Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Тапсырмалар. Лексикалық тақырып: Дизайн туралы түсінік
|
|
Апта
Лексикалық тақ ырып: Дизайн туралы тү сінік. Дизайн негіздері.
Грамматикалық тақ ырып: Фонетиканы қ айталау
Мақ саты: Дизайн туралы мағ лұ мат беру, дизайн тақ ырыбына қ атысты жаң а сө здерді игерту, оларды ауызша, жазбаша сө йлеуде пайдалана білуге ү йрету, фонетиканы қ айталау
Тіл дамыту минуты: «Сауатты сө йлеу не ү шін керек?» (пікір алмасу)
1 – тапсырма. Мә тінді оқ ып, мазмұ ндаң ыз.
Дизайн – кө ркемсурет жә не сә улет ө нерінің ө неркә сіп бұ йымдарының ең ү здік ү лгілерін жасау жә не заттық ортаны ү йлестіру шараларын қ амтитын бағ ытының атауы. Дизайн қ ызметінің ерекшелігі – ә сем ә рі кө ркем жасалғ ан тұ тыну заттары мен бұ йымдардың қ оршағ ан ортағ а лайық ү йлесімін жү зеге асырып, ұ дайы олардың жаң а ү лгілерін ойлап табу. 1928 ж. АҚ Ш-та пайда болды.
" Дизайнер" термині 1600 жылдарғ а жатады. Бұ ғ ан дейін орындық жасайтын қ олө нерші дизайнер де, дайындаушы да ө зі болатын. 1800 жылдарғ а қ арай фабрика жұ мысшылары арнайы дизайнер ә зірлеген дизайн бойынша кө птеген орындық тар шығ арды. Ақ ын жә не дизайнер Вильям Морис 1880 жылдары фабрика бұ йымдарына қ арсылығ ын білдірді. Ол қ ол ө ндірісіне қ айта кө шу ү шін " Ө нер жә не қ олө нер" қ озғ алысын бастады. Шансорғ ыш сияқ ты алғ ашқ ы электр қ ұ ралдары кө рер кө зге кескінсіз болды. Қ ә зіргі уақ ытта біз ү й қ ұ ралдарының тек жақ сы жұ мыс істейтініне ғ ана емес, ү й ішіне ү йлесімділігіне де мә н беріп жатамыз, соң дық тан дизайн - қ азіргі тауарларды шығ арудың маң ызды қ асиеті.
Терминдік атауы жаң а болғ анымен, оның негізі ерте замандарда-ақ қ алыптасқ ан. Мысалы, қ азақ халқ ының қ олө нер бұ йымдарының (қ обыз, домбыра, сандық, ожау, торсық, қ ару-жарақ тар, сә ндік ә шекейлі бұ йымдар, т.б.) қ айталанбас тү рлері этнодизайндық ү лгіде жасалғ ан. Безендіру ө нерінде де дизайнның ә діс-тә сілдері мен тә жірибесі кең қ олданылады. Дизайн ө нері заман талабына орай ү немі ө згеріп, дамып отырады. ТМД елдерінде, соның ішінде Қ азақ станда дизайн ө нері 1960 жылдан бастап жү йелі тү рде қ алыптасып, дами бастады. 1987 ж. Қ азақ стан Дизайнерлер одағ ы қ ұ рылды. Дизайн ө нері қ азіргі ө скелең тұ рмыстық жағ дайлар мен талап-сұ раныстарғ а байланысты жаң а сипаттарғ а ие болуда. Жарнама, плакаттар, кітап безендіру, ө ндіріс бұ йымдарын жасау, жиhаз бұ йымдарының жаң а ү лгілерін ө мірге ә келу, т.б. қ азіргі заманғ ы кә сіптердің дамып-жетілуі дизайн ө нерімен тығ ыз байланысты. Ұ лттық этнодизайн да ө зіндік қ олтаң басы бар ө нер ретінде заман талабына сай даму ү стінде.
1. Дизайн туралы не білесіз?
2. Дизайнның маң ызды қ асиеттерінің бірі не?
3. Қ азақ тың қ олө нер бұ йымдарын атаң ыз.
4. Ұ лттық дизайнғ а нелер жатады?
2-тапсырма. Мә тінді оқ ып, жоспар қ ұ рың ыз.
