Жалпы білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері

Білім берудің негізгі бағ ыттарының бірі тә рбие жұ мысы болып табылады. «Қ азақ стан-2050» Стратегиясы қ алыптасқ ан мемлекеттің жаң а саяси бағ ыты» атты Қ азақ стан халқ ына Жолдауында ұ лт Кө шбасшысы Н.Ә. Назарбаев: «Бала тә рбиелеу – болашақ қ а ең ү лкен инвестиция. Біз бұ л мә селеге осылай қ арап, балаларымызғ а жақ сы білім беруге ұ мтылуымыз керек», − деп кө рсеткен болатын.

Қ азақ стандық тардың алдында тұ рғ ан аса маң ызды міндет − «Mә ң гілік Ел» жалпыұ лттық идеясын жү зеге асыру. Оның іргетасы мектепте қ алануы тиіс. Бұ л идеяны жү зеге асыру ү шін мектептерде мақ сатты тү рде тә рбие жұ мыстарын жү ргізу, сонымен қ атар оқ ыту процесінің тә рбиелік мә нін кү шейту қ ажет. Оқ ытылатын пә ндер оқ ушылардың рухани-адамгершілік қ асиеттері мен патриоттық сезімдерін жә не азаматтық жауапкершілігін қ алыптастыруғ а, ұ лттық сана-сезім мен толеранттылық ты дамытуғ а, зайырлы қ ұ ндылық тарды нығ айтуғ а жә не жастардың терроризм мен экстремизм идеологияларын саналы тү рде қ абылдамауын қ алыптастыруғ а, Қ азақ станның кө пэтникалық жағ дайында қ арым-қ атынас жасай білуіне бағ ытталуы тиіс.

Академияда Елбасының «Тә уелсіздік толғ ауы» ең бегін білім беру ұ йымдарында оқ ушылардың психологиялық жә не жас ерекшеліктерін ескере отырып оқ ып білуге арналғ ан ә дістемелік ұ сыныстар дайындалды, оларда оқ ытудың тиімді формалары мен ә дістерікө рсетілген жә не оқ ушылардың азаматтығ ы мен отаншылдығ ын қ алыптастыру мә селесіне ерекше назар аударылғ ан. Осығ ан орай Мемлекет басшысының «Тә уелсіздік толғ ауы» шығ армасын кең інен оқ ытуды ұ йымдастыру ұ сынылады.

«Қ азақ стан-2050» – қ алыптасқ ан мемлекеттің жаң а саяси бағ ыты» стратегиясының негізгі бағ ыттарын, Қ азақ стан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Нұ рлы жол – Болашақ қ а бастар жол» атты 2014 жылдың
11 қ арашадағ ы Жолдауын іске асыру жә не Қ азақ стан Республикасының Тұ ң ғ ыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың ұ лттық тарихты дамыту мен тарихи сананы жаң ғ ыртудағ ы рө лін анық тау жә не «Қ азақ стан тарихы» пә ні бойынша ү лгілік оқ у бағ дарламаларын, оқ улық тар мен оқ у-ә дістемелік материалдарды жетілдіру туралы» Қ Р Білім жә не ғ ылым министрінің 2014 жылғ ы
30 желтоқ сандағ ы № 554 бұ йрығ ына ө згерістер мен толық тыру енгізу туралы» Қ Р Білім жә не ғ ылым министрінің 2015 жылдың 26 қ аң тардағ ы №32 бұ йрығ ын орындау мақ сатында 9-11-сыныптардың «Қ азақ тілі», «Орыс тілі»,
11-сыныптың «Қ азақ ә дебиеті», «Орыс ә дебиеті» жә не 5-11-сыныптардың «Қ азақ стан тарихы» пә ндерінің ү лгілік оқ у бағ дарламаларына ө згерістер мен толық тырулар енгізілді.

Оқ у бағ дарламаларының базалық мазмұ нына Мемлекет басшысының «Тә уелсіздік толғ ауы» атты 2014 жылғ ы 15 желтоқ сандағ ы сө йлеген сө зі енгізілді. Мә тіннің мазмұ ны оқ ушылардың рухани-адамгершілік қ асиеттерінғ қ азақ стандық патриотизмді жә не «Мә ң гілік Ел» жалпыұ лттық идеясын ө мірде жү зеге асыру ұ мтылысын қ алыптастыруғ а, этносаралық жә не мә дениетаралық байланыс жағ дайында толеранттылық ты жә не қ арым-қ атынас жасау білігін дамытуғ а бағ ытталғ ан.

