Келісім-шарты

Ұ жымдық келісім-шартта ең бекақ ыны ұ йымдастыру жү йесі, минималды тарифтік тө лемдер мен лауазымдық окладтар, компенсация мө лшері жә не тө леу тә ртібі, сақ тандыру жағ дайлары, ө ндірістің тоқ ырауында халық ты қ орғ ау шаралары, қ осымша жең ілдіктер мен кө мек кө рсету, ең бек жә не тұ рмыс жағ дайлары, медициналық сақ тандыру, ө ндірісті дамыту жағ дайлары қ арастырылады.

1. Бірың ғ ай тарифтік тор (БТТ) 21-разрядты шкаладан тұ рады:

БТЖ кө біне бюджеттік салада қ олданылады, ал жекеменшік кә сіпорындарына тек ғ ана ұ сыныс ретінде қ арастырылады.

1. Тарифті-квалификациялық анық тамалар

Мысалы, токарь

1 разряд

Разряд бойынша жұ мыс сипаттамасы.

Нені білуі қ ажет:

2 разряд

т.б.

6 разряд

Жұ мыс тү рлері:

1. Механикаландырылғ ан жұ мыстардың тарифтік жү йесі

Ауыл шаруашылығ ының механикаландырылғ ан жұ мыстарына тарифтік разрядтар тракторлердің 3 тобы бойынша жү йеленеді:

• 1 топ – дө ң гелекті тракторлар: Т-40, ЮМЗ-6, МТЗ, Т-16
• 2 топ – темір табанды тракторлар: ДТ
• 3 топ – дө ң гелекті тракторлар: К-700, 701, Т-4

Мысалы, қ ар тоқ тату:

1 топ – жұ мыс берілмейді

2 топ – 4 разряд

3 топ – 5 разряд

жерді бороналау:

1 топ – 3 разряд

2 топ – 4 разряд

3 топ – 5 разряд т.б.

1. Жылдық ең бекақ ы қ оры.

Жылдық тарифтік ең бекақ ы қ оры ө сімдік шаруашылығ ында нормо-смена санын разряд бойынша кү ндік тарифтік тө лемге, мал шаруашылығ ында – қ ысқ ы жә не жазғ ы жұ мыс кү ндерін разряд бойынша кү ндік тарифтік тө лемге кө бейту арқ ылы анық талады.

Тө менде негізгі (тарифтік) ең бекақ ығ а қ осымша ақ ы, сиақ ы тү рлері ұ сынылады.

Классқ а қ осымша ақ ы:

механизаторларғ а: 1 кл - 20%

2 кл – 10%

3 кл – 0

малшыларғ а: 1 кл – 20%

2 кл – 10%

жү к автомобильдерінің жү ргізушілеріне: 1 кл – 25%

2 кл - 10%

автобус жү ргізушілеріне: 1 кл – 15%

Классқ а орташа %:

Дкл = (К1 + М1) + (К2 + М2): М

где: К1 и К2 – 1 жә не 2 классқ а қ осымша ақ ы

М1 – 1 класстағ ы механизаторлар саны

М2 - 2 класстағ ы механизаторлар саны

М - механизаторлардың жалпы саны (3 класстағ ы механизаторларды қ оса есептегендегі)

Кү згі егін жинауда кө терме ақ ы тарифтік ең бекақ ы қ орына ең бек ө німділігінің орындалуына байланысты 25%-100%.

Ө німге қ осымша ақ ы классқ а қ осымша ақ ы, жоғ арыдағ ы ү стеме ақ ымен бірге есептегендегі тарифтік ең бекақ ы қ орына 25%-50%.

Кә сіпорындағ ы жұ мыс стажына қ осымша ақ ы (мысалы, механизаторларғ а):

3 - 5 ж. аралығ ында 12%

5 -10 ж. аралығ ында 15%

10 -15 ж. аралығ ында 20%

15 ж. жоғ ары 25%

Жұ мыс стажына қ осымша ақ ы жыл соң ында жыл бойы тө ленетін жоғ арыда кө рсетілген барлық қ осымша ақ ыларды қ оса есептегендегі жылдық ең бекақ ығ а есептеледі.

Стажғ а орташа % классқ а орташа %-ды есептеу ә дісімен анық талады.