Дизайн тарихы жә не теориясы
Дизайнның негізгі қ ағ идаттары жә не заттық орта мен ә леуметтік-экономикалық қ ұ былыстармен байланыс кө здерін анық тау, таң далғ ан мамандық қ а қ ызығ ушылығ ын нығ айту, кө з алдына елестету жә не жобалау қ абілеттерін дамыту. Мұ ра мен отандық мә дениетті, техниканы жә не онымен ежелгі уақ ыттан қ азіргі таң ғ а шейінгі байланысты ғ ылым бағ ыттарын шығ армашылық игеру; жобалау тә жірибесінде қ олданылатын негізгі кө ркемдік шығ армаларды, мә нерлеу қ ұ ралдарын суреттеуді аналитикалық уйренудің тә сілдерін, шеберлігін жә не білімін иелену; нақ ты жобалау барысында сә улет жә не дизайнның тү рлі ө нер шығ армашылық тарын стильдік жә не жанрлық ерекшеліктерімен еркін жұ мыс жасай білу; дизайнның бейнелік қ ұ рылымы мен ішкі қ ұ рылымын терең тү сіну.
Дизайнның Ресейде дамуы. Ресейдегі дизайнның даму тарихы. Пішін қ алыптастырудың тарихи кезең дері. Дизайн-жобалаудың теорисы жә не ә діснамасы. Дизайнның анық тамасы жә не тү рлері. Дизайнның қ алыптасу жә не даму тарихы. Жаң а аса жетілдірілген заттардың пайда болуы. Ү йлесімді заттық ортаның қ алыптасуы. Ө ндірістік дизайнның бастауы. Пропорция жене пропорциялау. Пішіннің тұ тастығ ы жә не мазмұ ны. Ө ндірістік дизайн. Дизайнның тү рлері, ерекшеліктері мен ө зіне тә н қ асиеттері. Ө ндірістік дизайн тү сінігі, оның заты, мақ саты мен нұ сқ алары. Кө ркемдік қ ұ рылымдау процесінің кезең дері. Жобалау-кө ркемдік іс-ә рекеттің ерекше тү рі ретінде дизайнның қ алыптасуы. Коммерциялық дизайн пионерлері. Ө нер мен техниканы ө зінде біріктіретін қ ұ былыс. Ө ндірістік дизайн, еуропалық дизайнның пайда болуы мен дамуы жә не оның негіздерін оқ ып ү йрету мә селелері. Ойлау мен орындаудың арасындағ ы алшақ тық ты жең у. Американдық дизайнның пайда болу алғ ышарттары. Дизайн тарихы жә не кө ркемдік қ ұ рылымдау ерекшеліктері. Қ олө нер ө ндірісі дә уіріндегі заттық ә лем. " Веркбунд" жә не " Баухауз" (" Қ ұ рылыстық ү й") дизайндарының қ алыптасуы. Саябақ тық " жасыл" қ ұ рылыстың композициялық ө нері. Дизайн даму тарихы. Дизайн жобалау жә не кө ркемдік ө нердің ең ық палды тү рі ретінде. Дизайн даму теориясы: негізгі кезең дері жә не зерттеу хронологиясы. Дизайн дамуының тарихи кезең дері жә не олардың сипаттамалары. Ғ ылыми-техникалық процесстің ә сері. Ағ ылшын суретшілері – дизайн саласындағ ы зерттеушілер У. Моррис жә не Д. Рескин. Интерьердегі классикалық дизайн. Жобалау-кө ркемдік іс-ә рекет ретіндегі дизайнның қ алыптасу қ ысқ аша тарихы. Дизайн стильдері, олардың тү рлері жә не сипаттамалары. Ежелгі Грециядағ ы классикалық стиль мен қ алақ ұ рылысының тарихы, оның ерекшелігі мен интерьердегі қ олданылуы. Дизайн негіздері. Мақ саты ө ндірістік бұ йымдардың формалды сапасы, ә лем мен Қ азақ стандағ ы қ алыптасуы мен дамуының негізгі кезең дері, қ азіргі заман ү рдісі мен келешегі болып табылатын шығ армашылық іс-ә рекет ретіндегі дизайн. Дизайн тұ рпаттары, олардың айырмашылық белгілері. Тү рлі ө ндіріс салаларындағ ы (жиһ аз, автокө лік, киім) италиандық дизайнның жалпы сипаттамасы. Италиандық дизайн феномені, оның бү кіл ә лемдегі беделі, стильдер мен бағ ыттардың ә рдайым ө згеруі. Атақ ты италиан дизайнерлері Марио Беллини, Андре Бранци, Марио Ботта. Италия автокө ліктері: Ferrari жә не Fiat маркаларының тарихы. Беделді сә н жә не дизайн мектептері.
Назар аударың ыз!
Дыбыс жә не ә ріп
Тілдегі дыбыстардың жасалуын, пайда болуын, ол дыбыстардың жү йесі мен заң дылық тарын зерттейтін тіл ғ ылымының саласын фонетика деп атайды.
Дыбыстардың жазбаша таң басын ә ріп дейміз.
Ә ріптердің тізбектелген жиынтығ ы алфавит деп аталады.Қ азақ тілінде 42 ә ріп бар.
Дыбыстау мү шелері арқ ылы жасалып, естілетін физикалық қ ұ былысты дыбыс деп атайды.
