Ырыққабаттың зиянкестерімен және ауруларымен күресу

Тү тіктік бактериоз. Барлық жерлерде тарағ ан. Ө сімдіктің тү тікшелерін зақ ымдайды, жапырақ тарының шеттері сарғ аяды да, оларда ұ сақ қ ара торлы жө лкелерге пайда болады. Зақ ымданғ ан сағ ақ ты кө лденең кескенде қ арайғ ан тү тікшелер жақ сы кө рінеді. Қ ырық қ абатқ а ауру топырақ, тұ қ ым арқ ылы жә не биттерден келеді. Жаппай жұ қ қ анда ө нім кү рт азаяды.

Кү ресу шаралары. Дақ ылдардың ауыспалы егісте дұ рыс кезектесуі, танаптан жиын-терін қ алдық тарын аластау жә не оларды жою; танапты кү зде терең жырту; тұ қ ымды ТМТД (1кг тұ қ ымғ а 8г) немесе фентиураммен (1кг – 5г) дә рілеу; биупен ауру тасушымен кү ресу; кө шеттің тамыр жү йесін биопрепарат фитобактериомициннің 0, 1% суспензиясына малып алу.

Фомоз. Қ ырық қ абат тамыры мен сабағ ының барлық жерде кездесетін қ ұ рғ ақ шірігі. Ауруғ а шалдық қ ан ө сімдіктер ө спей қ алады, жапырақ тарының тү сі кү лгінденеді, сосын сарғ аяды, қ ара дақ тар пайда болады. Тамыр мойны шіриді, жидиді, ө сімдік ө ліп қ алады. Ауру топырақ, тұ қ ым арқ ылы жә не биттерден тұ рады.

Кү ресу шаралары тү тіктік бактериозбен кү рескенге ұ қ сас.

Қ ырық қ абаттылар бү ргесі. Барлық жерде кездесетін, ұ сақ, секірген қ оң ызшалар. Ересек қ оң ыз тү рінде топырақ тың жоғ арғ ы қ абатында жә не ө сімдік қ алдық тарының астында қ ыстап шығ ады. Сә уірдің аяғ ында оянып, алғ ашқ ы арамшө птермен қ оректенеді де кейін қ ырық қ абатқ а ауысады, жапырақ тарын тесіп жейді. Ә сіресе, кө шетсіз қ ырық қ абат пен отырғ ызылғ ан кө шеттің жас ө сімдіктеріне ө те қ ауіпті. Қ ұ рғ ақ жә не ыстық ауа райына ө те белсенді. Аналығ ы жұ мыртқ асын топырақ қ а салады, дернә сілдері тамыршалармен қ оректенеді де, сосын қ уыршақ танады. Екінші ұ рпағ ы маусымның аяғ ында пайда болады, бірақ ересек ө сімдіктерге елеулі зиян келтіре қ оймайды.

Кү ресу шаралары. Бү ргелер пайда болғ анша ө сімдіктердің нығ аюы ү шін кө шеттерді грунтқ а ертерек отырғ ызу; ө сімдікті ү степ қ оректендіру; ерте кө ктемде арамшө птерде бү ргелердің пайда болғ ан кезінде егістіктердің шеттерін, сосын қ ырық қ абатты мына препарттардың біреуімен ө ң деу керек (га): 2, 5% метафос дустымен (25 кг), хлорофостың 0, 2 % немесе метатионның 0, 1% ерітіндісімен.