Мектеп-интернаттардың тә рбиелік жұ мыстары тә рбиеленушілердің жан-жақ ты дамуына қ арай жалпыадамзаттық жә не ұ лттық қ ұ ндылық тар негізінде баланың рухани дү ниесі мен ө зін қ оршағ ан ортаның ө зара ү йлесімді байланысын қ амтамасыз етуге бағ ытталуы керек, балалардың ө мірлік ө з жолдарын тануғ а, олардың азаматтық кө зқ арастары қ алыптасуына, гуманитарлық қ ұ ндылық тардың негізінде жетілуіне; ә рбір жасө спірімнің тұ лғ алық ө суін психологиялық -педагогикалық қ амтамасыз етуге; ө зіндік жолын табу еркіндігі болуына, табысқ а жету жағ даяттарын тани алуына, ө зіндік тә рбиеге ық пал етуге; жеке басының дамуына қ ұ рметпен қ арауғ а бағ ытталады.

Рухани-адамгершілік жә не кө шбасшылық қ асиеттері бар азамат жә не патриот қ алыптастыру мақ сатында білім беру ұ йымдарында Қ азақ стан Республикасының мейрамдарын: Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясының жылы, Қ азақ стан Республикасы Конституциясының 20 жылдығ ы, Қ азақ хандығ ының 550 жылдығ ын ө ткізу іс-шараларын кең ауқ ымда ұ йымдастыру қ ажет.

Оқ ушылардың сыбайлас жемқ орлық қ а қ арсы мә дениетін қ алыптастыру жә не Қ азақ стан Республикасы Президентінің «Қ азақ стан Республикасының 2015-2025 жылдарғ а арналғ ан сыбайлас жемқ орлық қ а қ арсы стратегиясы туралы» 2014 жылғ ы 26 желтоқ сандағ ы № 986 Жарлығ ын орындау мақ сатында 1-4 сыныптарғ а арналғ ан «Ө зін ө зі тану» жә не 9-11 сыныптарғ а арналғ ан «Адам. Қ оғ ам. Қ ұ қ ық» пә ндері бойынша ү лгілік оқ у бағ дарламаларына ө згерістер пен толық тырулар енгізілді. Осығ ан байланысты пә ндерді оқ ытуда тұ лғ аны қ азақ стандық патриотизм мен сыбайлас жемқ орлық ты қ абылдамау рухында тә рбиелеуге, сыбайлас жемқ орлық қ а қ арсы мә дениетін қ алыптастыруғ а ерекше мә н берілуі қ ажет.

Мектептегі балалардың қ ауіпсіздігі жә не зорлық -зомбылық тың алдын алу

Қ азақ станда жалпы орта білім беру ұ йымдарындағ ы зорлық -зомбылық маң ызды проблема болып табылады. Білім алушылар мен тә рбиеленушілердің мектепте зорлық -зомбылық қ а жә не кемсітушілікке жиі ұ шырайтыны байқ алуда (яғ ни, психологиялық зорлық -зомбылық, кү ш кө рсету, бопсалау, жыныстық сипаттағ ы зә бірлеу мен қ ысым, кибербуллинг жә не кемсітушілік).

Қ азіргі кезде республикада оқ ыту мен тә рбиелеуде кемсітушілік пен зорлық -зомбылық тан еркін қ ауіпсіз ортасын қ амтамасыз ету жө ніндегі шаралар қ абылдануда.

Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым, Денсаулық сақ тау жә не ә леуметтік даму жә не Ішкі істер министрліктері «Білім беру ұ йымдарында балалардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету жө ніндегі 2015-2016 жылдарғ а арналғ ан ведомствоаралық бірлескен іс-қ имыл жоспарын» бекітті.

Шығ ыс Қ азақ стан облысы мектептерінде «Юнисеф» БҰ Ұ балалар қ орымен бірге балаларғ а қ атысты зорлық -зомбылық тың алдын алу жә не ескеру бағ дарламасы жү зеге асырылады. Жобаны елдегі білім беру ұ йымдарына отандық жә не шетелдік инновациялық тә жірибені ескере отырып енгізу жоспарлануда.