Дыбыстар дауысты жә не дауыссыздарғ а бө лінеді.
Дауысты дыбыстар: а, ә, о, ө, е, ұ, ү, у, і, ы, и, ю, я.
| 1 Тілдің қ атысына қ арай | Жуан | а, о, ұ, ы, (у), (и) |
| Жің ішке | ә, ө, ү, і, е, (и), (у) | |
| 2 Жақ тың қ атысына қ арай | Ашық | а, ә, о, ө, е |
| Қ ысаң | ы, і, ұ, ү, у, и | |
| 3 Еріннің қ атысына қ арай | Еріндік | о, ө, ұ, ү, у |
| Езулік | а, ә, е, ы, і, и |
Дауыссыз дыбыстар: б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, (у), ф, х, ц, ш, щ, ч, һ.
Дауыссыз дыбыстар ү н мен салдырдың қ атысына қ арай:
Қ атаң: к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ш, щ, ч, һ
Ұ яң: б, в, г, ғ, д, ж, з
Ү нді: р, л, м, н, ң, й, у болып бө лінеді.
Тапсырмалар
1. Мә тінді мә нерлеп оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.
2. Мә тін бойынша берілген сұ рақ тарғ а жауап даярлаң ыз.
3. Берілген сө здермен сө з тіркестерін қ ұ растырың ыз, қ азақ тіліне тә н дыбыстарғ а назар аударың ыз:
ө нер, бояу, мө лдір, қ ұ нды, туынды, кө рме, хат, тұ рмыс, қ ұ ттық тау, алабажақ, мұ қ аба.
4. Кө п нү ктенің орнына «о» немесе «ө» ә рпін қ ойып жазың ыз:
м...лдірлік, б...яу, к...рініп, к...п,...те, к...птеген,...нер, к...рме, қ...салқ ы, қ...лданбалы, б...ліну.
5. Берілген сө здерді жуан, жің ішкелігіне қ арай топтап жазың ыз:
Атау, шығ арма, кө рме, керек, жігін, жұ мсақ, қ олдану, каталог, жазылады, қ осалқ ы, суретшілер, бояу, тү с, тұ стар, мө лдір, қ ағ аз.
6. Кө п нү ктенің орнына «қ» немесе «к» ә рпін қ ойып жазың ыз:
гре...тің,...ү нделікті,...ітап,...осалқ ы,...елсе,...олданбалы, мұ...аба,...ө рме,...ораптар.
7. Кө п нү ктенің орнына «н» мен «ң» ә рпін қ ойып кө шірің із:
іші...е, о...ың, ә...гіме, ө...ер, салы..ғ ан, мә селе..., қ олы...ан, шы...ы, туы...ды.
8. Берілген сө здерге фонетикалық талдау жасаң ыз: ө нер, суретші, қ осалқ ы.
9. Қ азақ тіліне аударың ыз:
Графика – искусство изображения предметов линиями и штрихами одного цвета. Основа графики – линия. пятно, контраст. Графика — вид изобразительного искусства, использующий в качестве основных изобразительных средств линии, штрихи, пятна и точки. При рисовании графикой обычно используют не больше одного цвета, в редких случаях — два.
10. Сө йлемдерді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз:
–1980 жылдары танылғ ан график суретшілер кімдер?
– Олар Василий Тимофеев пен Қ айырбай Зә кіровтің туындылары. Осы туындылар 1980-1990 жылдары жоғ арғ ы бағ ағ а ие болды. Ең бектері: «Қ азақ тың белгілі қ айраткерлері» атты сериясында Ә ль-Фараби, Ш.Уә лиханов, А.Қ ұ нанбаев, Ж.Жабаев портреттерін ө те нанымды бейнелеген. Аман Батығ алиев, Қ адырбек Каметовтардың ең бектері: «Менің ө лкем», «Дала ә уендері» т.б.
11. Эпиграфты қ алай тү сінесіз, айтып берің із.
1-ОСӨ Ж. Ө мірбаян, тү йіндеме дайындау
1-СӨ Ж. М. Шахановтың таң дауы бойынша бір ө лең ін жатқ а айту
Апта
Лексикалық тақ ырып: Қ азақ стан ө нер тарихы
Грамматикалық тақ ырып: Қ осымшалар
Мақ саты: Қ азақ стан ө неріне қ атысты жаң а сө здерді игерту, оларды қ олдану дағ дыларын қ алыптастыру. Қ осымшаларды қ айталау.
Тіл дамыту минуты: «Табысты болудың қ айнар кө здері қ андай?» (пікір алмасу)
Адамды биік шың ғ а жеткізетін ең бек.
Біз бағ а жетпес білім қ орын арттырып,
Оны жаң аша тү рлендіре білуіміз керек.
