Оқу үдерісінде электрондық білім беру контентін пайдалану бойынша әдістемелік ұсынымдар

Ұ лттық жобаны іске асыру аясында электрондық оқ ытудың ақ параттық жү йесі (бұ дан ә рі – ЭОАЖ) қ ұ рылды: білім беру ұ йымының порталы, Ұ лттық білім берудің деректер базасы (бұ дан ә рі – Ұ БДБ), ішкі корпоративтік портал, электрондық кітапхана, білім беру ұ йымдарын басқ ару жү йесі жә не электрондық оқ ытудың басқ а да компоненттері.

Аталғ ан электрондық оқ ытудың ақ параттық жү йесі https://e.edu.kz сайтында қ олжетімді.

ЭОАЖ-дың маң ызды компоненті 14 511 сандық білім беру ресурстары (бұ дан ә рі - СБР) орналастырылғ ан электрондық кітапхана болып табылады. Кейіннен Қ Р Білім жә не ғ ылым министрлігінің тапсырысы бойынша ә зірленген барлық электрондық білім беру контенті, сонымен қ атар ә дістемелік ұ сынымдар, ә дістемелік қ ұ ралдар, бейнесабақ тар, мұ ғ алімдердің авторлық ә зірлемелері мен т.б. орналастырылатын болады.

Сандық білім беру ресурстар – ЭОЖ-на қ осылғ ан, мектептерге онлайн режимінде қ олжетімді, бір оқ у пә нінің нақ ты тақ ырыбы бойынша ә зірленген сандық форматтағ ы дидактикалық материалдар.

2011 жылдан бастап ЭОЖ-ге 14 511 СБР ә зірленді жә не орналастырылды, оның ішінде Техникалық жә не кә сіби білім беру бойынша – 3948 СБР, орта білім беру бойынша – 10 603 СБР:

– қ азақ тілінде оқ ытатын мектептердің 2-11-сыныптарына арналғ ан «Қ азақ тілі» пә ні бойынша 1159 СБР;

– қ азақ жә не орыс тілдерінде «Қ азақ стан тарихы» пә ні бойынша 468 СБР;

– қ азақ жә не орыс тілдерінде «Математика» пә ні бойынша 806 СБР;

– қ азақ жә не орыс тілдерінде «Алгебра» пә ні бойынша 712 СБР;

– қ азақ жә не орыс тілдерінде «Геометрия» пә ні бойынша 600 СБР;

– қ азақ жә не орыс тілдерінде «Физика» пә ні бойынша 872 СБР;

– қ азақ жә не орыс тілдерінде «Химия» пә ні бойынша 920 СБР;

– «Қ азақ ә дебиеті» пә ні бойынша 548 СБР;

– қ азақ, орыс жә не ағ ылшын тілдерінде «Жаратылыстану» пә ні бойынша 207 СБР;

– қ азақ, орыс жә не ағ ылшын тілдерінде «Дү ниетану» пә ні бойынша 240 СБР;

– «Ағ ылшын тілі» пә ні бойынша 882 СБР;

– қ азақ, орыс жә не ағ ылшын тілдерінде «Информатика» пә ні бойынша 240 СБР;

– қ азақ, орыс жә не ағ ылшын тілдерінде «География» пә ні бойынша 870 СБР;

– қ азақ, орыс жә не ағ ылшын тілдерінде «Дү ниежү зі тарихы» пә ні бойынша 465 СБР;

– қ азақ, орыс жә не ағ ылшын тілдерінде «Биология» пә ні бойынша 1152 СБР.

Оқ у жоспарына сә йкес ресурстар оқ ытылатын пә ндерді толығ ымен қ амтиды деп айтуғ а болады. Сонымен қ атар, кө птілділікті қ олдайтын жү йе Қ азақ стан Республикасы білім беру ұ йымдарында оқ ытылатын тілдерде, сондай-ақ оқ ытылатын шет тілдерінде оқ у материалдарын тануғ а мү мкіндік береді.

