МАЗМҰНЫ

ТЕРАПИЯЛЫҚ СТОМАТОЛОГИЯ

ТІС АУРУЛАРЫ

ОҚ УЛЫҚ

БӨ ЛІМ

УДК 616.31(075.8)

ББК 56.6я73

Т35

Авторлар ұ жымы:

Доцент Абдикаримов С.Ж.; проф. Мезгілбаева Д.М. [С.Ж. Асфендияров атындағ ы Қ азақ ұ лттық медицина университеті, терапиялық стоматология кафедрасы]

Т35 Терапиялық стоматология. Тіс аурулары: оқ улық: 1 бө лім. / С.Ж: Абдикаримов.; Д.М. Мезгілбаева.; — М.: ГЭОТАР-Медиа, 2014. — б. — 168 бет.: ил.

ISBN 978-5-9704-2628-9 (жалпы.)

ISBN 978-5-9704-2629-6 (1б)

С.Ж.Асфендияров атындағ ы Қ азақ Ұ лттық медицина университетінің терапиялық стоматология кафедрасының қ ызметкерлері оқ улық ты толық аударып басылымғ а даярлағ ан. Оқ улық ү ш бө лімнен тұ рады: 1-бө лім «Тіс аурулары», 2-бө лім «Пародонт аурулары», 3- бө лім «Ауыз қ уысы кілегей қ абық аурулары». Оқ улық заманауи психологиялық - педагогикалық қ ағ идаларды есепке ала отырып жазылғ ан жә не басқ а басылымдарғ а қ арағ анда теориялық жә не суретпен сипаттау жағ ынан кө птеп айырмашылық болына қ арай оны мең геруге ө те жең іл болып келеді. Басылымда терапиялық стоматологияның соң ғ ы жетістіктері толық берілген. Оқ улық та салыстырмалы диагностика ә дістері, науқ астарды тексерудегі жаң а тә сілдері тү сінікті етіп жазылғ ан.

Бірінші бө лімде тістің қ атты тіндерінің ауруларының, ұ лпа жә не периодонт қ абынуларының диагностикалау сұ рақ тары, салыстырмалы диагностикасы жә не замануи емдеу ә дістері берілген. Оқ улық та клини- калық жағ дайларғ а жә не тестік тапсырмаларғ а ү лкен кө ң іл бө лінген. Оқ улық ты суретпен сипаттау сапасын жақ сарту мақ сатында науқ астардың тү рлі-тү сті суреттері, кестелер, сызбалар қ олданылды.

Басылым медицина жоғ ары оқ у орындарының стоматология факультеттерінің студенттеріне, дипломнан кейін білім беру факультеттерінің тың даушыларына жә не дә рігер стоматологтарғ а арналғ ан.

УДК 616.31(075.8)

ББК 56.6я73

Осы басылымғ а тек қ ана ААҚ «ГЭОТАР-Медиа» баспа тобы қ ұ қ ық ты. Басылымның қ андай да бір бө лігін немесе толық тай қ айтадан ө ң деу жә не тарату ААҚ «ГЭОТАР-Медиа» баспа тобының қ ағ аз жү зіндегі рұ қ сатынсыз іске асыруғ а болмайды.

© Авторлар ұ жымы, 2015

© ААҚ «ГЭОТАР-Медиа» баспа тобы, 2015

© ААҚ «ГЭОТАР-Медиа» безендіру баспа тобы, 2015

ISBN 978-5-9704-2628-9 (жалпы.)

ISBN 978-5-9704-2629-6 (1б.)

