Шанақтың геометриялық көлемі мен вагонның негізгі сызығының өлшемдерінің бағыттаушы шамаларын анықтау.

Вагонның меншікті кө лемі V_у мен жү ккө терімділігін біле отырып шанақ тың геометриялық кө лемін V, ал платформалар ү шін – еденнің ауданы F келесі формулалар арқ ылы анық тауғ а болады

V=PV_y (1.5)

F=PF_y (1.6)

Жабық, изотермиялық жә не жартылай вагондардың ішкі ұ зындық тары келесі формуламен анық талады:

(1.7)

мұ нда F_к - жү кпен толтырылатын, шанақ тың кө лденең қ имасының ауданы, м²

Платформаның ішкі ұ зындығ ын келесі формуламен ө рнектеледі:

(1.8)

мұ ндағ ы 2В_В – платформаның ішкі ені, м

Ең ү лкен ық тимал болатын жү ктемеге жету ү шін шанақ тың кө лденең қ имасының ауданын F_к, вагонның ішкі ені мен ішкі биіктігін жылжымалы қ ұ рамның берілген габаритінің шегінде максималды етіп қ абылдауымыз керек.

Шешілетін жабдық тарын орналастыру қ ажеттілігіне байланысты, жолаушыларды тасымалдауғ а арналғ ан жабық вагонның ішкі енін 2760 мм-ге тең деп қ абылдайтынын ескеру қ ажет.

Контейнердің тиелуін қ амтамасыз ету ү шін жартылай вагондар мен платформалардың ішкі енін 2740 мм-ден кем болмайтындай етіп қ абылдайды.

Бағ ыттауыш есептеулер ү шін вагонның ішкі енін Т габариті ү шін – 3400 мм, 1-Т ү шін 3000 мм, 01-Т ү шін 2900 мм ден қ абылдауғ а болады. Шанақ тың кө лденең қ имасының ауданын есептеу кезінде эстакада астымен жү к шарты бойынша жартылай вагондар қ абырғ асының биіктігін 8 біліктіде – 2450 мм, ал 4 біліктеде – 2600 мм етіп белгілейді.

Габариттері ұ лғ айтылғ ан жартылай вагондағ ы шанақ тың ішкі ені 3600 мм жә не рельс қ алпақ шасының жоғ арғ ы денгейінен биіктігі 4800 мм болуы мү мкін. Рельс қ ақ пақ шасының жоғ арғ ы денгейінен 4350 мм-ден асатың биіктікті таң дау кезінде, мұ ның жаң а вагон аударғ ышты жасап шығ аруды талап ететінін есте сақ тау қ ажет.

Жабық вагон шанағ ының ішкі биіктігін габарит бойынша максималды мү мкін болатындай етіп қ абылдайды. Платформа бортының биіктігі, олардың жайылу қ олайлығ ымен, сондай-ақ борты тө мен тү скен платформалардың бір қ атар жү ктерді тасымалдау қ ажеттілігімен, соң ғ ысының жылжымалы қ ұ рамның тө менгі шегінен шығ ып кетпейтіндей етіп анық талады.

Дү м (торец) борттар вагон арасындағ ы кең істікте, екі платформаның борттары арасында адамның қ ауыпсіздік жағ дайларын ескере отырып орналасуы қ ажет.

4 білікті цистернаның D қ азанының диаметірін анық тау ү шін келесі формуланы колданылуы мү мкін:

(1.9)

Кішкіне қ алпақ шалары бар соң ғ ы салынғ ан цистерналарда, температура жоғ арылағ ан кезде жү ктің кенейуін қ амтамасыз ету ү шін (3.5) формуласымен есептелген қ азан кө лемін 2–3%-қ а арттырады. Барлық вагондағ ы люктер қ ақ пақ тарының ө з ара алмасу шартының, жартылай вагондардың ішкі ұ зындығ ын анық тау кезінде, жартылай вагонның бү йір қ абырғ асының тіреулер арасындағ ы ара қ ашық тық 1750 мм-ге тең болуы қ ажет.

Бұ л шарт вагонның базасы мен консолін таң дауда ескерілуі қ ажет, яғ ни вагон базасы мен консоль ұ зындығ ы жү к тү сірілетін люктің сә йкес ө лшеміне еселі (краткий) болуы қ ажет. Бұ дан басқ а жартылай вагондар мен платформалардың ұ зындығ ын, вагон қ абырғ алары мен штабельдері арасындағ ы саң ылауларды есепке ала отырып, кең інен тарағ ан орман материалдарының ұ зындығ ына сә йкес мү мкіндігінше 6600 – 6700 мм еселі шамада алғ ан дұ рыс.

