Оқыту қазақ тілінде жүргізілетін мектептер үшін «Қазақ әдебиеті» пәні

Ә деби дамуды зерделеуде, кө ркем туындылардың тақ ырыптық, мазмұ ндық сипаттарын танытуда жаң а кө зқ арастар басшылық қ а алынуы тиіс. Кө ркем ә дебиеттің табиғ атына тә н басты сипаттарды негізге ала отырып, берілетін білім мазмұ нын салмағ ын арттыру жә не мә дени қ ұ ндылық тарды ұ ғ ындыру, ұ лттық тіл байлығ ы мен ұ лттық дү ниетанымды терең мең геруіне жол ашып, бағ ыт беру, эстетикалық кө зқ арастарын қ алыптастыру – ә дебиет пә нін оқ ытудағ ы басты ұ станым болып табылады.

Ә дебиет – сө з ө нерi, халық тың сана-сезiмiн, кө ркемдiк ойлау қ абiлетiн байытатын рухани дү ние, халық тың айшық ты сө збен кестелеп, асыл ойлармен зерлеген бағ а жетпес бай қ азынасы, тарихы. Оқ у бағ дарламасында ғ ылымилық, тү сініктілік, жү йелілік, іс-ә рекеттілік, пә наралық байланыс, сабақ тастық сияқ ты дидактикалық ұ станымдар басшылық қ а алынып, оқ ушылардың бейіндік ерекшеліктері ескерілген.

Қ оғ амдық -гуманитарлық бағ ыттағ ы 10-11-сыныптардың білім мазмұ нында қ амтылғ ан ақ ын-жазушылар шығ армашылығ ы хронологиялық сипатта ұ сынылғ ан. Соғ ан сә йкес ХІХ-ХХ ғ асырдағ ы кө рнекті ақ ын-жазушылардың шығ армашылығ ы жә не тә уелсіздік жылдарындағ ы ә дебиеттің кейбір ү лгілерін оқ ыту кө зделеді. Тә уелсіздік кезең індегі шығ армалар осы кезең нің тарихи-ә леуметтік мазмұ нының кө рінісі ғ ана емес, халық тың ә деби қ азынасы қ ызметін де қ атар атқ аратын туындылар ретінде қ арастырылуы тиіс.

Ә дебиеттiң теориялық мә селелерi, ә дебиеттанудың салалары, ә деби ағ ымдар мен бағ ыттар, кө ркем шығ арманы талдау ә дістері, ә деби шығ арманың болмыс-бітімі, ұ лттық мә дениет, ә дебиет жә не кө ркемдік шындық, ә дебиеттiң ө зге ғ ылымдармен байланысы, қ азiргi ә дебиеттегi проблемалық мә селелер, оқ ырман мә дениеті, сө з ө нерi жә не шығ армашылық ү деріс, қ аламгер стилі ө зек етiлiп, кө ркем шығ армашылық туралы жү йелі ұ ғ ым қ алыптастырылады.

Ал жаратылыстану-математика бағ ытындағ ы қ азақ ә дебиетi бағ дарламасы қ оғ амдық -гуманитарлық бағ ыттың бiлiм мазмұ нын толық қ амтиды. Тек бө лінген сағ ат санының аздығ ына байланысты ақ ын-жазушылардың ө мiрi мен шығ армашылығ ына тоқ талу шолу тү рiнде болады.

Елбасының «Тә уелсіздік толғ ауы» туындысы 11-сыныптың «Қ азақ ә дебиеті» пә нінің оқ у бағ дарламасына енгізілді. «Тә уелсіздік толғ ауы» арқ ылы халқ ымыздың ғ асырлар бойы армандағ ан ұ лы кү нді оқ ушыларғ а жете тү сіндіру біздің басты парызымыз. Азаттық ү шін қ аншама қ ан тө гілгенін, оның ө теуінің қ айтуы бү гінгі ұ рпағ ымыз ұ лық тайтын, ұ мытпайтын ұ лы кү нді ә р жастың жү регіне жеткізу зор міндет. Ата – бабаларымыздың жү ріп ө ткен жолын зерделеп, ө з тағ дырымызды жете саралап, болашағ ымызды айқ ындай білу – біздің басты парызымыз. Қ азақ елінің тә уелсіздік жолындағ ы сан ғ асырлық тарихын терең ұ ғ ынып отырғ ан жағ дайда ғ ана, бү гінгі егемендіктің қ адіріне бас иіп, оны сақ тауғ а қ ашанда атсалысу керек екенін, ә р жастың жан – дү ниесімен сезінуге пә н мұ ғ алімдері ә рқ ашан да бағ ыттау керек. Осы орайда, «Тә уелсіздік жылдарындағ ы қ азақ ә дебиеті» тарауына Н.Назарбаевтың «Тә уелсіздік толғ ауы» енгізілуі оқ ушыларғ а Тә уел­сіздіктің қ анша­лық ты қ ұ нды, қ аншалық ты қ ымбат еке­нін тү сіндіруге, қ азақ елінің мемлекеттігін, тілін, рухани қ ұ ндылық тарын, ө ткен ата тарихын жазып, жеткізу жолында ең бек еткен арыстарымыздың ең бектерімен таныстыруғ а мү мкіндік бере отырып, қ оғ амымыздың жалпы қ ұ ндылық тары ̶ бейбітшілікті, келісім мен бірлікті бағ алауғ а жә не нығ айтуғ а деген сенімдерін артады. «Мемлекет басшысының «Тә уелсіздік толғ ауы» атты шығ армасын оқ ытудың ә дістемелік нұ сқ аулығ ы» ә зірленіп, Академия сайтына (www.nao.kz) орналастырылды.