Жалпы орта білім беру ұ йымдарында білім алушыларғ а қ атысты балалардың қ ауіпсіздігі мен зорлық -зомбылық тың алдын алуды қ амтамасыз ету жө ніндегі жұ мыста мектеп директорлары, мұ ғ алімдері мен мамандары кү ш кө рсетпеу, кемсітпеушілік, гендерлік тең дік, толеранттылық жә не ө зара сыйластық қ ұ ндылық тарын басшылық қ а алуы маң ызды. Мектептегі зорлық -зомбылық қ ұ рбаны жә не жазық ты болу қ аупі жоғ ары жай-кү йі осал балалардың (жағ дайы тө мен, толық емес, кедей отбасылардың балалары, девиантты мінез-қ ұ лық ты, шалғ айдағ ы ауыл балалары, дамуында мү мкіндігі шектеулі балалар (оның ішінде мү гедек балалар), тілдік жә не этникалық топтардың балалары, мигранттар/оралмандар отбасының балалары, жетім жә не ата-анасының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалар), интернаттық мекемелер тә рбиеленушілерінің, сондай-ақ мектептердегі қ ыздарғ а қ атысты жыныстық жә не гендерлік зорлық -зомбылық проблемасына зор кө ң іл бө лу қ ажет.

Мектептердегі зорлық -зомбылық қ а фактілеріне мониторинг жү ргізу керек. Мектептегі зорлық -зомбылық тан зардап шеккен балаларды қ олдау жә не ә рекет ету механизмдерін қ амтамасыз ету. Білім беру ұ йымдарында педагогикалық ұ жым, балалар мен ата-аналардың қ атысуымен мектептегі зорлық -зомбылық тың барлық формаларының алдын алу жә не жою бойынша тү сіндіру жұ мыстарын (конференциялар, акциялар, дө ң гелек ү стелдер, пікірталастар, диспуттар жә не т.б.) жандандыру. Мектеп қ ызметкерлері, балалар мен ата-аналар ү шін зорлық -зомбылық тың алдын алу жә не кү ресу бойынша ақ параттық -насихаттық кампаниялар ұ йымдастыру қ ажет.

Оқ у жылының басында (қ ыркү йек-қ азан айлары) оқ ушылардың моральдық -адамгершілік қ ұ ндылық тарын арттыру ү шін отбасы мен мектеп тарапынан оларды қ оршағ ан ортаның теріс ық палынан, жыныстық жә не ө зге де зорлық -зомбылық тү рлерінен қ орғ ауда қ ажет алдын алу шаралары тү сіндірілетін тақ ырыптық ата-аналар жиналыстарын ө ткізу қ ажет.

Балалардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету мақ сатында жалпы білім беретін мектептерде оқ ушылармен жү йелі негізде ө зін ө зі сақ тау ережелері, бейтаныс адамдармен қ арым-қ атынас жасау біліктіліктері, моральдық қ ұ ндылық тар, адамгершілік бастаулары жә не жыныстық мә дениетті дамыту (жоғ ары сыныптарда) туралы профилактикалық ә ң гімелер ө ткізу керек.

Мұ нан басқ а, психологиялық қ ызметтер іс-ә рекетінің нә тижелілігіне мониторинг жү ргізуді қ амтамасыз ету жә не олардың қ ызметін отбасы мен жасө спірімдер ортасының проблемаларын шешуге бағ дарлау қ ажет. Білім беру ұ йымдарында жыныстық сипаттағ ы зорлық қ ұ рбаны болғ ан оқ ушыларды анонимді сауалнама жү ргізу арқ ылы анық тауда мектеп психологтары, ә леуметтік педагогтер мен медициналық қ ызметкерлердің жұ мысын жандандыру қ ажет.

Тә рбие жұ мысында Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2015 жылғ ы 22 сә уірдегі №227 бұ йрығ ымен бекітілген Тә рбиенің тұ жырымдамалық негіздерін басшылық қ а алу қ ажет.

Білім беру ұ йымдарында тә рбие ү дерісін ә діснамалық қ олдау бойынша мұ ғ алімдерге, сынып жетекшілеріне, тә рбиешілер мен ата-аналарғ а кө мек ретінде дайындалғ ан ә дістемелік ұ сыныстар Академия сайтына (www.nao.kz). орналастырылғ ан.