Қ ырық қ абат кү йесі. Барлық жерде де кездеседі. Қ анатын жайғ анда 14-17 мм болатын кішкентай кө белек. Жұ мыртқ асын жапырақ тың астың ғ ы бетіне салады. Бір аналық 100 жұ мыртқ ағ а дейін салады. 7-10 тә уліктен соң жұ мыртқ адан қ ұ рт пайда болады. Алдымен олар жапырақ тың жұ мсағ ына тесіп кіреді де, онда қ ысқ а жолдар жасайды, сосын 2-3 тә уліктен соң сыртқ а шығ ып, мә йегін жеп эпидермесін қ алдырады. Нә тижесінде жапырақ тарда «ә йнекшелер» пайда болады. Жаз бойы қ ырық қ абат жү йесі 4 ұ рпақ береді. Жиын-терін қ алдық тарында жә не арамшө птерде қ уыршақ тү рінде қ ыстап шығ ады.

Кү ресу шаралары. Қ аудандар қ алыптасқ анша 80% хлорофосфат немесе 20% метафос эмульсиясымен – гектарына 2 кг препарат жә не 400-600 л сұ йығ ын (0, 3 пайыздық ерітінді) шығ ындап ө ң деу; энтобактерин-3 жә не саң ырауқ ұ лақ тық микробиологиялық препарат боверинді қ олдану. ААШИ деректері (М. Ф. Брагина, 1985) бойынша қ ырық қ абатты энтобактерин-3 1% концентрациясымен немесе сондай концентрациядағ ы боверинмен тә улікте олардың толығ ымен жойылуына ә кеп соқ қ ан. Тап сондай нә тижеге осы препараттардың біреуінің 0, 5% концентрациясына 0, 01% рогорды немесе қ осып та жетуге болатын кө рінеді.

Қ ырық қ абат қ оң ыр кө белегі. Қ анатын жайғ анда 50 мм-ге дейін жететін қ оң ыр-сұ р тү сті кө белек. Топырақ та қ уыршақ тү рінде қ ыстайды. Мамыр айының орта кезінде қ уыршақ тан кө белек шығ ады жә не жапырақ тың астың ғ ы бетіне жұ мыртқ а салады. 4-9 тә уліктен соң кү рт пайда болады. Алғ ашқ ыда олар ашық тамақ танады да, сосын қ ауданның ішіне кіреді. Мұ ндай қ аудандар тауарлық тү рін жоғ алтады.

Кү ресу шаралары. Қ ырық қ абат кү йесімен кү рескендей.

Қ ырық қ абат биті. Кең тарағ ан зиянкес. Ө зекте жә не басқ а да қ алдық тарда жұ мыртқ а кү йінде қ ыстайды. Кө ктемде жұ мыртқ адан дернә сілдері туады да, арамшө птермен жә не қ ырық қ абаттың тұ қ ымдарымен қ оректенеді. Жаздың ортасында битті ү лескіге тарататын қ анатты аналық тары пайда болады. Биттер жапырақ тардың астың ғ ы бетіне орналасады жә не шырынын сорады. Жапырақ тар тү ссізденеді. Ө сімдіктер одан ә рі ө спейді, тұ қ ымдардың ө ркендері мен бұ ршақ қ ындары майысады, қ атты зақ ымданғ анда қ аудандары жә не тұ қ ымдары қ алыптаспайды.

Кү ресу шаралары. Химиялық заттардың біреуімен – карбофоспен – 1, 5 кг/га, метафостың 20 % эмульсиясымен – 2 кг/га, антиомен – 0, 7-1 кг/га 400-600 л/га жұ мыс сұ йығ ын шығ ындап ө ң деу. Бү ркуді қ ауданның байлана бастағ анда, бит жедел кө бейіп, бү ктелетін жапырақ тың ішкі жағ ына орналаса бастағ анда жү ргізеді. Бү ркуді кешеуілдету кү ткен тиімділікті бере алмайды, себебі препарат бү ргеге тимейді.

Қ ырық қ абаттың тұ қ ымдары рапстың гү лжегішімен, қ ырық қ абат шыбынымен, бү ргелер мен жә не т.б. зақ ымданады. Олармен кү ресу ү шін тұ қ ымдық тарды гү лдегенге дейін азық тық қ ырық қ абатты ө ң деген улы заттармен ө ң деу керек.