Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Тістер тісжегісініҢ алдын-алуҒа жӘне ауыз Қуысы гигиенасына арналҒан заттар
|
|
| Заттар | Сипаттама | Қ олдануы |
| Тіс мә суегі –зубная щетка | Балаларғ а арналғ ан тіс мә суегінің жұ мысшы бө лігінің ұ зындығ ы 18–25 мм, ересектерге арналғ ан тіс мә суегінің ұ зындығ ы— 30 мм, қ ылшық тары жасанды талшық тан жасалғ ан, ә ртү рлі қ аттылық дә режедегі тіс мә суектері (қ те жұ мсақ, жұ мсақ, орташа, қ атты). Ә р пациентке керекті қ аттылығ ы бар тіс мә суектері таң далады. (ары қ арай қ ара); тіс мә суектерін қ олдану мерзімі 2-3 ай | Бір жастан асқ ан балаларда жә не ересек балаларда тіс бетіндегі тіс қ ақ тарын механикалық алуғ а жә не тазалауғ а арналғ ан |
| Электрлі тіс мә суегі | Жұ мысшы бө лігі екі типті қ имыл жасайды: солқ ылдата (минутына 20 000–40 000) жә не қ айтымды –айналмалы (минутына 7500 жә не одан да кө п). Осындай моделдердің кө бінде 2 минутқ а есептелген рнайы таймер орналастырылғ ан жә не басым датчиктері бар. (мә суекті тіске тақ ай қ атты басқ ан кезде автоматты тү рде солқ ылдатушы қ имыл ө шіріледі). Осының бә рі тістің қ атты тіндері мен қ ызылиектің зақ ымдану мү мкіндігін азайтады. Балаларғ а арнап арнайы электр мә суектері шығ арылғ ан. Жұ мысшы бө лігі ауыстырылады. | 5-6 жастағ ы балаларда жә не ересек балаларда тіс бетіндегі тіс қ ақ тарын механикалық алуғ а жә не тазалауғ а арналғ ан. Тістерді тазалау кезінде электрлі мә суектің жұ мысшы бө лігін тазалаушы қ имыл жасамай тіс қ атарына кө лденең орналастырады. Тістерінде жоғ ары сезімталдық жә не тістің қ атты тіндерінің қ ажалуы, пародонт тіндерінің қ абынуы мен брекет жү йесі бар пациенттерге бұ л тіс мә суегін қ олдануғ а болмайды. |
| Ультрдыбысты тіс мә суегі | Жұ мысшы бө лігі екі жиілікте жұ мыс істейді: ультрадыбысты(минутына 1, 6 МГц — 192 млн) жә не дыбысты (150 Гц). Ультрадыбысты толқ ындартіс қ ақ тарындағ ы бактериялардың байламдарын жә не бактериялардың тіс бетіне жабысуын бұ зады. Дыбысты толқ ындар кө пірік туындата отырып, қ ызылиек ү сті жә не астындағ ы нашар байланғ ан қ ақ тардың жұ мсақ алынуын қ амтамасыз етеді. Ауыстырмалы 6-7 ай қ олдануғ а болатын жұ мысшы бө лігі бар. | 9-10 жастағ ы балаларда жә не ересек балаларда тіс бетіндегі тіс қ ақ тарын механикалық алуғ а жә не тазалауғ а арналғ ан. Ульртадыбысты мә суекпен тазалау кезінде белсенді тазалағ ыш қ имылдар жасаудың керегі жоқ. (максимальді амплиту- да — 2–3 мм). Ульртадыбысты тіс мә суектерін қ олданылуы: -мануальді дағ дыларды орындау қ иындағ ан кезде —(БОП, инсульттан кейін жә не т.б.); -тістің қ атты тіндерінің тісжегіден басқ а зақ ымдануы кезінде (эрозия, патологиялық қ ажалу); -пародонт аурулары кезінде; -тістерде жоғ ары сезмталдық кезінде; -тіс протездері, брекет жү йесі, стоматологиялық импланттар қ ойылғ ан кезде. Кері кө рсеткіші: Кардиостимулятор болса, бойынан ө ткерген миокард инфаркты (6 ай аралығ ында), онкологиялық аурулар, ауыз қ уысында обыр алды аурулардың клиникалық кө рінісі болса, қ ан қ ұ рушы жү йе аурулары, психикалық аурулар (эпилепсия жә не т.б.) |
| Тіс қ ойыртпақ тары | ||