Ең бек демалысына ақ ы мө лшері демалыс кү ндерін жылдық жұ мыс кү ндеріне бө лу арқ ылы анық талады:

механизаторлар ү шін (30 кү н: 287 кү н) * 100%

қ ол жұ мысындағ ы жұ мысшыларғ а (18 кү н: 287 кү н) * 100%

Жылдық ең бекақ ы қ оры тарифтік ең бекақ ы қ орына барлық қ осымша ақ ыларды, тө лемдерді қ осу арқ ылы анық талады.

1. А/ш кә сіпорындарында жалақ ы қ ұ рылымы

Жалақ ы қ ұ рылымы:

• негізгі тарифтік жалақ ы (оклад)
• қ осымша жалақ ы

- сиақ ы тү рлері

- қ осымша жә не ү стеме ақ ылар

1. Айлық тарифтік ең бекақ ы

Разрядтық коэффициент * мин.жалақ ы (13470)

1. Кү ндік (ауысымдық) тарифтік тө лем

сағ аттық тарифтік тө лем * 7 сағ

немесе

айлық тарифтік ең бекақ ы: 25, 4 кү н

Ескерту: 25, 4 кү н – айлық орташа жұ мыс кү ні

1. Сағ аттық тарифтік тө лем

кү ндік тарифтік тө лем: 6, 8 сағ

немесе

айлық тарифтік ең бекақ ы: 173, 1 сағ

Ескерту: 6, 8 сағ – ауысымдағ ы жұ мыс уақ ыты, 173, 1 сағ – айлық орташа жұ мыс уақ ыты

1. Ең бекақ ы формалары

· жұ мыс кө леміне байланысты кесімді ең бекақ ы

· уақ ытқ а байланысты ең бекақ ы

Ең бекақ ы тү рлері:

· жалпы табыстан ең бекақ ы

· шаруашылық табыстан қ алдық принциппен ең бекақ ы

· натуралды ең бекақ ы

1. Жалпы табыстан ең бекақ ы

Жалпы табыстан ең бекақ ы жалпы табыс нормативі арқ ылы анық талады.

Жалпы табыс нормативі:

Р = ФЗП: (ВП – МЗ) * 100

Р – %-бен норматив немесе жалпы табыстың 100 тенгесіне тө лем

ФЗП – ең бекақ ы қ оры

ВП – жалпы ө нім қ ұ ны

МЗ – ө нім ө ндірісіне материалды шығ ындар

Жыл бойына жұ мысшыларғ а жоспарлы ең бекақ ы қ орының 65 – 80 % мө лшерінде аванс тө ленеді. Жыл соң ында нақ ты алынғ ан жалпы табыстан жоғ арыда кө рсетілген норматив бойынша жылдық ең бекақ ы қ орының қ алдығ ы беріледі.

Басқ арушы қ ызметкерлерге жалпы табыстан ең бекақ ы нормативін есептеу ә дісі (жоспарлы немесе есептік жыл)

1. Шаруашылық табыстан қ алдық принциппен ең бекақ ы

Мысалы, шаруа қ ожалық тарында жылдық жалпы ө нім қ ұ нынан материалды шығ ындарды, жоғ арғ ы орындарғ а міндетті тө лемдерді алғ аннан кейінгі қ алдық тан экономикалық ынталандыру қ орларына тө лемдерден кейінгі қ алдық – ең бекақ ы қ орына жіберіледі. Кейбір жылдары жылдық табыс қ алдығ ы минуспен шығ уы да мү мкін. Мұ ндай жағ дайда қ ожалық келесі жыл есебінен жұ мыс істейді.

1. Ө сімдік шаруашылығ ында ең бекақ ы жү йесі.

Ауыл шаруашылығ ында тө мендегідей ең бекақ ы жү йесі қ олданылады:

• кесімді-сиақ ы ең бекақ ы жү йесі
• уақ ытқ а-сиақ ы ең бекақ ы жү йесі
• аккордты- сиақ ы ең бекақ ы жү йесі
• контрактты ең бекақ ы жү йесі (қ ызметкерлер мен басшыларғ а)

Ө сімдік шаруашылығ ында:

• аккордты-сиақ ы ең бекақ ы жү йесі
• кесімді-сиақ ы ең бекақ ы жү йесі

Аккордты-сиақ ы ең бекақ ы жү йесі. Жұ мысшыларғ а ең бекақ ы ө нім сапасына, кө леміне байланысты тө ленеді. Трактор-егіс бригадасы бойынша ө нім бірлігіне ең бекақ ы тө лемі жылдық ө нім ө ндірісі жоспарына жә не тарифтік ең бекақ ы қ орына 125% есептеу арқ ылы анық талады. Ө німге есеп айырысуғ а дейін жұ мысшыларғ а нақ тылы орындалғ ан жұ мыс кө леміне кесімді ең бекақ ы тө лемдері арқ ылы аванс ретінде беріледі.