МАЗМҰ НЫ

1 Тарау. Тістердің дамуы жә не қ ұ рылымы..........................................7

1.1. Жалпы мағ лұ мат.....................................................................................7

1.2. Тістердің дамуы.........................................................................................9

1.3.Тіс кіреукесінің, дентиннің жә не цементінің қ ұ рылымы........................11

1.3.1. Кіреукенің қ ұ рылымы..........................................................................11

1.3.2. Дентиннің қ ұ рылымы............................................................................... 12

1.3.3. Цементтің қ ұ рылымы...............................................................................13

1.4. Тістердің анатомиялық қ ұ рылымы..........................................................14

1.4.1. Кү рек тістер тобы....................................................................................14

1.4.2. Сү йір тістер тобы......................................................................................17

1.4.3. Кіші азу тістер тобы...................................................................................18

1.4.4. Ү лкен азу тістер тобы..........................................................................20

1.5. Тіс ұ лпасы.....................................................................................................24

1.6. Периодонт...............................................................................................24

2 Тарау. Тістердің тісжегісі..........................................................................27

2.1.Тісжегімен зақ ымдану белгісін бағ алау................................................27

2.2.Халық тар арасында тісжегінің таралуы

жә не қ арқ ындылығ ы......................................................................................28

2.3. Тұ рғ ындар арасында тіс емдеу қ ажеттілігі...........................................29

2.4. Тістерде тісжегінің пайда болу қ ауіп факторы......................................29

2.4.1. Тістерде тісжегінің пайда болу қ ауіп-қ атерін анық тау ә дістері........29

2.5. Ауыз сұ йық тығ ы мен тіс қ ақ тарының қ асиетін бағ алау.......................31

2.6. Тістерде тісжегінің пайда болу теориясы..............................................33

2.7. Тісжегінің пайда болуындағ ы тіс қ ақ тарының, сілекейдің жә не кіреукенің ө ткізгіштігінің орны.....................................................................35

2.8. Тісжегі жү йесі........................................................................................36

2.9. Тісжегінің патологиялық анатомиясы....................................................37

2.10. Тісжегінің диагностикасы, клиникалық кө рінісі, салыстырмалы диагностикасы…………………………………………………………………..38

2.10.1. Тісжегіні диагностикалау ә дістері....................................................38

2.10.2. Тісжегінің клиникалық кө рінісі........................................................39

2.10.3. Тісжегінің салыстырмалы диагностикасы........................................41

2.10.4. Цемент тісжегісі..................................................................................43

2.10.5. Тістерде тоқ тағ ан тісжегі..................................................................43

3 Тарау. Тісжегіні емдеу.............................................................................46

3.1.Реставрациялық технологияны жә не тісжегіні емдеуге арналғ ан аспаптар, қ осымша қ ондырғ ылар жә не жабдық тар......................................46

3.2. Стоматологиялық емхана жағ дайында жансыздандыру.......................50

3.3. Бастапқ ы тісжегіні емдеу. Кіреукені қ айта минералдау........................52

3.4. Тістің қ атты тіндерін егеп тазалау техникасы жә не негізгі қ ағ идалары. I‒ VI класс тісжегі қ уысын егеп тазалаудың жә не пломбылаудың замануи кө зқ арасы. ……………...........................................52

3.5.Блек бойынша I класс тісжегі қ уысын егеп тазалау жә не пломбылау..54

3.6.Блек бойынша II класс тісжегі қ уысын егеп тазалау жә не

пломбылау....................................................................................................55

3.7.Блек бойынша III класс тісжегі қ уысын егеп тазалау жә не пломбылау......................................................................................................58

3.8. Блек бойынша IV класс тісжегі қ уысын егеп тазалау жә не пломбылау......................................................................................................59

3.9. Блек бойынша V класс тісжегі қ уысын егеп тазалау жә не пломбылау......................................................................................................60

3.10. Блек бойынша VI класс тісжегі қ уысын егеп тазалау жә не пломбылау.......................................................................................................61

3.11. Тісжегіні емдеу кезінде қ олданылатын матрицалық жү йе...............62

3.12. Тісжегіні емдеу кезінде қ олданылатын пломбалық материалдар…………………………………………………………………….65

3.12.1. Тісті уақ ытша пломбылауғ а арналғ ан материалдар.........................66

3.12.2. Тө семдік материалдар........................................................................66

3.12.3. Минералды цементтер......................................................................67

3.12.4. Тұ рақ ты пломбағ а арналғ ан материалдар..........................................72