| Фторидқ ұ рамдас | Белсенді компоненті: фторид натрий, монофтор- фосфат натрий, фторид алюминий, аминофторид. Фторидтер кіреукенің қ ышқ ылдыцрғ а беріктілігін арттырады, қ айта минералдану ү рдісін жақ сартады, тіс қ ақ тарындағ ы тісжегі туындатушы бактерияның метаболизмін тө мендетеді. ДДҰ ұ сынысы бойынша (1984), ересектерге арналғ ан тіс қ ойыртпағ ы қ ұ рамында фторидтің тиімді концентрациясы 0, 1% (1000–1500 ppm), ал балаларғ а арналғ ан тіс қ ойыртпағ ында — 0, 023% (500 ppm) дейін болады. | Фторидтің судағ ы мө лшері тө мен аймақ тарда тұ ратын 2–3 жас аралығ ындағ ы балалар мен ересектердің тістерін тазалауғ а арналғ ан. Тістер тісжегісінің алдын-алуғ а арналғ ан бірден бір зат болып есептеледі. |
| Қ ұ рамында басқ а минералды компоненттер бар | Белсенді компоненттер: фосфат калий, натрий, кальций глицерофосфаты жә не натрий, глюконат кальций, мырыш тотығ ы. Кіреукенің қ айта минералдануын жақ сартады жә не оның тісжегіге беріктігін арттырады. | 2-3 жастағ ы балаларда жә не ересек балаларда тіс бетіндегі тіс қ ақ тарын механикалық алуғ а жә не тазалауғ а арналғ ан.Ауыз суындағ ы фторидтің мө лшері кө п аймақ тарда тұ ратын тұ рғ ындарғ а тісжегінің алдын-алуғ а арналғ ан тіс қ ойыртпағ ы. |
| Тіс шө гінділерінің пайда болуына кедергі жасайтын | Белсенді компоненттер: антисептиктер (триклозан, хлоргексидин), натрий пирофосфаты немесе калий, цитрат цинк. Тіс қ ақ тарының пайда болуын, минералдануын азайтады. Қ абынуғ а қ арсы жә не тісжегіге қ арсы ә сері бар тіс қ ойыртпағ ымен ү йлесімді | 12 жастан жоғ ары жә не ересектерде тістерін тазалауғ а арналғ ан тіс қ ойыртпағ ы. Қ ұ рамында антисептик бар тіс қ ойыртпақ тарын ұ зақ уақ ыт қ олдануғ а болмайды. |
| Тіс жіптері | Балауызбен ө ң делмеген- жің ішке, тығ ыз орналасқ ан тістерде тіс араларына оң ай енеді. Балауызбен ө ң делген- тістердің ө те тығ ыз орналасуы жә не кө птеген тіс тастары немесе пломбаның салбырағ ан жиегі бар кезде қ олданылады. Хош иістендірілген (ментол сің ірілген) — ауыз қ уысын иіссіздендіру ү шін. 9-10 жастағ ы жә не ересектерге тіс мә суегімен алуғ а қ иын тістердің жанасу бетіндегі тіс қ ақ тары мен тамақ қ алдық тарын алуғ а арналғ ан Фторид ерітіндісі сің ірілген- тістің жанасу бетінде тісжегінің алдын-алуғ а ынталандырады. Хлоргексидин ерітіндісі сің ірілген – тістің жанасу беттерінде тіс қ ағ ының пайда болуын тө мендетеді. Тіс таспалары-дазық, кең талшық ты. Суперфлосстар – кең нейлонды талшық тардан тұ ратын жә не балауызбен ө ң делмеген ұ шы қ атты жіп | 9-10 жастағ ы жә не ересектерге тіс мә суегімен алуғ а қ иын тістердің жанасу бетіндегі тіс қ ақ тары мен тамақ қ алдық тарын алуғ а арналғ ан |
| Ауыз қ уысын шайқ ауғ а арналғ ан | Белсенді компоненттер: тісжегіге қ арсы (фторидтер); тіс шө гінділерінің пайда болуын тежеуші (триклозан, хлоргексидин, цетилпиридин хлорид). Қ азіргі кезде балаларғ а арналғ ан ауыз қ уысын шайуғ а арналғ ан арнайы шайқ ауыштар шығ арылды. | 6жас жә не ересектерге ауыз қ уысын шайқ ауғ а жә не иіссіздендіруге арналғ ан заттар. Қ ұ рамында антисептик бар тіс қ ойыртпақ тарын ұ зақ уақ ыт қ олдануғ а болмайды. |
| Тісаралық қ ылшық тар- (межзубные ершики) | Жұ мысшы бө лігі цилиндр немесе сопақ ша келген ә ртү рлі диаметрде жасалғ ан | Тістер арасы кең болғ ан жағ дайда, пациенттерде ортодонтиялық жә не ортопедиялық қ ондырғ ылар, стоматологиялық импланттар, тістердің ауытқ и орналасу, пародонт ауруы бар кезде тіс қ ақ тарын алуғ а арналғ ан қ осалқ ы заттар. |
