Тіс ҚаҚтарыныҢ, сілекейдіҢ жӘне кіреуке ӨткізгіштігініҢ тісжегі дамуындаҒы ролі.

Кіреуке бетінде қ аратласа орналасқ ан ө сінділер бар екені мә лім. Кутикула кіреуке ағ засының редуцияланғ ан эпителиі болып табылады. Тіс шық қ аннан кейін кутикула тамақ шайнау кезіндегі ү йкеліс ә сері нә тижесінде жойылады жә не кіреукенің беткейасты қ абатында жартылай сақ талады. Тістің қ ызмет атқ аратын бет бұ дан кейін сілекей ә серінен дамитын ақ уыздыкө мірсулы кешеннен тұ ратын пелликуламен (жү ре пайда болғ ан кутикула) жабылады.

Пелликула кіреуке бетімен оның беткі қ абатына ене тығ ыз байланысқ ан.

Пелликула бетіне қ алыптасқ ан тіс қ ағ ы, кіреуке бетіндегі жұ мсақ шө гінділер келесі беттік ө сінді болып келеді. Бұ л субстанцияларды белгілеу ү шін келесі «тіс тоғ асы» «биоқ абық» терминдерін қ олданады.

Кө біне –кө п тіс қ ақ тары мық ты тісжегі туындырушы фактор ретінде жү реді. Сондық тан тіс қ ақ тарын мұ қ ият жә не тұ рақ ты тазалап алып тастап тұ ру керек.

Тіс қ ағ ының қ алыптасуының маң ызды кезең і іртү рлі типтес микроорганизмдердің матрица бетіне шоғ ырлануы. Бұ л микроорганизмдердің бір-бірімен жә не организммен қ арым-қ атынасы тіс қ ағ ында айқ ын микробтық гомеостазбен қ амтамасыз етеді, ал бірақ тіс жә не пародонт тіні бү тіндігі бұ зылмайды.

Бұ л тепе-тең діктің сыртқ ы жә не ішкі қ олайсыз факторлардың ә серінен бұ зылуы патологиялық ү рдістің дамуына, мысалы тісжегінің пайда болуына алып келеді. Тіс қ ағ ындағ ы ә ртү рлі микроорганизмдердің ішінде шынайы тісжегі туындатушы ретінде қ ышқ ылтү зеуші микроорганизмдердің маң ыздылығ ын қ арастыру керек.

Замануи кө зқ арасқ а сү йенсек тісжегі ү рдісіндегі инфекциялық агентке жататын St. mutans жә не Lactobacilli –лардың қ ышқ ылтү зеуші штаммдары

Болжам бойынша St. mutans тісжегіде кіреукенің минералсыздануын бастаушы болып саналады. Лактобациллаларү рдіске кейіннен тісте тісжегі ақ ауы кезең і басталғ анда қ осылады.

Тіс қ ақ тарының пайда болуы, қ ұ рамы, қ ызметі, қ асиеті ауыз қ уыс жағ дайымен жә не организммен тығ ыз байланысты. Тіс қ ақ тарының тісжегі тұ ындатушы потенциалы тамақ та кө мірсуларын кө п қ олданғ анда, ауыз суында фтордың жетіспеушілігінде, ауыз қ уыс гигиенасының нашар болуы кезінде жү зеге асады.

Тіс қ ағ ының қ ұ рамы жә не касиеті сілекеймен тығ ыз байланыста. Тістердің тіс жегіге бейімділігі немесе беріктілігі сілекейдің мына параметріне қ арай анық талады: бө ліну жылдамдығ ы, буферлік сыйымдылығ ы, сутекті иондардың концентрациясы (рН), органикалық жә не минералдық компоненттердің болуы. Тістердің сілекеймен шайылуы ү рдісі кезінде тіс қ ағ ы жә не тіс тіндерінің клиренсі жү зеге асады. Тіс кіреукесі жә не сілекей арасында кальций жә не фосфат иондарының алмасуы жү руі нә тижесінде кіреуке қ абаты бетінде, тіс қ ағ ында жә не сілекейде тепе-тең дік орнайды. Бұ л сілекейдің кальций жә не фосфор ионымен қ анығ уына ә сер етеді.