СБР міндеті – оқ ытушыны ауыстыру емес, қ осымша оқ у материалдарын ұ сыну, білім мазмұ нын ұ сынуда жаң а мультимедиалық, ақ параттық -коммуникациялық технологияларды қ олдануғ а мү мкіндік беру, оқ ушының назарын зерделеп отырғ ан қ ұ былыстың ерекшеліктеріне, оны кө рнекілік арқ ылы кө рсетуге тоғ ыстыруды талап ететін оқ ушылардың назарын оқ у тақ ырыптарының неғ ұ рлым маң ызды аспектісіне аудару, сабақ тың мазмұ нын ө мірмен, қ оғ амның қ ажеттіліктерімен, оқ ушылардың жеке ө мірлік тә жірибелері жә не қ ызығ ушылық тарымен тығ ыз байланыстыруды қ амтамасыз ету.

Ә рбір СБР кіріктірілген кешенді ұ сынады жә не қ ұ рамына оқ у пә нінің белгілі бір тақ ырыбы бойынша мультимедиалық тү сіндірмелердің элементтері, интерактивтік тапсырмалар мен тест тапсырмалары кіреді. СБР-дің мұ ндай қ ұ рылымы электрондық оқ ыту жү йесінде оқ ушылардың ө з бетінше белсенді жұ мысын қ амтамасыз етеді, ал мұ ғ алімге сабақ тың ә рбір тү рі немесе кезең інің нақ ты дидактикалық материалдарынан туындайтын оқ ытуды ұ йымдастыру кезінде – жаң а тақ ырыпты тү сіндіруде, материалды бекітуде немесе оның білімді мең геру дә режесін тексеруде аталғ ан ресурстарды пайдалануғ а мү мкіндік береді.

Кә сіби диктордың баяндағ ан кө рнекі кө рермендік образдар арқ ылы теориялық материалдарды анимациялық ұ сыну оқ ушының тү рлі сезім мү шелеріне ә сер етуін қ амтамасыз етеді, ал бұ л ө з кезегінде тақ ырыпты бейнелі тү рде қ абылдауғ а ә серін тигізуге, пә нге деген қ ызығ ушылығ ын арттыруғ а ық пал етеді. Мектеп оқ ушылары кө рнекі анимациялар мен бейнеклиптерді кө ре отырып, мектеп кабинетінде кө рсету мү мкін емес нә рселерді терең танып-біле келе, танысып отырғ ан қ ұ былыстың мә н-жайына терең бойлай тү седі.

Сабақ та анимациялық кө рнекіліктер мен бейнероликтерді қ олдана отырып жаң а материалды тү сіндірудің педагогикалық амалдары мынадай мү мкіндіктер береді: проблемалық жағ даяттарды қ ұ ру, салыстыру; зерделеп отырғ ан қ ұ былыстың басты белгілерін ажырата білу, белгілі бір дерек пен қ ұ былысқ а зейінін шоғ ырландыру; тірек сө здерді, терминдерді дә птерге конспектілеу, мұ ғ алімнің сұ рақ тарына жауап беру, бейнеролик мә тінін қ айталап айтып беру; оқ ушылармен ә ң гімелесу т.б.

Интерактивтік тапсырмалар оқ ушыларда пә ндік білім, білік пен дағ дыларды қ алыптастыруғ а арналғ ан, сонымен қ атар олардың стандарттық емес есептерді шығ ара алу, ө мірдің ә ртү рлі салаларында кездесетін проблемалар мен жағ даяттарды шеше алу қ абілетін жетілдіреді. Тапсырмалардың тү рлі болып келуі оқ ыту барысында білімді тек мең геруден сол пә н бойынша қ ұ зыреттерді қ алыптастыруғ а қ арай жү ріп отырады, оқ ушылардың ө мірдегі шынайы ә рекеттерге шынайылық пен қ атыса алмау мү мкіндігін жақ сартады. Тә жірибелер оқ ушының тү ртпе арқ ылы басқ арып отыратын виртуалды нысандармен тү рлі операциялар жасауы арқ ылы іске асырылады. Бірізділікпен ө тілетін нысандардың ө згерулері (геометриялық фигуралардың, зат формаларының, заттардың тү стері т.б. ө згеруі) оқ ушыларғ а танымдық ү дерісте белгілі бір нә тижелерге қ ол жеткізуге мү мкіндік береді. Мұ ндай жұ мыс оқ ушыларды шынайы ө мірде мұ ндай тә жірибелерді жасау мү мкіндігі болмайтын жағ дайттарда жаратылыстану ғ ылыми тә жірибелерімен таныстыруғ а мү мкіндік береді.