«Жалпы білім беретін оқ у орындарында 2015-2016 оқ у жылының басталуы туралы» Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2015 жылғ ы
8 маусымдағ ы № 364 бұ йрығ ына сә йкес 2015 жылғ ы 1 қ ыркү йекте барлық жалпы білім беру ұ йымдарында Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясының жә не Қ азақ стан Республикасы Конституциясының 20 жылдығ ына арналғ ан салтанатты жиын ө ткізілуі тиіс.

Осы іс-шараны ұ йымдастыру ү шін Қ азақ стан Республикасының Білім кү ні 2015 жылғ ы 1 қ ыркү йекке арналғ ан «Менің Отаным – Қ азақ стан» мерекесін ө ткізу тұ жырымдамасы ә зірленді.

Білім кү ні – оқ ушылардың, ата-аналардың, мұ ғ алімдердің жә не ө зі оқ ығ ан мектебін ыстық кө ретін жә не есінде сақ тап жү рген барлық адамдардың дә стү рлі мерекесі.

1 қ ыркү йек кү ні барлығ ынан бұ рын бірініш сыныпқ а келген оқ ушылар қ уанады. Ө йткені бұ л кү н олар ү шін ә серлі жә не есте қ аларлық тай болып саналады.

Білім кү нін ө ткізуге негіздеме:

- Мемлекет басшысының бес институтционалдық реформасын іске асыру жө ніндегі «100 нақ ты қ адам» Ұ лт жоспары;

- «Мә ң гілік Ел» Ұ лттық идеясы;

- Барлық білім беру ұ йымдарында оқ ыту процесінің тә рбиелік қ ұ рамдасын кү шейту жө ніндегі ү лгілік кешенді жоспар (Қ азақ стан Республикасы Ү кіметінің 2012 жылғ ы 29 маусымдағ ы № 873 қ аулысы);

- Тә рбиенің тұ жырымдамалық негіздері (Қ Р БҒ М 2015 жылғ ы 22 сә уірдегі № 227 бұ йрығ ы).

Білім кү нінің мақ саты – «100 нақ ты қ адам» Ұ лт жоспары шең берінде білім беру процесіне Мә ң гілік Ел қ ұ ндылық тарын енгізу.

Білім кү нінің идеологиялық жә не тә рбиелік мақ саты – қ оғ амда қ азақ стандық патриотизм идеясын дамыту, Тә уелсіздік алғ аннан бергі Қ азақ станның жетістіктерін насихаттау, басты қ ұ ндылық тарды – тә уелсіздік, бейбітшілік пен келісімді нығ айту.

Еліміздің мемлекеттік нышандарына, дә стү рлеріне, тарихына, Қ азақ стан Республикасының Конституциясына деген мақ таныш сезімді ояту жә не оларғ а қ ұ рметпен қ арау.

Білім кү нінің оқ ытушылық жә не дамытушылық мақ саты – балалардың Отанғ а деген азаматтық жауапкершілікті сезінуіне ық пал ету.

Қ азақ стан Республикасы Конституциясының, Қ азақ стан халқ ы Ассамблеясының қ ұ рылуы туралы тү сінік беру, Қ азақ стан халқ ы бірлігін нығ айтудағ ы олардың маң ызын ашу.

Білім кү нінің тақ ырыбы: «Менің Отаным – Қ азақ стан».

Білім кү нінің уақ ыты: 2015 жылғ ы 1 қ ыркү йек.

Білім кү ніне арналғ ан іс-шараларды ө ткізу мерзімі: 2015 жылғ ы 25 тамыздан 5 қ ыркү йек аралығ ы.

Білім кү нінің мақ сатты топтары: оқ ушылар, мұ ғ алімдер, ата-аналар, педагогикалық ең бек ардагерлері, ү кіметтік емес ұ йымдар, жергілікті атқ арушы органдар, қ ұ қ ық қ орғ ау органдары, мектептердің басшылары, меценаттар

Білім беру ұ йымдарында ө ткізілетін іс-шаралар:

1. Ә рбір бірінші сынып оқ ушысына Қ азақ стан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың атынан сыйлық – «Менің отаным – Қ азақ стан» кітабы тапсырылатын «Менің Отаным – Қ азақ стан» Бірың ғ ай білім сабағ ы.

2. Білім кү ніне арналғ ан «Менің Отаным – Қ азақ стан» атты салтанатты сап тү зеулер, бірінші сынып оқ ушыларын Алғ ашқ ы қ оң ырау мерекесімен қ ұ ттық тау.