Тістерді тісжегіден қ орғ ауда сілекейдің буферлік сыйымдылығ ы ү лкен роль атқ арады жә не қ ышқ ылдардың, сілтілердің бейтараптануын қ амтамасыз етеді. Сілекейдің буферлік қ абілетінің негізін карбонаттар, фосфаттар жә не ақ уыздар қ ұ райды.

Сілекейде кө міртекті иондардың концентрациясы бейтарап диапазонда болады. Тіс қ ағ ындағ ы рН тісжегі тұ ындатушы жағ дай болмағ анда сілекейдің рН –на тең жә не ү лкен дә режеде сілекейдің буферлік жү йесінің бақ ылауында лсызданудың тоқ тауы болады.

Одан басқ а сілекейдің буферлік қ абілетіне қ арай кіреуке бетінде пайда болғ ан тісжегі ошақ тарында қ айта минералдану ү рдісінің жү руі жә не ары қ арай минералсызданудың тоқ тауы мү мкін.

Сілекейдің қ орғ аныс қ ызметі. Сілекейдің минералдаушы қ асиеті бар. Сілекей бездерінің қ ызметінің бас жә не мойын ісіктерін ү лкен сә уле дозасымен емдеуде тоқ талуы кезінде гү лденген тісжегінің дамуы бірден бір тікелей дә лелдеуші айғ ақ болады.

Бұ ндай тісжегі бірнеше апта ішінде тістердің тісжегіге бейім беттерін зақ ымдап, тістердің қ ұ рылымының толық бұ зылуын тұ ындатады.

Тістерді тісжегіден қ орғ ауды қ амтамасыз ететін сілекейдің негізгі қ асиеттері:

• ауыз қ уысына тамақ пен тү скен кө мірсуларының клиренсі жә не араласуы;

• тіс қ ағ ындағ ы қ ышқ ылдарды бейтараптандыру;

• тістің қ атты тіндерінің қ айта минералдануының иондық бастауы;

Адам тістерінің сілекейде ерімейтін себебі, ол кальций, фосфат жә не гидрооксил иондарымен қ анық қ ан. Тістердің минералды фракциясы негізінен осы иондардан тұ рады. Динамикалық тепе-тең дікте сілекейдің кальций жә не фосфат иондарымен қ анығ уының алмасу ү рдісі минералсызданудан толық қ орғ айды. Тіс қ ағ ындағ ы рН ө те тө мен болғ анда, гидроксил жә не фосфат иондарының концентрациясы критикалық мағ анадан тө мен болу ү шін сілекейдің толық қ анығ у жағ дайы орын алады.

Кіреуке ө ткізззгіштігі. Тістің қ атты тіндері жә не ә сіресе кіреуке ө ткізгіштігі тексеруге жең іл бірден-бір физиологиялық қ асиеті болып саналады. Кіреукенің ө ткізгіштігі кө птеген факторлар мен шарттарғ а тә уелді.

Кейбір иондар кристалдар ішінде еніп, кристаллішілік алмасуғ а қ атысатыны жайлы мә ліметтер бар. Мысалы фтор кіреукенің беті қ абатынан гидроксиапатитінің кристалдарының гидроксил иондарын ығ ыстырып, оның қ ышқ ылғ а беріктігін арттырады

Кіреукеге заттардың терең дене жә не жылдам енуіне тістің қ атты тіндерінің минералдану дә режесі ә сер етеді. Содан басқ а физикалық жә не химиялық факторлардың ә сер етуінен кіреукенің ө ткізгіштік дең гейі де ө згеруі мү мкін. Кіреукеге заттардың бойлай жә не жылдам енуі енуші заттардың сипатына, оның тіспен жанасу уақ ытына байланысты болады.

Фтор ионы кіреукеге 15-80 мкм дейін енеді.