып отыратын негізгі тілдік қ ұ былыс болғ андық тан, тілде оның іске қ осып отыратын сө зжасамдық заң дылық тары, ә діс-тә сілдері кө не замандардан бері қ олданылып, дамып, іріктеліп, тү рлі ө згерістерді басынан ө ткізіп, қ азіргі қ алыпқ а тү сіп, ә бден қ алыптасқ ан тұ лғ асын қ ұ райды.

3. Білім мен іскерліктер:

Білімгер таныс болуы керек:

- Сө зжасам туралы ғ алымдар пікірімен;

- Сө зжасам мә селесі мен оның сө з қ ұ рамына қ атысымен;

- Сө зжасамдық мағ ынаның сипатымен;

- Тілдегі сө зжасамдық тә сілдер мен оның жасалу жолдарымен;

- Сө зжасамдық бірліктер мен оның тү рлерімен;

- Номинация, сема, парадигма, синтагматикалық қ атынас, конверсия, тірек сың ар, т.б. сияқ ты терминдермен, т.б.

- Грамматика мә селелері туралы ғ алымдар пікірімен;

- Морфология мә селесі мен оның тілдің басқ а салаларымен қ атысымен;

- Негізгі грамматикалық ұ ғ ымдармен;

- Грамматикалық мағ ынаның сипатымен;

- Морфема, оның тү рлерімен;

- Тілдегі сө з тудыратын жә не форма тудыратын тә сілдер мен олардың жасалу жолдарымен;

- Сө з таптары мен оның тү рлерімен, грамматикалық категорияларымен;

- Сө з таптарының тү рлену жү йелерімен:

- Номинация, сема, парадигма, синтагматикалық қ атынас, конверсия, тірек сың ар, т.б. сияқ ты терминдермен, т.б.

Білімгер орындай алуы керек:

- мысалдар жинап, ондағ ы жаң а туындыларды топтау, тү сіндіру;

- туынды сө здердің жасалуының жалпы ү лгісін кө рсету, тү сіндіру;

- туынды сө здерге сө зжасамдық талдау жасап беру;

- сө зжасамдық бірліктерге тплдау жасап, тү сіндіру;

- сө з таптарының сө зжасамын талап, тү сіндіру, т.б.

- мысалдар жинап, сө йлемдегі сө здерді морфемағ а бө лу, топтау, тү сіндіру;

- сө здердегі грамматикалық мағ ынаның берілуінің жалпы ү лгісін кө рсету, тү сіндіру;

- сө здерге морфологиялық талдау жасап беру;

- сө з таптарына талдау жасап, тү сіндіру;

- сө з таптарының тү рлену жү йесін талдап, тү сіндіру, т.б.

Білімгер білуге міндетті:

- Сө зжасам морфология саласымен тығ ыз байланыста екенін;

- Туынды сө здердің жасалуын;

- Сө з таптарының жұ рнақ тарын;

- Қ осымша тү рлерін, олардың қ ызметін ажырата алу, т.б.

4. Пререквизиттер мен постреквизиттер:

Пререквизиттер: Бұ л пә н- қ азақ тілінің грамматикасы қ ұ рамына ене отырып, қ азақ тілі мен ә дебиеті мамандығ ы бө лімінің білімгерлеріне жеке пә н ретінде оқ ытылып келеді. Студенттердің терең білім алуы ү шін бірқ атар пә ндердің кейбір тақ ырыптарын мең геруіне тура келеді. Олар мына тө мендегідей: «Практикалық қ азақ тілі», «Нормативті қ азақ тілі» пә ндерінде қ арастырғ ан сө здің қ ұ рамы, сө з таптары жайлы заң дылық тарды еске тү сіруіне болады.

Постреквизиттері: Бұ л пә нді толық мең гергеннен кейін «Қ азіргі қ азақ тілі, синтаксис», «Қ азақ ә деби тілі», «Қ азақ диалектологиясы», «Қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесі» т.б. тіліміздегі сө з қ ұ рамына, сө з таптарына қ атысты мә селелер тө ң ірегіндегі пә ндер мең гертіледі.

Бағ дарламада морфология мә селелерін ө тудің дә стү рлі тә ртібі сақ талып, ғ ылыми, жү йелілік принципімен беріледі.

Ә р бө лімдегі материалдар екшеленіп, іріктеліп, ың ғ айына қ арай топтастырылып ұ сынылады.

Сабақ барысында, студенттер орындайтын дербес жұ мыстарда, шығ армашылық тапсырмаларда морфологиялық талдау жасай білуге ү йрету қ ажет. Осы бағ ытта практикалық жұ мыстар жиі жү ргізілгені тиімді.

Қ орыта келгенде, студенттің жоғ ары курстарда ө тетін теориялық пә ндеріне дайындық жұ мысы грамматика салаларымен ұ штастырыла жү ргізіліп, пә наралық байланыстар жү зеге асуына мә н беріледі.