сақ даналы жүктерді тасымалдау кезіндегі ТТЖ-ның технологиясы және ұйымдастыруы.

Дә ріс.

1.Ұ сақ даналы жү ктерге кейбір қ ұ рылыс заттары (кірпіш, плиткалар, қ апшық тарда қ апталғ ан басқ а заттар), машина жасау ө ндірісінің бө лек кішкентай жә не қ осалқ ы бө лшектері жә не т.б. жатды. Бірақ, ұ сақ даналы жү ктердің кө бі ораулы (упаковка) тү рде жә не ыдыста болады. Олар кө бінесе жең іл, тамақ, химия ө неркә сіптерде жә не басқ а ө ндіріс ө німдері тү рінде бола береді. Солардың ішінде негізгі бө лігі тұ тынушы тауарлары болып келеді.

Ұ сақ даналы жү ктердің сипаттамасы:

1. 200 кг – н аспайтын жә шіктегі жү ктер (жә шіктер жә не қ ораптар, фанералар, серіппелі қ атты қ ағ аз (гофрокартон) жә не т.б. заттар;

2. 80 кг – н аспайтын жартылай қ атты ыдыстағ ы жү ктер (матадан жасалғ ан орамаларғ а (упаковка) тығ ыздалып металл лентамен немесе сыммен байланғ ан тү рде);

3. Жұ мсақ ыдыстағ ы жү ктер 50...80 кг салмақ пен қ апшық тарда немесе тығ ыздалып лентамен оралғ ан тү рде тү седі;

4. Даналатылғ ан жү ктер рулон жә не фанерлі барабан мен бө шке тү рінде тү седі. Бө шкелердің сиымдылығ ы 15...200 л болады.

Жү ктерді тиеу – тү сіру кезінде жө ндеу пайдалану шарттарын орындау ө те маң ызды роль атқ арады.

Даналы жү ктердің 40...60 кг болатын бір орында тиеу ү шін пластиналы немесе ленталы тасымалдағ ыштар қ олданады.

Қ оймаларда кә сіпорындар мен тиеу-тү сіру пунктерінде қ озғ алмалы тасымалдағ ыштармен қ атар тұ рақ ты (стационарлы) конвейерлерді де қ олданады. Олар ТТЖ-ғ а қ ойма ішінде жү ктерді қ озғ алту жә не қ олдануына байланысты іріктеуге қ атысады.

Ұ сақ даналы жү ктерді автокө ліктерден вагондарғ а тиеу ү шін жү к стенцияларда (шексіз) едендік пластиналы тасымалдағ ыштар тү ріндегі конвейерлітұ рақ ты қ ондырғ ылар орнатады.

Тасымалдағ ыштар мен конвейерлер қ урылысы жағ ынан ө те қ арапайым жә не оларды жасау арзан, бірақ олар қ олымен тиегеннен гө рі ең бек ө німділігін 2...6 рет кө бейткеніне қ арамастан ТТЖ-ді толық механикаландыруын қ амтамасыз етпейді.

Сонымен қ атар, ыдыстағ ы жү ктерді бір-бірлеп тиегенде (тү сіргенде) электротельфері бар монорельсті жү йені қ олданады. Тельфер кө бінесе монорельспен қ озғ алуғ а арналғ ан 4 жақ ты итерілетін арбадан жә не жү кті кө теруге (тү сіруге) арналғ ан жү к кө тергіш лебедкадан тұ рады.

Ұ сақ даналы жү ктерді бө лек партиялармен соның ішінде жоғ ары ө німділікті машиналармен (жү к тиегіштермен, крандармен) бір-бірлеп тиеу ү немділік жағ ынан ақ талмайды. Сондық тан кө бінесе мұ ндай жү ктерді ірі партиялармен тасымалдау кездеседі, олар ө зінің массасымен тиеп-тү сіретін механизмдердің жү к кө тергіштігінің эквиваленті:

- Ә мбебап немесе арнайы контейнерлерде тасымалдау;

- Жайылмада (поддонда) пакеттеліп тұ рғ ан кү йде тасымалдау.

Бұ л екі жағ дайда да бір-бірлеп тасымалданатын ұ сақ даналы жү к бұ рынғ ыдай емес, контейнерлермен пакеттерде ірі партиямен жинақ талып, ү лкен салмақ та тасымалданады.

Ұ сақ даналы жү ктерді ірі партияларғ а (контейнерлерді мен пакеттерді) жү к тиеушілер жинақ тайды, содан кейін олар баратын жеріне дейін жә не тоқ тап бір бір тасымалдағ ыштан екіншісіне ауыстырғ анда бұ зылмайтын тасымалдау бірлігі болып табылады.

