Иммунитет түзуші ағзалар

Лимфоциттер

Иммунды жү йенің орталық фигурасы лимфоциттер болып табылады.Иммунды жү йе дененің барлық лимфоидты жасушаларының жиынтығ ы жә не лимфоидты ағ залардың бірлестігі болып саналады.Ағ залардың лимфоидты жү йесі иммунды жү йенің морфологиялық синонимі тү рінде кө рініс табады.Лимфоидты ағ залардың жә не адам денесінің ұ лпаларының лимфоидты ағ залардың бірлестігі(айырша без, кө к бауыр, лимфа тү йіні, топтық лимфатикалық фоллткулдар, пейер табақ шалары) сү йек кемігі лимфоциттері жә не перифериялық қ ан лимфоциттері басқ ада лимфоидты жү йелер) иммуннологиның бірегей мү шесін қ ұ райды.Бұ л диффузды ағ залардың жалпы салмағ ы адамдарда 1, 5-2 кг.Лимфа жасушаларының жалпы салмағ ы 10-12 дә режелі қ ұ райды.

Иммунологиялық реактивтіліктің 6 спецификалық реакциясы белгілі.

1. Антидене ө ндіру.

2. Жылдам дамитын гиперсезімталдық.

3. Баяу дамитын гиперсезімталдық.

4. Иммундық ес.

5. Иммундық толлеранттылық.

6. Идиотип-антиидиотиптік ә сер.

Иммунды жауап лимфоидты жү йе иммунитет жү йесімен қ амтамасыз етіледі.Лимфоидты жү йеде орталық жә не шеткері мү шелер ерекшеленді.Орталық мү шелерге сү йек кемігімен тимус жатады.Ал шеткері мү шелерге кө к бауыр, лимфа тү йіні, ішектің пейер табақ шалары, аппендикс, бадамшалар, басқ а лимфоидты тү зілістер жатады.Антидене ө ндірілу жә не сенсибилирзерленген лимфоциттер жиыны шеткері мү шелерде жү реді.Олардың дамуы жә не функционерленуі орталық мү шелерге тә уелді.Иммунды реакцияларды қ амтамасыз ететін жасушалар жалпы тү рде иммуноциттер немесе иммунокомпетентті жасушалар деп аталады.1969ж И.Роид иммунологиялық ә дебиетке Т жә не В символдарын енгізді.Тимус тә уелді жү йе эффекторлы лимфоциттердің жиналуымен жасушалы типтің иммунды жауапты жү ргізеді.Бұ л жү йе гуморалды иммунитет жауабына жауапты болады.Т-жү йе В-жү йенің жұ мысын бақ ылайды.

Адамдарда иммунитеттің екі жасушалық иммунитет жү йесінің болуының дә лелі туа пайда болғ ан иммунологиялық жетіспеушілік болады.Бұ л генетикалық қ амтамасызданғ ан даму ақ аулары біріншілік иммунодефицит деп аталады.

Айырша без

Айырша безді (тимус)-Д.Ж Миллер 1961ж П Фернет 1964ж жә не т б жұ мыстары арқ асында иммунитетте жә не лимфоидты жү йелердің тү зілуінде айырша бездің маң ызды рө лі анық талғ ан.Айырша без біріншілік лимфоидты жү йе болып табылады (орталық).Ол екі ү лкен ү лестен тұ рады. Бұ л ү лестер ө зара ұ сақ ү лесшелерге бө лінеді.Ә рбір ү лес қ ыртысты жә не милы қ абаттан тұ рады. Айырша без стромасы ө сімді формалы спецификалық эпителиалды жасушалармен кө рініс табады.Қ ыртысты қ абаты жоғ ары метотикалық активтілігімен ерекшелінетін кіші лимфоциттермен толтырылғ ан (тимоциттер).

Морфологиясы жағ ынан басқ а ұ лпалардың кіші лимфоциттерімен олар ерекшеленбейді.Милы қ абатта тимоциттер аз болады.Айырша безде ұ йымдастырылғ ан бастама орталық тар жоқ. Милы қ абаттың эпителиалды жасушалары компакты аралшалар – айырша без денешіктерін тү зеді. Афферентті лимфо тү йіндері мү шелерде жоқ. Қ ыртысты қ абатта тимоциттердің белсенді дамуы жү реді.Бұ л жерде митоз темпі ө те жоғ ары жасушалы цикл 3-6 сағ ат жү реді.Кортикалды лимфоциттер дамымағ анымен ерекшеленеді жә не прогрессивті жетілген Т- лимфоциттерге дифференцирленеді.Мұ ндайда олар милы қ абатқ а одан қ анғ а мигрейленеді.Т-лимфоциттерден басқ а айырша без қ анғ а Т- лимфоциттердің жетілуіне қ атысатын активті гормон тә різді заттарды тастайды.