Жыл соң ына дейін, яғ ни нақ тылы алынғ ан ө німге есеп айырысуғ а дейін жұ мысшыларғ а ең бекақ ы аванс ретінде тарифтік тө лемдер мен ең бек ө німділігіне сә йкес есептелген кесімді тө лемдер арқ ылы орындалғ ан жұ мыс кө леміне (жер ө ң деу, себу, егіс алқ аптарын кү ту, ө нім жинау т.б.) тө ленеді.

Жыл соң ында, яғ ни кү згі астық т.б. дақ ылдар жиналғ аннан кейін жылдық ең бекақ ының аванстан қ алғ ан қ алдығ ы жұ мысшыларғ а ө німге қ осымша ақ ы ретінде беріледі. Аванс кесімді ең бекақ ы немесе уақ ытқ а байланысты ең бекақ ы болуы мү мкін, ү лесіне жылдық тарифтік ең бекақ ы қ орының 80%-на дейін келеді.

Кесімді-сиақ ылы ең бекақ ы жү йесі тө мендегідей жү ргізіледі:

• орындалғ ан жұ мыс (ө ндірілген ө нім) кө леміне тарифтік тө лемдер мен ең бек ө німділігіне сә йкес есептелген кесімді тө лемдер арқ ылы ең бекақ ы
• ө ндірілген ө німге (жыл бойы орындалғ ан жұ мысқ а) жұ мысшылардың ең бекақ ысынан (қ осымша ақ ы, кү згі ө німдерді жинаудағ ы кө терме ақ ыны, классқ а ү стеме ақ ыларды бірге есептелген) 1, 25% қ осымша ақ ы

1. Мал шаруашылығ ында ең бекақ ы тө леу жү йесі:

• кесімді-сиақ ылы ең бекақ ы жү йесі
• аккордты-сиақ ылы ең бекақ ы жү йесі

Мал шаруашылығ ында ең бекақ ы ө ндірілген ө нім кө леміне жә не сапасына сә йкес тө ленеді. Алдымен 1 ц ө німге ең бекақ ы тө лемі жылдық немесе кезең дегі (қ ысқ ы, жазғ ы) 1 жұ мыскердің ең бек нормасы мен тарифтік тө леміне 125% қ осымша ақ ы есебінен анық талады.

Ө німге ең бекақ ы тө лемі бір жылғ а немесе ә р кезең ге анық талады.

Жыл бойы тұ рақ ты ө нім алынатын мал шаруашылығ ы салалалрында (сү т, ет, тө л, жұ мыртқ а т.б.) ең бекақ ы ай сайын ө ндірілген ө нім кө леміне, сапасына жә не кү тілген мал басына кесімді-сиақ ылы жү йеде тө ленеді.

Ө нім жылына 1 рет немесе тиісті кезең де алынатын мал шаруашылығ ы салаларында (қ ой шаруашылығ ы, бордақ ылаудан ет ө ндірісі т.б.) ең бекақ ы аккордты-сиақ ылы жү йеде тө ленеді.

Жыл бой жұ мысшыларғ а ө сімдік шаруашылығ ында қ олданылатын ә діспен аванс, жыл соң ында жылдық ең бекақ ы қ орының қ алдығ ы қ осымша ақ ы ретінде беріледі.

21.Аккордты-сиақ ылы ең бекақ ы жү йесі ө сімдік, мал шаруашылық тарында жә не қ ұ рылыста қ олданылады. Мысалы, қ ұ рылыста жыл бойы аванс беріледі, қ ұ рылыс обьектісі белгіленген уақ ытта немесе уақ ытынан бұ рын пайдалануғ а тапсырылғ ан жағ дайда жылдық ең бекақ ығ а 40%-ғ а дейін аккордты сиақ ы беріледі.