4 Тарау. Тістің қ атты тіндерін зақ ымдайтын тісжегіден басқ а аурулар.......................................................................................................... 80

4.1. Кіреуке, дентин гипоплазиясы...................................................................80

4.2. Флюороз....................................................................................................84

4.3. Жетілмеген амелогенез, дентиногенез...................................................86

4.4. Кіреуке, дентин эрозиясы........................................................................89

4.5. Сына тә різді ақ ау....................................................................................92

4.6. Тістің қ атты тіндекрінің қ ышқ ылды некрозы.......................................94

4.7. Тістің жоғ ыры сезімталдығ ы. (гиперестезия)........................................96

4.8. Тістің жарақ аттануы................................................................................98

4.8.1. Тістің зақ ымдануы....................................................................................98

4.8.2. Тістің сынуы.......................................................................................99

5 Тарау. Ұ лпа қ абынуы................................................................................104

5.1. Ұ лпа қ абынуының жү йесі.........................................................................104

5.2. Ұ лпа қ абынуының патогенезі..................................................................105

5.3. Ұ лпа қ абынуының диагностикасы.............................................................106

5.4. Ұ лпа қ абынуының салыстырмалы диагностикасы...............................113

5.5. Ұ лпа қ абынуын емдеу ә дістері............................................................116

6 Тарау. Периодонт қ абынуы.......................................................................125

6.1. Периодонт қ абынуының жү йесі.................................................................126

6.2. Периодонт қ абынуының диагностикасы.................................................126

6.3. Периодонт қ абынуының салыстырмалы диагностикасы.......................131

6.4. Периодонт қ абынуын емдеу.................................................................133

6.5. Эндодонттық аспаптар........................................................................136

6.6. Тү бір ө зектерін пломбылауғ а арналғ ан материалдар........................140

6.7. Тү бір ө зектерін механикалық ө ң деу жә не пломбылау ә дістері.…….140

6.7.1. Тү бір ө зектерін механикалық ө ң деу ә дістері.................................140

6.7.2. Тү бір ө зектерін пломбылау ә дістері................................................141

7 Тарау. Тісжегіні, ұ лпа жә не периодонт қ абынуын емдеу кезінде жіберілетін қ ателіктер мен асқ ынулар.....................................................143

7.1. Тісжегіні емдеу кезінде жіберілетін қ ателіктер мен асқ ынулар.........143

7.2.Ұ лпа қ абынуын емдеу кезінде жіберілетін қ ателіктер мен асқ ынулар.......................................................................................................145

7.3. Периодонт қ абынуын емдеу кезінде жіберілетін қ ателіктер мен асқ ынулар......................................................................................................150

8 Тарау. Тістердің аурулларын алдын алу (профилактика)..................152

8.1. Тісжегіні алдын алу (профилактика)....................................................152

8.1.1. Халық арасында стоматологиялық ағ арту жұ мысы.......................152

8.1.2. Ауыз қ уысының жеке гигиенасы......................................................152

8.2. Тамақ танудың тісжегіні алдын алудағ ы ролі.....................................158

8.3.Фторидқ ұ рамдас препараттарды тісжегіні алдын алуда қ олдану..........................................................................................................160

8.3.1. Фтор препараттарын эндогенді қ олдану..........................................161

8.4. Қ айта минералдаушы препараттарды қ олдану......................................162

8.5. Тістердің табиғ и сызаттарын герметизациялау..................................... 164

8.6.Тістің қ атты тіндерінің тісжегіден басқ а зақ ымдануының алдын алу шаралары......................................................................................................165

8.6.1.Флюороздың алдын алу шаралары........................................................165

8.6.2.Тіс шық қ аннан кейін тістің қ атты тіндерін жарақ аттайтын тісжегіден басқ а аурулардың алдын алу шаралары (сына тә різді ақ ау, тіс эрозиясы, тістің қ ажалуы)..............................................................................................165

8.6.3. Тістің жоғ ары сезімталдығ ын алдын алу............................................165

Тарау