Ірі партиялы жү ктерді тиегенде оларды тиеу-тү сіру жұ мыстары кө мекші операциялар тездетіліп жү ргізіледі, қ осымша операциялар қ олданылмайды (байлау, жабу жә не т.б.), кран машинисттерінің жұ мысы қ арапайым болады, жә не ТТЖ-ң ө зіндік қ ұ нын тез азайтуына септігін тигізеді.

Контейнер деп жү ктерді ыдыспен жә не ыдыстарсыз тасымалдағ андағ ы кө п айналымды алынбалы ыдысты атайды.

Контейнер жоқ болғ ан кезде ыдыссыз жү ктер кө біне ыдыста немесе орамамен қ апталып тасымалданады. Контейнерлерді ә мбебап жә не арнайы деп екі тү рге бө леді.

Ә мбебап деп ә ртү рлі ұ сақ даналы жү ктерді тасымалдауғ а арналғ ан контейнерлерді айтады.

Арнайы деп белгілі бір жү кке арналғ ан немесе ү лкен емес бір тү рлі жү ктің тобына арналғ ан контейнерлерді айтады.

Ә мбебап контейнерлері жү к кө теруіне қ арай 8 тү рге бө лінеді: 0, 625; 1, 25; 2, 5; 3, 0; 5, 0; 10; 20; 30 т.

Соң ғ ы ү шеуі ірі тонналы, алғ ашқ ы ү шеуі – кіші тонналы, ал қ алғ андары – орташа тонналы контейнерлерге жатады.

Кіші тонналы контейнерлер (2 кесте) негізінен автокө лікпен басқ а кө лік тү рінің қ атысуысыз тасымалдауғ а арналғ ан.

2 кесте.

Кіші тонналы контейнерлердің сипаттамасы

Жү ктерді ә мбебап контейнерлерде автокө лікпен тасымалдау технологиясы:

А) Жү к қ абылдаушының тапсырысы бойынша контейнерлердің жү кпен алдын-ала толтырылуы; жіберіліп жатқ ан жү ктің қ ұ жаттарын дайындау (тауарлы-тасымалдау қ ұ жаты, сапа сертификаты жә не т.б.); жү к сипаттамасының контейнер ішіне салынуы; контейнерге жү к жіберуші фирманың пломбасының ілінуі жә не кілттенуі.

Б) Кесте бойынша автокө лікті уақ ытында тиеу пунктіне берілуі; контейнерлерді автокө лікке тиеу жә не жү ргізушіге алдын-ала жү кке дайындалғ ан қ ұ жаттарды беру.

В) Жү кті тү сіретін жеріне жеткізу (жү ктің сақ талуына жү ргізуші жауап береді).

Г) Контейнердің автокө ліктен тү сірілуі жә не оларды жү ргізушінің жү к қ абылдаушығ а тапсыруы (кілттің, пломбаның, контейнердің ө зінің бү тіндігі тексеріледі).

Д) Контейнерді тиеу (қ айтып апарылатын жү к (контейнер) болғ ан жағ дайда.

Е) Контейнерлерді ашу жә не жү ктерді тү сіру ереже бойынша жү кті алып келген автокө лік кеткеннен кейін жасалады.

Жү ктердің контейнерлермен тасымалдауының тиімділігі оларды механикаландыру тиеу жә не тү сіру кезінде ғ ана болады.

Ә рқ ашан пайдаланылатын жү кті тиеу пунктерінде ә мбебап контейнерлерді арнайыалаң шаларғ а орнатады.

Тең із порттарындағ ы ірі контейнерлерге арналғ ан алаң шаларды контейнерлі терминал деп атайды.

Контейнерлі алаң шалар міндетті тү рде механикаландыру қ ұ ралдарымен жабдық талады: ә ртү рлі кран тү рлері. Контейнерлі терминалдар портты крандармен де жабдық талады.Кішкентай контейнерлі алаң шаларда автотиеуіштер қ олданады.

Бірнеше кә сіпорындарғ а арналғ ан аз айналымды контейнерлердің ә рқ айсында жалпы контейнерлерді айрбастауғ а кустты пункттер ұ йымдастырылады. Олар контейнерлерді анық талғ ан айырбастау қ орында орналастырылады.

Контейнерлерді автокө ліктен алынбастан тү сіруге де болады.

Соң ғ ы уақ ытта ә лемдік тә жірибеде жү ктерді ірі тонналы контейнерлермен тасымалдау «қ ақ падан қ ақ пағ а дейін» кең інен қ олданылады. Мұ ндай контейнерлерді ө німді шығ арушы тиейді, ал олар тек тұ тынушыларда ғ ана тү сіріледі. Тасымалдау сұ лбасы ә ртү рлі болады: тең іздерде, ө зендерде, темір жолдардажә не автокө лікте қ олданылады.

