Түсіндіріңіз неге үш ұйым – зауыт, аурухана және университет – тарапынан әлеуметтік жауапкершілік әртүрлі көрінеді.

Соң ғ ы кездері зауыттарда, жалпы мемлекеттік ұ йымдарда ә леуметтік жауапкершілігі деген ұ ғ ым кең інен тарап келе жатыр, алайда оны халық қ айырымдылық шаралары ретінде қ абылдайды. Қ айырымдылық немесе филантропия компанияның ә леуметтік жауапкершілігне кіретін бір бө лігі ғ ана. Корпоративті ә леуметтік жауапкершілік – бұ л компания ө з бизнесін жү ргізгенде, ең алдымен, қ оғ амның мү ддесімен санасу керектігі жә не қ ызмет кө рсетіп отырғ ан тұ тынушылары мен компания қ ызметкерлер, мердігерлері мен акционерлері, сонымен қ атар ө зге де стейкхолдерлер алдындaғ ы жауапкершілікті сезіне білуі тиіс екендігі бекітілген тұ жырымдама.

Ал Қ азақ стандық компаниялардың халық ты жұ мыспен қ амтамасыз етіп, барлық салық ты тө леп отырғ анын ә леуметтік жауапкершілік деп санауы жоғ арыдағ ы анық тамағ а мү лдем сай келмейді. Бастысы мә селе, КӘ Ж компанияның заң ды мү лтіксіз орындауымен ғ ана шектелмейді. Олар ө з еріктерімен белсенді тү рде қ оғ амның қ ызығ ушылығ ын арттыруы тиіс, одан табыс сә л азаюы мү мкін. Оның есесіне кейін компания тү рлі ә леуметтік қ ұ былыстарғ а тө теп бере алатындай кү ш жинайды. Статистикалық мә ліметтерге кө з жү гіртсек, банкротқ а ұ шырап, бизнес жоспарларын іске асыра алмағ ан компаниялардың кө бі кезінде қ оғ ам мү ддесінен ө з пайдасын жоғ ары қ ойғ андар. Оғ ан Қ азақ станнан мынадай мысалдар келтіре аламыз: Менің ше, қ азір сә нге айналғ ан CSR-ден (корпаративті ә леуметтік жауапкершілік) гө рі, Corporate Stakeholder Responsibility (стейкхолдерлер алдындағ ы корпаративті жауапкершілік) деген дұ рыс тә різді Себебі, егер акционерлердің мү ддесіндегі антагонисті қ айшылық ты (жұ мысшылар қ ұ қ ығ ын қ орғ ау, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, халық денсаулығ ы болсын, қ ай сала болмасын, аз шығ ын шығ арып, кө п табыс табуғ а қ ұ штарлық) ортақ мү дделер біріктірмесе, компания ішінара жә не қ оғ амда дағ дарыстан кө з ашпайтын болды. Бірақ бұ л мә селеге пиардың қ ашан пайда болғ аны жә не бұ л қ андай болуы тиістігі айтатын кезде тоқ таламыз.

Жалпы алғ анда, бедел мен ә леуметтік жауапкершілікті бір-бірінен айыру қ иын, себебі екеуі бір-бірімен тығ ыз байланысты. Қ оғ ам мү ддесімен санаспайтын, абырой-беделі жоғ ары компанияның кө зге елестету де мү мкін -емес. Ө мір мектебі ұ зақ ө мір сү ру ү шін бір ғ ана мү мкіндік береді, қ ас-қ ағ ым сә ттік пайдасын ойлап–сол мү мкіндікті пайдалана алмағ андар.

Кейбір қ азақ стандық ұ йымдарда этикалық тұ рғ ыдан ө зін – ө зі дұ рыс ұ стамау тенденцияларының кө ріну себептерін тү сіндірің із.

Мысалығ а кезкелген кә сіпорында тағ ы басқ а ұ йымдарда этикалық тұ рғ ыдан ө зін – ө зі дұ рыс ұ стамауы кезкелген жағ дайдағ ы этика жайында толық мә ліметтің дұ рыс ақ парат бермегендігінде деп ойлаймын. Егерде білім алғ ан ордасында немесе университет аумағ ында этика жайында сабақ тардың толық оқ у ү дерісіне енгізілмегенлігінде. Этика жайында жалпы адамдарда сауат болғ ан болса ондай ұ йымдарда адамдардың қ алыпты жағ дайдан тыс ө зін – ө зі дұ рыс этикағ а сә йкес ұ стамауы кө рінер еді. Ұ йымдарда оданда басақ а кезкелген жерде ө зінің қ алыпқ а сә йкес этикасы бар болып табылады. Мысалығ а тамақ жеу этикасы, университетте ө зінің дұ рыс ұ стау этикасы одан басқ а университте сә йкес киіну де этиканың ү лкен белгісі болып табылады.

Мысалығ а қ аладағ ы кез келген ұ йымды қ арастыратын болсақ: ұ йымда белгілі – бір адамдар жиынтығ ынан тұ рады. Ол адамдарды басқ ару ұ йым менеджеріне жү ктеледі. Ол сол ұ ымда жұ мыс жасайтын барлық жұ мыскерлердің ө зін қ алай ұ стау керектігін ү йретуі қ ажет. Болмаса сол ұ йымның басшылығ ы сол этикағ а қ аржы бө ліп соның дамуын дұ рыс жү ргізлі сбақ тар ө тіп ү йрету қ ажет. Сол кезде ғ ана ұ йымдардарда адамдардың этикалық тұ рғ ыдан ө зін –ө зі дұ рыс ұ стауы ө з қ алыпты жағ дайына келер еді деп ойлаймын.