Тақырып. Оқудың түрлері. Сөйлеу мен дауыстап оқу кезіндегі ерікті тыныс алуға сәйкес жаттығып төселуге болады

Сө йлеу мен дауыстап оқ у кезіндегі ерікті тыныс алуғ а сә йкес жаттығ ып тө селуге болады. Алғ ашқ ыда дағ дылану, жаттығ у, мұ ғ алімнің басшылығ ымен ө ткізіледі. Одан кейін жаттығ уды ө з беттеріқ ше жү ргізуге болады.

Жаттығ улар

1) Ө зің ді қ ыстамай еркінше тік тұ ру керек. Ө те-мө те иық пен мойынның еркін болуын қ адағ алау қ ажет, иық ты сә л жазың қ ы ұ стау керек.

Диафрагманың қ озғ алысын бақ ылау ү шін, бір қ олың ды қ ұ рсақ қ атпарының жоғ ары жағ ына, қ абырғ аның қ озғ алысын бақ ылау ү шін, екінші қ олың ды бү йірге белден жоғ арырақ қ ою қ ажет.

Азырақ дем шығ арып, демді ішке тартуды ептеп соза тү су ү шін (демді ішке алғ анша) аузың ды жауып, мұ рын арқ ылы елеусіз ғ ана ауа жұ тып, танауды қ озғ амай жайлап дем шығ ару керек (5 сек).

Біртіндеп дем шығ аруғ а даярлану ү шін, ө кпеде ауаны біраз бө геу (2—3 сек) а дыбысын айтқ андағ ыдай ауызды ашып, демді бірден шығ армай, біртіндеп, баяу, тек диафрагманың қ озғ алысымен (4—5 сек) шығ ару дұ рыс. Ө кпеде ауа қ орын жасау ү шін, қ абырғ аның қ озғ алысын біршама бө геген жө н. Қ абырғ а мен қ арын қ атпарын босаң сыту.

2) Негізінен бірінші жаттығ удағ ы тапсырмалар, тек дем шығ ару мерзімі 1 секундтан 10 секунтқ а дейін созылады, одан артпауғ а тиіс (кү н сайын жаттығ у).

3) (санақ).

Демді ішке тарту (3 сек). Бірінші жаттығ удағ ыдай тыныс алуды бекіту. Дем шығ арғ анда дауыстап, асық пай -1, 2, 3, 4, 5 деп санау керек (анық айтындар).

Тө менгі тыныс жолы (кең ірдек тарамы мен бронх) арқ ылы ауаны мол жұ ту (қ абырғ а мен иық қ озғ алмайды).

Тағ ы да 1, 2, 3... 10-ғ а дейін дауыстап санау, қ абырғ аны қ озғ амау, қ ұ рсақ қ атпарын босаң сытпау (1-жаттығ удағ ы секілді диафрагма мен қ абырғ аның қ озғ алысын бақ ылау).

Қ осымша ауа жұ ту (I сек).

Дауыстап 11, 12, 13... 15-ке дейін санау (санағ анда жеделдетпең із). Қ абырғ а мен қ ұ рсақ қ атпарын босаң сыту. Тыныстау.

4) (санақ).

Демді ішке тарту (3 сек).

Дауыстап санау (1, 2, 3...5)

Қ осымша ауа жұ ту (1 сек).

Дауыстап санау (1, 2, 3....6)

Қ осымша ауа жұ ту (1 сек).

Дауыстап санау (1, 2, 3...7) (жаттығ уларды кайталағ анда санауды 15-ке жеткізуге болады).

5) (сө збен).

Тексті оқ ығ анда ө з тынысың ызды тексерің із (тө мендегі тексті пайдаланың дар). Оқ ып болғ ан соң, текстіқ қ ай жерлерінде ауаны молырақ жуттың ыз, қ ай жерінде қ осымша ауа жұ тқ аның ызды белгілең із. Ө лең ді оқ ығ анда буң ақ тармақ кідірісін сақ таң ыз.

Телефон

Сылдыр етті телефон.

— Бұ л кім?

— Піл.

— Ө зің кімсің, бұ л кайдан?

— Тү йеден.

— Сізге не керек?

— Керек еді шоколад.

— Кімге?

— Менің балама.

— Кө п керек пе?

— Азырақ.

— Бес-алты пұ т жетеді,

Керек емес ондай кө п.

Одан артық жей алмайды.

Балам ә лі ө скен жоқ.

(Қ. Чуковский.)

6) Алдымен тексті іштей оқ ып алың дар, содан кейін тыныс алу ережесін дұ рыс сақ тай отырып, дауыстап оқ ың дар. Ә р сө зін анық айтың дар.

Кө жек пен кірпі

Ә п-ә демі ақ кө жек кірпіге кеп:

— Туысқ ан-ау, киіміц қ андай жаман еді, толғ ан тікен ғ ой ө зі, — деді.

— Ол рас. Бірақ осы тікендерім мені ит пен қ асқ ырдың тісінен қ орғ айды. Ал сенің ә демі тү гіц ө зің е менікіндей пана бола ала ма? — деді кірпі.

Кө жек жауап қ атпай, ауыр кү рсінді.

(К. Ушинский.)