«Қ азақ ә дебиетi» пә нінің оқ ыту мақ саты – қ азақ халқ ының сан ғ асырлық тарихын, дә стү рін, ө нерін, ә дебиеті мен мә дениетін ұ лттық қ ұ ндылық ретінде бағ алап, қ ұ рметтей білетін, кө ркем шығ армада бейнеленетін қ оғ амдық -ә леуметтік қ ұ былысты кө ркемдік тұ рғ ыда қ абылдауғ а қ ажетті білім, білік, дағ дыларын мең герген, ә дебиетті ө мірмен байланыстыра қ абылдай алатын, интеллектуалдық ә леуеті жоғ ары тұ лғ а тә рбиелеу.

Оқ ыту міндеттері:

- кө ркем шығ арма арқ ылы оқ ушылардың санасына кө ркем сө з қ ұ дiретiн, эстетикалық, танымдық тә рбиенi сiң iру;

- оқ ушылардың кө ркем шығ арма оқ у ә рекеттерін, образбен ойлау қ абілеттерін ө зіндік ізденіс шығ армаларымен жетілдіріп, олардың сө з ө нерін рухани қ ұ ндылық ретінде қ абылдауына мү мкіндік туғ ызу;

- ойын еркін, шешен жеткізе алу, ә деби-теориялық білімін жазба жұ мыстарда сауатты қ олдана алу біліктілігін қ алыптастыру деп белгілеген.

Оқ у бағ дарламасын мұ ғ алімнің шығ армашылық пен жетілдіруіне шек қ ойылмайды. Бағ дарламада сыныптық оқ уғ а, сондай-ақ қ осымша жә не сыныптан тыс оқ уғ а ұ сынылғ ан кө ркем туындылар тізімі берілген. Оқ ушылардың ө зіндік атқ аратын жұ мыстарының тү рлері де белгіленген. Ә дебиетті ө мірмен байланыстыра оқ ыту, ә деби шығ арманың тә рбиелік мә нін тиімді пайдалану, шә кірттердің кө ркем шығ арманы ө з беттерімен оқ уғ а қ ызығ ушылығ ын қ алыптастырып, ө з тарапынан ойланып-толғ ануғ а тә рбиелеу, таным ә дісіне ү йрету пә н мұ ғ алімінің жү йелі жү ргізетін іс-ә рекеті болып табылады.

Оқ ыту ү дерісінде «Қ азақ ә дебиеті» пә ні қ азақ тілі, Қ азақ стан тарихы, география, музыка, бейнелеу ө нері оқ у пә ндерімен тығ ыз байланыста оқ ытылады.

Оқ у ү дерісінде оқ ушылардың ой-ө рiсiн ө сiрiп, оларғ а ә дебиеттің ұ лттық мә дени мұ ра, тiршiлiктiң ө зегi, дү ниетанымның кө зi екендiгiн сезiндiру ү шін педагогикалық технологиялармен қ атар ақ параттық технология ресурстарын, мультимедиалық қ ұ ралдарды, ғ аламтор материалдарын, бейнероликтерді, электронды оқ улық тарды кең інен қ олдану тиімді. Мұ ғ алім оқ ушының ізденісіне жол ашуғ а тү рткі болатындай ә діс-тә сілдерді таң дап алуы қ ажет.

Ү лгілік оқ у жоспарына сә йкес пә ннің оқ у жү ктемесінің кө лемі:

қ оғ амдық -гуманитарлық бағ ыты бойынша:

10-сыныпта аптасына 2 сағ аттан, барлығ ы – 68 сағ ат;

11-сыныпта аптасына 3 сағ аттан, барлығ ы – 102 сағ атты қ ұ райды.

жаратылыстану-математика бағ ыты бойынша:

10-сыныпта аптасына 2 сағ аттан, барлығ ы – 68 сағ ат;

11-сыныпта аптасына 2 сағ аттан, барлығ ы – 68 сағ атты қ ұ райды.

Пә нді оқ ытудың вариативті бө лігі қ осымша оқ у бағ дарламасы арқ ылы білім берудің мемлекеттік жалпығ а міндетті стандарты шең берінде жү зеге асады.