Контейнерлерді сыйғ ызу шартына байланысты, платформалар мен жартылай вагондардың ішкі ұ зындығ ын 2170 мм-ге еселі деп алғ ан дұ рыс.

Цистернаның қ азаны ү шін ұ зындық ты, кө лемді анық тайтын диаметрге, қ азан тү бінің пішініне жә не басқ а бө лшектеріне байланысты белгілейді. Ішкі ө лшемдері белгіленгеннен кейін, қ абырғ а, еден мен шатырының қ алың дығ ын ескере отырып, шанақ тың сыртқ ы ө лшемдерін аң ық тайды. Вагон конструкциясының кө біне раманың ұ зындығ ы 2L_р мен сә йкес келетін шанақ тың сыртқ ы ұ зындығ ы 2L, келесі формуламен анық талады:

2L=2L_в+2а _т (1.10)

мұ ндағ ы а _т – шанақ тың дү м (торец) қ абырғ асының калың дығ ы

Шанақ тың сыртқ ы ені

2В=2В_в+ а_б (1.11)

мұ ндағ ы а_б – бү йір қ абырғ асының қ алың дығ ы жабық вагондарда бү йір есіктердің қ алың дығ ын, цистарналарда сыртқ ы сатыны ескереді (егер ол қ азанның цилиндрлік бө лігінде орналасса).

Вагонның жалпы ұ зындығ ы мына формуламен анық талады:

2L₀ =2 L_р+ 2а_а (1.12)

мұ нда а_а – автотіркегіштің ағ ытылып кетуі, яғ ни тіркеу ө сінен соң ғ ы арқ алық қ а дейінгі ара қ ашық тық.

2L₀-ді анық тау кезінде, жү ру бө ліктері, автотіркегіш жә не тежеу қ ондырғ ылары орналастыру, сондай-ақ вагонның бұ рылыстарында сығ ымдалу тө зімділігінің шартынан шығ а отырып, вагонның эксплуатациялық перспективті жағ дайлары ү шін есептеуге сә йкес мысалы 10 – 12 мың т поездарда 4 білікті вагондар ү шін автотіркегішті тіркеу 4 біліктері бойынша вагонның мү мкін минималды ұ зындығ ы 13, 5 м-ден кем болмауы қ ажет [8].

Вагон базасы мына формуламен анық талуы мү мкін

(1.13)

мұ нда -шанақ соң ының қ исық сыртына жә не оның ортасының орта жағ ына вагонмен жолдың қ исық сызық ты телімдерінен ө ткен кездегі горизонталь жылжуы жуық шамамен бірдей болатын, рама ұ зындығ ы мен вагон базасы арасындағ ы қ атынас

. (1.14)

Вагонның кансольды бө лігінің минималды мү мкін ұ зындығ ы жү ру бө лшектерінің геометриясы мен оның вагон астындағ ы орналасу сұ лбасымен анық талады [9].

4 жә не 6 білікті вагондар ү шін

n_{k min} (1.15)

8 білікті вагондар ү шін

n_{k min} (1.16)

мұ нда 2l_T1 – 2 біліктіарбашалардың базасы

2l_T2 - 4 білікті арбашалардың базасы

D_д - жол бойынша доң ғ алақ тың номиналды диаметрі

- сыртқ ы доң ғ алақ тың жалы мен соң ғ ы арқ алық дү мінің (торец)

арасындағ ы саң ылау.

Соң ғ ы кө рсеткіш минималды радиусы 60 м шаң ақ а қ атысты қ исық тарда арбашаның кедергісіз бұ рылуы мен арбашаны домалатып шығ армай-ақ автотіркегіштің жү ту аппаратын ауытыру қ олайлығ ын қ амтамасыз етуімен беріледі

Вагон базасының ық тимал минималды мә ні 2l_min, минималды ық тимал мә ні консольдың 2 еселенген шамасы сияқ ты анық талады.

2l_min=2n_{k min} (1.17)

Негізгі параметрлерді анық тауда Қ азақ стан Республикасының темір жолында қ олданылатын жобалаушы вагон мен вагоннның салыстырмалы анализін орындау қ ажет.

Жоғ арыда келтірілген формулалар бойынша қ абылданғ ан немесе есептелген вагондардың сызық ты ө лшемдерін жылжымалы қ ұ рамның берілген габаритіне вагондарды кіргізу жолымен анық талады.

Қ азіргі кезде кең інен тарағ ан вагондардың конструкциясының негізгі техникалы экономикалық параметрлері 3.3. кестеде келтірілген.