СБР-ғ а жаттығ улар орындау, картамен жұ мыс жасау, сә йкестіктерді белгілеу, сө йлемдерді толық тыру, кесте қ ұ ру, сө зжұ мбақ, ребус шешу т.б. тапсырмалар енгізілген. Математика, алгебра, геометрия пә ндері бойынша СБР-да кө птеген жағ дайларда оқ ушыларғ а ә рбір кездейсоқ таң дау бойынша ұ сынылатын тапсырмалар базасының маң ызы зор. Сол себепті, жауапты есте қ алдырудың тек механикалық жаттанды тү рінен оқ ушының саналы есте сақ тауына қ арай жү ру логикасы қ алыптасады.

Білімді бақ ылау автоматтандырылғ ан тестілеу есебінен жү ргізіледі, ол оқ ушылардың білім жетістіктерін объективті тү рде бағ алауғ а мү мкіндік береді. Ә рбір тақ ырып бойынша бақ ылау сұ рақ тарының саны оқ ушылардың жас ерекшелігіне қ арай жә не тестілеуге берілетін уақ ытқ а қ арай ауытқ ып отырады: 1-4-сыныптар ү шін – 7 сұ рақ, 5-9-сыныптар ү шін – 10 сұ рақ, 10-11-сыныптар ү шін – 15 сұ рақ.

Мұ ғ алімдерге кө мек ретінде сандық білім беру ресурстарын пайдалану бойынша оқ у-ә дістемелік қ ұ ралдары ә зірленді:

– электрондық оқ ыту жү йесімен кіріктірілген оқ у ү дерісінде математика, алгебра, геометрия, физика, химия пә ндері бойынша сандық білім беру ресурстарын пайдалану жө ніндегі оқ у-ә дістемелік қ ұ рал;

– пә ндер бойынша сандық білім беру ресурстарын қ олданушылар нұ сқ ауы;

– ЭОЖ-де «СБР дизайнері» модулін пайдалана отырып авторлық бағ дарламаларды ә зірлеу жө ніндегі ә дістемелік нұ сқ аулық тар.

Ә дістемелік ұ сынымдар Қ Р БҒ М сайтында (https://e.edu.kz/102) «Педагогтерге арналғ ан нұ сқ ау» бө ліміне орналастырылғ ан. Оқ у-ә дістемелік қ ұ ралдардың мақ саты – сабақ тың ә рбір тү рі мен кезең індегі нақ ты дидактикалық міндеттерден туындайтын нақ ты сабақ тарда мұ ғ алімдерді СБР-ды пайдалану тә жірибесімен таныстыру. Педагогтер ұ сынылатын сабақ тың сценарийлерін толық не жартылай иемдене алады, ол ү шін СБР материалдарын ө зінің сабақ жоспарына енгізіп, сабақ тың қ ай кезең інде қ олдануы керектігін алдын ала анық тап алады.

Бейнетаспа сабақ тар дегеніміз – ол оқ у танымдық бейне фильмдер мен анимациялық фильмдер. Ол оқ у бағ дарламасындағ ы жекелеген тақ ырыптар мен оқ у ақ параттарынан тұ ратын, заманауи ақ параттық -коммуникативтік технологиясын (бұ дан ә рі – АКТ) қ олдану ә дісімен толық тырылғ ан, білім беру жағ дайында сапаны кө теруді қ амтамасыз ететін дидактикалық материалдар.

Оқ у-танымдық бейнефильмдер мен аннимациялық фильмдер оқ уғ а деген қ ызығ ушылық тарын дамыта отырып, функционалдық сауаттылық негіздерін қ алыптастыруы керек. Оқ у фильмдерін белгілеу – мақ сат қ ою, іздеуге бағ ыт беру, оқ у бағ дарламасын толық тыру, оқ у пә ндерін қ абылдауды терең дету жә не т.б.

Оқ у бейнесабақ тары мен аннимациялық фильмдер оқ ушылардың орналасқ ан тұ рғ ын мекеніне, олардың ә леуметтік мә ртебесіне жә не денсаулық тарына қ атыссыз сапалы білім алуғ а қ олжетімді бірдей жағ дай туғ ызуды қ амтамасыз ету, жалпы білімнің сапасын арттыруғ а бағ ытталуы тиіс.