| Моно- жә не аз шоғ ырлы тіс мә суектері | Жұ мысшы бө лігі конус тә різді кесілген немесе бір қ атарғ а бірнеше шоғ ыр орналасқ ан бір талшық ты шоғ ырдан тұ рады. | тіс мә суегімен алуғ а қ иын тістер қ атарындағ ы дистальді бетіндегі тіс қ ақ тары мен тамақ қ алдық тарын алуғ а арналғ ан. Пациенттерде брекет жү йесі болғ ан кезде ауыз қ уысының гигиенасын сақ тауғ а арналғ ан қ осымша гигиеналық заттар. |
| Ауыз қ уысын жууғ а арналғ ан | Сұ йық тық қ а арналғ ан резервуар (су немесе арнайы сұ йық тық) жә не екі ержимде жұ мыс істейтін-турбоағ ымды жә не моноағ ымды су немесе сұ йық тық шашқ ыш ұ штық | Тіс қ ақ тары мен тамақ қ алдық тарын алуғ а жә не тістерді тазалағ аннан кейін қ ызылиекке массаж жасауғ а арналғ ан |
| Сағ ыз | Ауыз қ уысы гигиенасын жақ сартады жә не тістер тісжегісінің алдын-алуда: — сілекейдің бө ліну жылдамдығ ын жақ сартады; —буферлік сыйымдылығ ы кө рсеткіші жоғ ары сілекейдің бө лінуін; — тіс қ ақ тарының қ ышқ ылын бейтараптандауы; — сілекейден сахарозаның бө лінуін қ алыптастыру; — ас қ алдық тарын алу | Қ ұ рамындағ ы қ ант қ анталмастырушымен ауыстырылғ ан сағ ызды 5-6 жастағ ы жә не ересектер тамақ қ абылдағ аннан кейін 10-15 минут аралығ ында қ олдану керек. |
ЖАСЫНА Қ АРАЙ АУЫЗ Қ УЫСЫ ГИГИЕНАСЫН КҮ ТУ КЕҢ ЕСІ
| Жасы | Қ олдануғ а болатын гигиеналық заттар | Ауыз қ уысы гигиенасын сақ тау ә дістері |
| 6 ай – 1 жас | Ө те жұ мсақ саусақ қ а киілетін резең ке мә суек (8.1сурет)
8.1.Сурет
Саусақ қ а киілетін тіс мә суегі -1 жасқ а дейінгі сә билердің сү т тістерін тазалауғ а арналғ ан
| Ата –аналары кешке жатар алдында сә бидің тісін кү ніне бір мезгіл тіс қ ойыртпағ ын қ олданбай тазалайды. Тістің ә р бетінен қ ызылиектен тістеу қ ырына қ арай жылжи отырып тіс қ ақ тарын алып тазалайды. |
| 1–2 жас | Жұ мысшы бө лігі қ ысқ ы жә не сабы ұ зын, қ ылшық тары ө те жұ мсақ «ата аналарғ а арналғ ан» тіс мә суегі | Ата-анасы кү ніне екі рет тіс қ ойыртпағ ын қ олданбай, қ ызылиектен тістердің кесу қ ырына немесе тістердің шайнау бетіне қ арай бағ ытталғ ан қ имылмен баланың тісін тазалайды (8.2сурет)
8.2. Сурет
Тіс қ ойыртпағ ынсыз «ата-аналарғ а арналғ ан мә суекпен» тістерді тазалау
|
| 2–5 жас | Қ ылшық тары ө те жұ мсақ балалар тіс мә суегі; тісжегіге қ арсы компоненттері бар балаларғ а арналғ ан тіс қ ойыртпағ ы: кальций жә не фтор | Ата –анасының бақ ылауымен бала кү ніне екі рет тісін тазалау керек. (таң ертең жә не кешке).Бір мезгіл тазалау ү шін тіс қ ойыртпағ ының аз кө лемін қ олданады.(кө лемі бұ ршақ тай). Мектеп жасына дейінгі балаларғ а тістерін айналдыра тазалау ә дісін қ олдану ө те тиімді. (Fones). Тістердің тү йіскен вестибулярлы беттерін қ ызылиек жиегі бө лігіне жанаспай айналмалы қ имылмен тазалайды. Содан кейін ауызын ашып оральді жә не окклюзиялық беттерін кө лденең немесе айналмалы қ имылмен тазалайды. Тістерін тазалап болғ аннан кейін ауыз қ уысын сумен шаюғ а кең ес береді. |
| 6–12 жас | Балаларғ а арналғ ан жұ мсақ қ ылшық ты тіс мә суегі (баланың жасына сә йкес). тісжегіге қ арсы компоненттері бар балаларғ а арналғ ан тіс қ ойыртпағ ы: кальций жә не фтор. Тіс жіптері. Балаларғ а арналғ ан ауыз қ уысын шаюғ а арналғ ан заттар. | Ата –анасының бақ ылауымен бала кү ніне екі рет тісін тазалау керек. (таң ертең жә не кешке). Кө біне тістерін тазалауғ а стандартты ә діс қ олданылады. (одан ә рі қ ара).