3. Бастауыш сынып оқ ушыларына арналғ ан «Армысың, мектебім!» атты мә дени-танымдық бағ дарламалар, мультипликациялық фильмдер немесе мектеп ө мірі туралы фильмдер кө рсету.

4. Орта мектеп оқ ушыларына арналғ ан театр, цирктарғ а қ айырымдылық экскурсиялары, «Мұ ражайдағ ы Білім кү ні» акциялары, «Ғ ажайып ғ ылымдар мектебі» атты мә дени-ойын-сауық бағ дарламалары.

5. Жоғ ары сынып оқ ушыларына арналғ ан «Болашақ қ а» жол ашатын мектеп» зияткерлік жә не танымдық кештері.

6. Ана-аналарғ а арналғ ан «Мектеп ө мірі», «Кітап қ ала», «Мектеп қ иыншылық тары» жә не т.б. кітап-кө рнекілік кө рмелері.

Бірінші сынып оқ ушыларына арналғ ан «Менің Отаным – Қ азақ стан» атты бірінші білім сабағ ы

Білім сабағ ының тақ ырыбы: «Менің Отаным – Қ азақ стан».

2015 жылы ә рбір бірінші сынып оқ ушысына Қ азақ стан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың атынан сыйлық – «Менің Отаным – Қ азақ стан» кітабы дайындалды.

Кітап – білім беру саласындағ ы бес институтционалды реформаны жү зеге асырудың алғ ашқ ы жобасы, Қ азақ стан халқ ының тұ тастығ ын жете тү сінуге кө мектеседі, азаматтық ұ станымды қ алыптастырады.

Сабақ тың тақ ырыбы дә стү рлі тү рде Еліміздің идеологиясымен байланысты. Ө міріндегі алғ ашқ ы сабағ ында Президент атынан сыйлық алғ ан баланың еліне деген мақ таныш сезімі мен ризашылығ ы оянады.

Осығ ан байланысты бірінші білім сабағ ы мен Кітап тапсыру рә сімі салтанатты жағ дайда ө туі тиіс жә не бастауыш сынып оқ ушылары ү шін есте қ аларлық оқ иғ а болуы тиіс.

Марапаттау рә сімін аймақ тағ ы танымал мә дениет, ө нер, спорт қ айраткерлері, ең бек, соғ ыс ардагері, ғ алымдар, жастар қ озғ алысының кө шбасшылары, тү рлі дә режедегі ә кімдер жү ргізеді.

Білім кү нінің мақ сатты топтары: бірінші сынып оқ ушылары, ата-аналар, бастауыш сынып мұ ғ алімдері, педагогикалық ең бек ардагерлері, жергілікті атқ арушы органдардың ө кілері, Ү ЕҰ жә не БАҚ.

Сабақ тың ө ткізілетін кезең дері (тақ ырыптық бө лімдері) Кітаптың 12 бө лімімен сә йкес келуі тиіс:

1. Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың алғ ы сө зі.

2. Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік нышандары.

3. Ең бексү йгіштік, адалдық пен білімділік – «Мә ң гілік ел» ұ лттық идеясының қ ұ ндылық тары.

4. Қ азақ стан Республикасы картасындағ ы менің туғ ан жерім.

5. Елімнің астанасы – Астана.

6. Туғ ан жерімнің табиғ аты.

7. Қ азақ тардың тұ рмысы мен мә дениеті.

8. Ғ арышты игеру.

9. Салт-дә стү рлер.

10. Қ азақ хандығ ына – 550 жыл.

11. Қ азақ халқ ының ағ артушылары.

12. Қ азақ стан Республикасының мейрамдары.

Аталғ ан оқ у қ ұ ралы сынып сағ аттарына негізгі материал жә не сауаттылық қ а ү йрету мен ә лемді тану сабақ тарында қ осымша материал ретінде ұ сынылады.

Барлық іс-шаралар БАҚ -та баяндалуы тиіс, Білім кү нінің мерекелік іс-шараларын ө ткізу туралы материалдар білім беру ұ йымдары, білім беру басқ армасы органдарының, мектеп сайттарында орналастырылуы тиіс.

Бірінші сынып оқ ушыларын қ ұ ттық тауғ а арналғ ан парақ шалар мен бірінші сынып оқ ушыларының ата-аналар интернет қ ауымдастығ ын ашу ұ сынылады.