ЭОАЖ қ ашық тық тан оқ ытуды ұ йымдастыру барысында маң ызды болады, яғ ни «Қ ашық тық тан білім беру технологиялар бойынша оқ у процесін ұ йымдастыру қ ағ идаларын бекіту туралы» Қ азақ стан Республикасының Білім жә не ғ ылым Министрінің 2015 жылғ ы 20 наурыздағ ы №137 бұ йрығ ына сә йкес қ ысқ артылғ ан білім беру бағ дарламалары бойынша білім алушыларды немесе мү мкіндігі шектеулі балаларды ү йде оқ ыту қ ызметін кө рсетуде қ олданылады.

Оқ у бейнесабақ тары мен аннимациялық фильмдерді пайдалану жә не жасау бү гінгі заманауи мультимедиялық жү йенің тиімді дамуына, оқ ытудың жаң а сапалы межесіне жетуге, ө зге елдер арасында Қ азақ станның ө зіне тиесілі орнын алуына ық пал етеді.

Оқ у-танымдық бейнетаспа жә не анимациялық фильмдер негізгі дидактикалық принциптерді ескере отырып ә зірленуі тиіс:

– ғ ылымилық принципі – оқ у материалы мазмұ нының ғ ылыми нақ тылығ ы, қ олданылып отырғ ан терминологияның қ азіргі заманғ ы ғ ылыми тү сіндірмемен сә йкестігі; шынайы жағ дайлар, фактілер, қ ұ былыстар мен ү дерістердің бейнесі мен моделі; оқ у материалы мазмұ нының жү йелілігі; материалдың ғ ылыми ерекшелігі жә не оны оқ ыту ә дістемесі;

– кө рнекілік принципі – оқ у материалының максималды кө рнекіленуі; оқ у материалын қ абылдау мен ә зірлеуде барлық сезім органдарын мақ сатты тү рде тарту; оқ ытылатын нысанды кө рсету немесе барлық мү мкін нұ сқ алардағ ы кө рінісі;

– қ олжетімділік принципі – нақ ты жас жә не жеке ерекшеліктеріне сә йкес оқ у материалының ұ сынылуы; оқ ушылардың сө здік қ орлары мен білім дең гейлеріне оқ у материалы мен лексиканың сә йкестігі; оқ ушылардың зияткерлік, рухани, дене қ имылының шамадан артық болмауы; фильмнің шамадан тыс болуының алдын алу мақ сатында ақ параттар мө лшерінің нақ ты жә не ойластырылғ ан болуы;

– саналылық принципі – оқ ушылар ү шін оқ у міндеттерін нақ ты қ ою; оқ ушылар қ ызығ ушылығ ына баса назар аудару жә не оқ ыту уә ждемесін қ алыптастыру; оқ ушылардың қ арқ ынды ойлау қ ызметін ұ йымдастыру; негізгі мә селеге назар аудара отырып, кадр қ ұ рылымының қ арапайымдылығ ы арқ ылы басты тақ ырыптан ауытқ ымау;

– теория мен тә жірибенің байланыстылық принципі – қ оғ ам мен экономика дамуының заманауи ү деріске бағ ытталуы; оқ у материалының тә жірибеге бағ ыттылығ ы;

– кезең ділік принципі – материалдың кө рнекілік бө лігін біртұ тас жә не ө зара байланысымды қ алыптастыру мақ сатында бірың ғ ай тұ жырымдамалық тә сілмен ұ сыну;

– ғ ылыми баяндалу принципі – мә дени-ағ артушылық бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарын пайдалана отырып, журналистика мен ғ ылымның жинақ тау техникасын кө рсетуге бағ ытталғ ан материалды қ алыптастыру.

Электронды оқ ытуды енгізу жобасы аясында 1159 білім беру ұ йымдарында, мектептер мен колледждерде мұ ғ алімдердің бейне сабақ тарын орналастыру ү шін тораптарды сақ тау орны қ ұ рылды.

Баламалы шешім ретінде мұ ғ алімдер бейне сабақ тарын, мысалы: www.mediakurs.kz, www.uchi.kz, www.wikipedia.org, edugalaxy.intel.kz, window.edu.ru, www.itest.kz, www.imektep.kz, www.bilimland.kz, www.apple.com/ru/education жә не т.б. сияқ ты жекеменшік бірлестіктердің порталдарына орналастыра алады.