Жаң адан шығ ып келе жатқ ан тістерді тазалау ү шін
(кіші жә не ү лкен азу тістер) келесі ә дісті қ олданады:
Ұ ртты солқ олының сұ қ саусағ ымен кері қ арай тартады, ал тіс мә суегінің жұ мысшы бө лігін тістің шайнау бетіне тіс жарып шығ у кезең інде тіс қ атарына перпендикулярлы орналастырады. Тіс қ ақ тарын ілгері-кейін қ имылымен алып тазалайды.(8.3сурет). Тіс жіптерін ө здігінен қ олдануғ а 9-10 жастан кейін рұ қ сат етіледі.
8.3.Сурет
Жарып шығ ып келе жатқ ан бірінші тұ рақ ты ү лкен азу тісті тазалау
|
| 12 жастан жоғ ары | Орта қ аттылық тағ ы тіс мә суегі. Тісжегіге қ арсы емдік- профилактикалық тіс қ ойыртпақ тары (кальций- жә не фторқ ұ рамдас) немесе қ абынуғ а қ арсы(дә рілік шө птердің экстракттары мен антисептиктер) компоненттері бар тіс қ ойыртпақ тары. Тіс жіптері. Ауыз қ уысын шаюғ а арналғ ан заттар. | Тістерін кү ніне екі рет (таң ертең жә не кешке) мә суекпен жә не қ ойыртпақ пен тазалау, ауыз қ уысын арнайы элексирлермен шаю, тістердің жанасу беттерін тіс флоссаларымен тазалау.
Ресей денсаулық, ә леуметтік даму министрінің А.И. Евдокимов атындағ ы МММСУ стоматологиялық аурулардың алдын-алу кафедрасы ұ сынғ ан тістерді тазалау ә дісі.
Тіс мә суегін астың ғ ы жақ тістерде қ ызылиек сызығ ына бұ рыштата орналастырады. 
(8.4, сурет а).
Тістердің вестибулярлы жә не оральді беттерін қ ызылиектен тістеу қ ырына бағ ытталғ ан тігінен қ имылдау бойынша немесе шайнау бетін тазалайды.
(8.4, сурет б). Тістердің шайнау беттерін кө лденең ілгері –кейін қ айтымды қ имылмен тазалайды.
(8.4, сурет в).
Алдың ғ ы тістердің ішкі беттерін (таң дай жә не тілдік) ү стің гі жақ та жоғ арыдан тө мен қ арай, ал астың ғ ы жақ та астынан ү стіне қ арай тазалайды.
(8.4, сурет г, д).
Қ ызылиекті қ амти отырып массаж жасай отырып, мә суекті айналдыра қ имылдатып тісті тазалауды аяқ тайды.
(8.4, сурет е)
8.4. Сурет
Ресей денсаулық, ә леуметтік даму министрінің А.И. Евдокимов атындағ ы МММСУ стоматологиялық аурулардың алдын-алу кафедрасы ұ сынғ ан тістерді тазалау ә дісі: а — бү йдің оральді беттерін тазалау; б — вестибулярлы беттерін тазалау; в — шайнау беттерін тазалау; г, д — алдың ғ ы тістердің оральді беттерін тазалау; е — тіс мә суегімен айналдыра қ имылмен тісті тазалауды аяқ тау.
|
35–40 см ұ зындық тағ ы жіпті екі қ олдың ортаң ғ ы 1 саусақ тарына орайды жә не содан кейін тартылғ ан жіпті абайлап сұ қ саусақ тың кө мегімен астың ғ ы жақ та жә не басбармақ кө мегімен ү стің гі жақ та тістердің жанасу беттеріне қ ызылиек бү ртікшесін жарақ аттап алмай енгізеді.
(8.5, сурет а). Бірнеше қ имылмен тік бағ ытта барлық жұ мсақ шө гінділерді алады.
(8.5, сурет б).
Содан кейін барлық тістердің жанасу беттерін толық тай тазалайды.
8.5.Сурет
Тіс жіптерін қ олдану тә сілдері: а — жіпті тісаралық кең істікке енгізі; б — қ ызылиектен басталғ ан қ имылмен тістің жанасу беттерінен қ ақ тарды алу.
Тістерін тазалап болғ аннан кейін ауызын шаю керек, ал содан кейін 10-15 мл арнайы шайғ ыш заттарды қ олданып 30 сек ауыз қ уысын шаю қ ажет.
Нә тиженің жақ сы болуы ү шін 30 мин ас қ абылдамау керек.
Ә ртү рлі биологиялық белсенді компоненттер бар тіс қ ойыртпақ тары мен ашйғ ыш заттарды алмастырып тұ ру қ ажет.
|
|
|