Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Экономикалық жүйелердегі мемлекет






Экономикалық қ ызметтің негізгі мақ саты - бұ л материалдық игіліктерді немесе қ ұ былыстарды ө ндіру мен тарату экономикалық қ ұ былыстар, жағ дайлар ө зінің қ ызмет ету логикасымен жә не дамуымен ерекшеленеді. Оларды жиынтық тү рде қ арастыру қ оғ амның дамуының материалдық негізін қ ұ райды жә не де оның ә рқ айсысы жылдан-жылғ а нақ ты бір уақ ыт аралығ ында жү зеге асырылуы қ ажет. Нақ ты сыртқ ы жағ дай қ ызметтері экономикалық процесс пен оның нә тижелерінің негізгі екі анық таушы факторы болып табылады. Ө ндіріс процесінің нә тижесі ө ндірістік кү штерді біріктіре отырып жү ргізуді де, материалдық немесе басқ а да игіліктерді қ алыптастыру болып табылады. Осы ө ндірістік кү штердің бірігуі – экономикалық жү йе деп аталады. Экономикалық жү йелер ө зінің ерекшеліктеріне байланысты тү рлі қ алыпта болады жә не бір уақ ыт аралығ ында ә ртү рлі елдерде, ә ртү рлі формада болу мү мкін. Экономиканың негізгі 2 тү рі бар:

1) ашық

2) жабық немесе автократтық деп аталады.

Жү йе сыртқ ы экономикалық байланысы шектелген тә уелсіз ө ндірістік шаруашылық жү йе.

Ашық экономикалық жү йе - ХЕБ-де жә не дү ниежү зілік шаруашылық байланыстарғ а қ атынасуғ а тұ тастай негізделген жү йе болып табылады.

Экономикалық жү йелер – қ ұ рылымдық жоспарында барлық қ арапайым жә не кү рделі ө ндірістік шаруашылық жә не оның қ ұ қ ық тық, салалық, кең істіктік, ұ йымдастырылуының жиынтығ ы, яғ ни кә сіпорындар, халық аралық сфералары мен экономикалық аймақ тар енеді.

Жоспарлы экономикалық жү йенің негізгі мә ні:

1. Ө ндірістің барлық материалдық қ ұ ралдар мемлекеттік немесе қ оғ амдық меншік.

2. Басқ ару орталық немесе ә кімшілік реттеу.

3. Ө ндірістік ресурстар немесе ө німдер орталық тарын таратады.

4. Бағ аны да мемлекеттік белгілеу.

Жоспарлы экономика негіздерін қ алаушылар К.Марк пен басқ алар қ оғ амдық ең бек процесін мемлекеттік меншіктен қ оғ амның меншікке ауыстырудың қ ажеттілігі, сә йкесінше капиталистік мемлекеттеріне коммунистік мемлекеттеріне бә секенің жоспарлы ауыстырылуы қ ажет деп тұ жырымдады. К.Маркс бә секелестіктің 2 тү рін кө рсетеді:

- салаішілік

- салааралық

К.Маркс бойынша салаішілік бә секелестік тауарлардың нарық тық бағ асын алу қ ажет жә не сол арқ ылы саладағ ы ө ндіріспен тауарсыз орталық қ ұ нын болады. К.Маркс тауардың нарық тық қ ұ нын сол саладағ ы ө ндірісте орташа жағ дайда ө ндірілген тауарғ а шық қ ан шығ ын арқ ылы есептеуге болады деп саналады, яғ ни тауардың нарық тық бағ асын ө ндіріс саласы қ ажет деп кө рсетеді. Маркс салааралық бә секелестікті қ оғ ам қ ажеттілігімен ө ндірілген тауардың кө лемін сә йкестендірілетін механизм ретінде қ арастырылады. Салааралық бә секелестік салаларының арасындағ ы пайда нормасын реттейді, орталық пайда нормасын белгілейді. Ал бұ л бағ аны белгілейді. К.Маркс бойынша сұ раным мен ұ сыным арасында қ арым-қ атынасты реттеу тү рлі сферадағ ы ө ндірістің пайдаларын бір дең гейде ә келу арқ ылы қ ол жеткізуге болады. Жоспарлы экономикағ а тә н қ атынастар мемлекеттік меншік мемлекеттік ө ндірістің монополизм экономикалық шешімдерді мемлекет чиновниктер қ абылдайды. Ө ндірістер мен тұ жырымдар таң дау еркіндігі жоқ шаруашылық механизмдер жоспарлы жү йе екендігін анық таудың 3 элементі бар:

1. меншіктік мемлекет

2. бә секелестік жоқ

3. басқ ару мемлекетте жү ргізіледі.

Аралас экономиканың мә ні оның негізінде ә ртү рлі бір-біріне сә йкес келмейтін институттардың принципі мен қ арым-қ атынастарын жү зеге асырылу болып табылады:

- еркін кә сіпкерліктің нарық тық принципі мен мемлекеттік реттеу;

- еркін кә сіпкерлік нарық принципі тү рлі шаруашылық меншік тү рлерін қ амтамасыз ету.

Американдық зерттеуші Самуэльсон ХІХ ғ асырдың аяғ ында ХХғ асырдың басында барлық елдерде мемлекеттің экономикалық функциясын кең ейте бастады. Экономикалық функция аралас жү йеге, яғ ни еркін кә сіпкерлікпен қ оғ ам мен мемлекет тарапынан сол қ ызметті жү зеге асыруғ а бақ ылау қ ол бастады. Мемлекет нарық қ а ө ндіріспен тұ тынуды реттеуге экономикалық бағ аларды бекітуге ә сер ете бастайды. Аралас экономиканың негізгі сипаттарының нарық тық экономикамен салыстырғ анда, бұ л тү рлі меншік пен кә сіпкерлікпен араласумен ғ ана емес, ә леуметтік процестерді реттеу болып табылады. Самуэльсонның анық тамасы бойынша аралас экономика ең алдымен, бағ а жү йесін қ алыптастыруғ а ұ мтылғ ан жә не нарық кемшіліктерімен макроэкономикалық тұ рақ сыздық ты жою ү шін ү кіметтің тү рлі қ ұ ралдарын қ олдану сипатталады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.