Халық аралық стандарттау ұ йымы (ИСО) ірі тонналы контейнерлердің тү рлерін ұ сынады:

Тү р ө лшемдер (типоразмер) I. масса бруттосы

А 30 т.

В 25 т.

С 20 т.

D 10 т.

ТМД елдерінде ірі тонналы контейнерлердің ү ш тү р-ө лшемдері қ олданылады, олар жоғ арыда кө рсетілген тү р-ө лшемдерге сә йкес келеді:

Контейнерлердің габаритті ө лшемдері, мм.

УУК – 30 12192х2438х2438

УУК – 20 6058х2438х2438

УУК – 10 2991х2438х2438

Барлық тү р-ө лшемдегі контейнерлердің есіктерінің ө лшемдері бірдей (2286х2133), сондық тан олар жү ктерді кіші габаритті электірлі жү к тиеуштерінің кө мегімен тиеуге мү мкіндік береді.

Ірі тонналы контейнерлер фитинги деп аталатын барлық сегіз бұ рышты каркастарда арнайы детальдың болуымен ерекшеленеді.

Фитингілер қ озғ алмалы қ ұ рамғ а контейнерлерді бекітуге жә не оларды кран немесе тиеуіштің жү к ұ стайтын ә дісіне алуғ а арналғ ан. Фитингтің ә рбір сыртқ ы уш шетінде ұ зартылғ ан тү рдегі шеті кө рінеді жә не олар контейнерлерді тасымалдағ анда немесе оларды кө тергенде айналмалы жұ дырық кілттермен бірге қ ызмет етеді.

Ірі тонналы контейнерлерді автокө ліктермен тасымалдағ ан кезде арнайы қ озғ алмалы қ ұ рамда қ ызмет етеді; басым бө лігі автопоезд тү рінде, олар жартылай тіркемені тартқ ыш автокө ліктерден тұ рады.

Жү к кө тергіш жү йесімен жабдық талғ ан арнайы тиейтін-тү сіретін қ ұ ралы бар тасымалдауыш автопоездтар болады.

Контейнерлі пунктерде ә ртү рлі крандар жә не портта тиеп-тасымалдайтын кө ліктер болады; олар арнайы автоматикалық ұ стағ ыштармен жабдық талғ ан. Керек болғ ан жағ дайда бұ л механизмдер контейнерлерді екі қ абаттап қ оя алады.

Пакеттеу дегеніміз – ұ сақ даналы жү ктердің ірі партиялармен анық талғ ан жағ дайда жайылмалардың кө мегімен жеткізілуі. Жайылма ұ сақ тү йірлі жү ктердің ірі партияларымен тү рленіп пакет деп аталады.

Пакеттеуге арналғ ан жайылымдардың ү ш тү рі болады: жазық, тұ рғ ызылғ ан жә не жә шіктегі.

Жазық жайылымдарда резервуар болмайды, олар жү кпен тиеледі жә не бұ л ө те кең таралғ ан тү р болып табылады. Жазық жайылым – қ атты, тегіс, тікбұ рышты, стандартты ө лшемі бар алаң ша жә не оның бетіне пакет орнатады.

Жайылымның негізгі тү рі болып жазық, екі жатқ ызылғ ан, тө рт жағ ынан кіргізілетін жайылым болып табылады; оның ө лшемі жоспарда 800х1200 мм. Максималды 1 тонна жү кке есептелген.

Картонды қ орапқ а салынғ ан немесе ағ аш жә шіктегі жү к жайылымғ а анық талғ ан кезекте бірнеше қ атарда салынады, мү мкіндігінше жү к салмағ ы 600 – 700 кг-нан кем болмауы керек. Олай істемесе автомобильдердің жү к кө тергіштігі толық пайдаланылмайды. Пакеттерді орнату 2 яруста болуы мү мкін, бірақ жү ктің немесе қ аптаманың бү лінуінің мү мкіндігіне байланысты болмауы керек.

Жайылымғ а жатқ ызылғ ан жү к пакеті деформациядан сақ талуы керек. Ол ә ртү рлі ә дістермен орындалады, мысалы, пакеттерді термоберікті жә не кернеулі созылмалы пленкамен орау.

Бірінші ә діс қ ымбат тұ ратын арнайы қ ондырғ ыларда орындалады, оларда пленканы орап болғ аннан кейін пісірілетін жә не орардың алдында қ ыздырылатын қ ондырғ ылар болады.

Тұ рғ ызылғ ан жә не жә шіктегі жайылымдар керек болғ ан жағ дайда кә сіпорындарда зауыт ішіндегі кө ліктерде кө п қ олданады.

Пакеттерді тиеу-тү сіру жұ мыстарында жү к кө тергіштігі 0, 5...1, 5 т болатын айырлы тиегіштер қ олданылады.