Тимоциттер

Тимоциттер бір- бірінен эпителиалды жасушалармен шектелетін ү лкен емес аралшық тарда орналасады.Бұ л жиындарды кларк- пакеті деп аталады. Ә рбір пакетте міндетті тү рде 1-2 макрофактар болады. Пайда болатын тимустық лимфоциттердің жарты бө лігі осы жерде бұ зылады, басқ а бө лігі циркуляцияғ а ұ шырайды.

Айырша без эмбриогенездік дамудың алғ ашқ ы кезең інде яғ ни алғ ашқ ы айында да бронх қ алтасының 2-3 энтодермасынан бастама алады.Лимфо тү йіндері тек 3 айдан соң тү зіледі.Лимфо тү йіндерінің синустарымен стромалық тү зілуі туғ аннан кейін аяқ талады.Лимфоидты фолликулалар ө мірінің алғ ашқ ы айында дамиды, ал лимфоидты ұ лпа толығ ымен 5 жасқ а толғ анда толығ ымен дамиды.Айырша без біртіндеп атрофирленеді.Бұ л мү шелердің абсалютті массасы жыныстық жетілу кезең іне дейін жоғ арлайды, содан соң тө ьендейді. Толығ ымен мү ше ешқ ашан жойылмайды.Айырша бездің лимфоидты паренхимасы 17 жаста барлық ағ за салмағ ының 50-50%, 60 жаста 10% қ ұ райды.Жаң а туғ ан жануарларда безді алып тастау 1, 5-3 айдан кейін ауыр трофикалық иммунды бұ зылыстарғ а ә келеді.(Wasting-синдромы) Бұ л кү рт ауырумен кішкентай бойлық пен, жү ндердің тү суімен диарея, дерматитпен сипатталады.Кө к бауыр операциясынан кейін алғ ашқ ы кү ндері лимфоидты элементтің тү зілуінің тежелуімен эмбрионалды қ ан айналым жалғ асады. Кеш мерзімінде кө к бауырдың лимфоидты ұ лпасы ретикулоэндотелиалды элементтің активті ө суінде атрофияланады, лимфоидты фолликула жә не лимфоциттер деструкциясы басқ а лимфотү йіндерінде лимфоидты элементтер ретикулоэндотелиалды жә не плазмалық жасушалармен ауысуы жү реді.Тү йіндер атрофирленеді перифериялық қ анда лимфопения, нейтрофиллез байқ алады. Кө к бауырмен лимфотү йінде атрофияғ а тимус тә уелді аймақ тар ұ шырайды.Айырша безді алып тастағ анда иммуиды реакция тө мендейді баяу типті гипер сезімталдық реакциясы тежеледі.

Сү йек кемігі

Сү йек кемігі- ретикулярлы стромадан қ ұ ралады.Олардың арасында кө бейетін жә не дифференцияланатын миелоидты эритроидты, мегакариоцитті элементтер орналасады.Адам сү йегінде 1, 5% ретикулярлы жасуша 60-65% миелоидты жасуша 6-8 % лимфоциттер 1-3% моноцит 0, 4 % мегакориоцит 0, 4% плазматикалық ретикулоядерны жасушалар 26% қ ұ райды.

Кө к бауыр

Кө к бауыр – организмнің негізгі элементі болып табылады. Оның қ ұ рамында қ ызыл пульпасы бар кө п мө лшерде эритроциттер бар синусоидтармен қ апталғ ан.Олар синусоидтарда артериола бойымен ө рім тү рінде орналасады.Бұ нда лимфо тамырлары жоқ. Лимфоидты ұ лпамен қ ан арасындағ ы жасуша алмасу синусоидттардың ретикулярлы ұ лпалармен трабекулалардың арқ асында қ амтамасыз етіледі. Антидене синтезімен кө п мө лшерде плазматикалық жасушалар жиналуын қ амтамасыз етеді. Антигенді кө ктамырғ а енгізгенде антиденелер кө к бауырда ө ндіріледі.

Қ ан

Қ ан – иммунды жү йенің перифериялық ұ лпаларына жатады.Онда бағ аналық қ ан жасушалары жә не екі типті циркурленеді. Моноциттермен неитрофилдер фагоцитарлы қ ызмет атқ арады.Адам қ анының 30% лимфоциттерді қ ұ райды. Адам қ анында циркурленетін қ анның жалпы саны 10-10 дә режесіне тең.