Н.Ә. Назарбаев
Мү сін ө нері
Мү сін - ең ежелгі ө нерлердің бірі. Біз бұ дан мың дағ ан жылдар бұ рын Мысыр, Ү нді, Грек шеберлерінің қ олынан шық қ ан тамаша туындыларды білеміз. Мү сін ө нерін скульптура дейді. Ол латынның " Sculpere" - қ ашау деген сө зінен шық қ ан. Ә р ө нердің тө ң ірегіміздегі дү ниені ө зінше бейнелеп, ө зінше тү сіндіретін ө з тілі бар. Сурет ө нерінің тілі - бояулар; суретшілер сол арқ ылы бояу ә лемінің сұ лулығ ын ашады.
Мү сінші ө з шығ армасын тастан, мә рмә рдан қ ашайды, не саздан жасайды. Суретші сияқ ты мү сінші де ө зі бейнелеп отырғ ан мінез - қ ұ лқ ын, ішкі сырын ашуғ а тырысады. Оны біз бет - ә лпетінен, қ имыл - қ озғ алыстарынан аң ғ арамыз; тіпті мү сінделген адамның ү стіндегі киімнің ә р қ ыртысына дейін оның жан дү ниесінен бір сыр танытып тұ рады.
Металдан мү сін жасау ү шін оның моделі жасалады, сосын сол бойынша қ ола мен шойыннан мү сіннің ө зі қ ұ йылады. Сурет ө нері шығ армаларындай мү сін ө нерінің туындылары да кө лемі жағ ынан шағ ын станокты жә не монументтік тү рге бө лінеді.Статуя - адам бойымен тұ тас бейнеленген монументтік мү сін.
Мү сіндеудің тү рлері: Монументті мү сіндеу жә не рельеф.
Монументті мү сіндеуде оның барлық жағ ынан қ арауғ а болады. Рельефті мү сіндеуде жазық тық бетінде орындалады. Қ азақ мү сін ө нерінің қ алыптастырушысы Хакімжан Наурызбаев (1925-2009ж.ж) Парасат кавалер орденінің иегері. 300 ден астам жұ мысы бар. Солардың ішінде ен танымал жұ мыстары: «Абай Қ ұ нанбаев» (1960) ескерткіші, «Ш.Уә лиханов» (1969) Қ азақ стан Ұ лттық Ғ ылым Академиясының алдында орналасқ ан биіктігі 8 м, «Ж.Жабаев» ескерткіштері тұ лғ алық мү сінге жатады. Астана қ аласындағ ы Есіл ө зені арқ ылы ө тетін кө пірлерде орналасқ ан Тө леген Досмағ анбетовтық «Барыс» мү сіндері, бұ лар да сә ндік монументальды мү сінге жатады. Мү сін сомдауғ а кө птеген заттар негізгі материал бола алады. Мысалы ағ аш, тү рлі тастар, саз балшық тар, металл, пластилин т.б. Осылардың ішінде мү сіндеуге ү йрену ү шін оқ ушыларғ а ең ың ғ айлысы - саз балшық пен пластилин.
Сө здік
Мү сін скульптура
Шебер мастер
Туындылар произведения
Қ ола бронза
Шойын чугун
Мә рмә р мрамор
Қ ашау долото
Саз глина
Тас камень
Бояу краска
Ө з тү сінігің ізді айқ ындайтын сұ рақ тар:
1) Тамаша туындылар кімдердің қ олынан шық қ ан?
2) Скульптура – қ ай сө зден шық қ ан?
3) Мү сінші ө з шығ армасын неден жасайды?
4) Металдан мү сінді қ алай жасайды?
5) Статуя дегеніміз не?
6) Мү сін туралы не білесің?
Назар аударың ыз!
Қ осымшалар
Жеке тұ рғ анда болмағ анмен, тү бірге жалғ ану арқ ылы сө зге ә р
тү рлі лексикалық жә не грамматикалық мағ ына беретін сө з бө лшегін қ осымша деп атайды.
Қ осымша екі тү рге жіктеледі: жұ рнақ жә не жалғ ау.
Жұ рнақ дегеніміз - ө зі жалғ анғ ан сө зге лексикалық немесе грамматикалық мағ ына беретін қ осымшалар.
Мысалы: ө нім.
Жұ рнақ тар сө з тудырушы жә не сө з тү рлендіруші болып бө лінеді. Мысалы: қ ұ рылысшы, шаруашылық, ү йшік, қ ұ лыншақ, ағ атай.
Сө зге грамматикалық мағ ына ү стейтін, сө з бен сө зді байланыстыратын қ осымшаны жалғ ау дейміз.
Қ азақ тілінде 4 тү рлі жалғ ау бар:
1) Септік жалғ ау
2) Кө птік жалғ ау
3) Тә уелдік жалғ ау
4) Жіктік жалғ ау
|
|