Глоссарий

ПӘ НІНІҢ ОҚ У-Ә ДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

«Академиялық кескіндеме - III»

В010700 «Бейнелеу ө нері жә не сызу» мамандығ ы ү шін

ОҚ У-Ә ДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

Cемей

Алғ ы сө з

1 ә зірлеген

Қ ұ растырғ ан ___________ «03» 09 2014 ж.

Рахметова А.Р. «Бейнелеу ө нер жә не дизайн» кафедрасының оқ ытушысы

2 ТАЛҚ ЫЛАНҒ АН

2.1 «Бейнелеу ө нері жә не дизайн» кафедрасының отырысында.

Хаттама № _____, «_____» ______________ 2014 ж.,

Кафедра мең герушісі __________ /М.С.Мырзаканов/

2.2 Педагогикалық факультетінің оқ у-ә дістемелік бюросында

Хаттама № _____, «_____» ______________ 2014 ж.,

Тө рағ а ____________________ / /

3 БЕКІТІЛГЕН

Университетінің оқ у-ә дістемелік кең есінің отырысында келісіліп, баспағ а ұ сынылды

Хаттама № ____, «_____» ____________________ 2014 ж.

ОӘ К тө райымы __________ / /

БІРІНШІ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН

Мазмұ ны

1 Глоссарий

2 Тә жірибелік сабақ тар

3 Студенттің ө здік жұ мыстары

4 Ә дебиеттер

ГЛОССАРИЙ

АБРИС – сұ лба, тұ рпат (бір нә рсенің сыртқ ы сұ лбасы), бір нә рсенің сыртқ ы тұ рпаты, сыртқ ы жобалық пішіні, бейнеленген бір заттың контуры, сызық тың тұ рпаты.

АБСТРАКЦИОНИЗМ – абстракционизм ХХ ғ асырдағ ы живопись, скульптура мен графикадағ ы ө нердегі бағ ыт: мұ ның ө кілдері кө ркем сурет практикасын тү бірімен ө згертуге, оның қ алыптасқ ан принциптері мен дә стү рлерінен - оның ішінде реализмнен де қ ол ү зуге, жаң а, ә деттен тыс мазмұ н іздеуге ұ мтылды.

АВАНГАРДИЗМ - (ХХ ғ асырдағ ы кө ркемсуреттегі қ озғ алыстың шартты аталуы; мұ ның ө кілдері кө ркемсурет практикасын тү бірімен ө згертуге, оның қ алыптасқ ан принциптері мен дә стү рлері кеп оның ішінде реализмнен де–қ ол ү зуге, жаң а, ә деттен тыс мазмұ н іздеуге ұ мтылады).

АВТОЛИТОГРАФИЯ – Суретшінің кө ркем литографияны орындау тә сілінің тү рі; мұ нда суретші ө з шығ армасын литографияғ а арналғ ан тасқ а ө зі тү сіреді

АВТОПОРТРЕТ - ө з портреті. Суретшінің ө зін ө зі салғ ан портрет не сурет. Автопортрет кө бнесе айнағ а қ арап салынады, сонымен бірге шебер суретшінің ө з пішінін санада сақ тап, елес ә дісін қ олдануы мү мкін.

АКАДЕМИЯЛЫҚ СУРЕТ - кө ркем сурет ө нерінің жоғ ары оқ у тү рі. Мұ ндай оқ у тү рі XV ғ асырда қ алыптасқ ан. Академиялық сурет - натураны ұ зақ мерзім бойы оқ ытатын, ө нердің қ ыр-сырына терең ұ ң іліп жоғ ары дә режеде ү йрететін ілім.

АКВАРЕЛЬ - суғ а езілетін мө лдір бояу бояулар ө сімдік майларымен біріктірілген жә не осы бояулармен жасалғ ан живописті айтады.

АКВАТИНТА - металды қ ышқ ылмен ө ң деуге негізделген гравюраның бір тү рі

АЛЛА ПРИМА - дымқ ыл қ ағ аз бетіндегі живопись, сонымен қ атар шығ арманы бір отырыста салып бітіру.

АЛЬСЕККО - фресканың бір тү рі: кепкен сылақ бетіне салынғ ан живопись.

АЛЬФРЕСКО - фресканың бір тү рі: кепкен сылақ бетіне салынғ ан живопись.

АНФАС - қ асбет қ арсы алдынан деген мағ ынада. Адамның суретін қ арсы.

АНТИКАЛЫҚ - (античный лат. Antiguus) -арғ ы, кө не Грек, кө не Рим онері сонымен қ атар ерте дү ние ә лемінің халық тарының ө нері.

ТАЛДАУ - бір нә рсені не қ ұ былысты ойша детельдарғ а, қ ұ рама бө ліктер мен белгілерге бө лу. Мысалы: адам басының суретін салмастан бұ рын, пішінді ой елегінен ө ткізіп, ойша тандау ә рекетінжасап, оның детальдарының бейне бір заттарғ а, кө бнесе геометриялық денелерге ұ қ сатып, ойша салыстыра отырып соң ында ү лкен формағ а жыйнақ тау.

АКЦЕНТ - (бейнелеу ө нерде кө рерменнің назарын ерекше аудару ү шін қ айсы бір тұ лғ аны, затты, бейненің бө ліктерін тү спен, жарық пен, сызық пен немесе нең істікте орналастырумен ерекшелеп кө рсету тә сілі)

АНИМАЛИЗМ - бейнелеу ө нерінде хайуанаттарды бейнелеу.

БАГЕТ – жақ тауша картиналарғ а, портреттерге рама жасауғ а немесе қ абырғ аларды ә шекейлеуге арналғ ан боялғ ан, алтын жалатылғ ан жә не т.б. ағ аш жақ тауша.

БАТАЛЬДЫҚ ЖАНР - (француз тілі Bataille) - бейнелеу ө нерінің кескіндеме, графика жә не мү сіндеуінде соғ ыс кө ріністері бейнеленген жанр.

БАТИК – тү рлі-тү сті мата, оғ ан сурет қ олмен тү сіріледі. Алғ аш Индонезия халық тарында пайда болды, сурет онда балауыздың кө мегімен салынады, содан кейін матаны бояғ ыштарғ а салынады, оның балауызбен кө мкерілмеген жерлері боялып шығ ады.

БЛИК – ақ таң дақ жарық пен кө лең ке элементі, заттың бетіндегі ең жарық нү кте.

БЮСТ (франц. Buste, итальян. Busto) – адамның кеуде бө лігінің бейне суреті, қ ұ йылғ ан тұ рпат. Бюст мү сін ө нерінде жиі кездеседі, сондай-ақ суретте де қ олданылады. Оқ ыту барысында гипстен қ ұ йылғ ан бюст суреттерін салып ү йрену бағ дарламағ а енген.

ВАТМАН – қ ағ аз фабрикасының иесі ағ ылшын Ватманның есімінен алынғ ан. Сызу жә не сурет салуғ а арналғ ан жоғ арғ ы сапалы қ ағ аз.

ВЕРНИСАЖ – арнайы шақ ырылғ ан адамдардың қ атысуымен кө ркемсурет кө рмелерін салтанатты тү рде ашу. Кө рмедегі жұ мыстарғ а (экспозиция) суретшілер, сыншылар, қ оғ ам ө кілдері, ө нермен байланысты мекемелер ө з сө здерінде алғ ашқ ы бағ алары мен сындарын айтып талдау жасайды.

ВИТРАЖ (франц. Vitrage – шынылау, латынша Vitrum – шыны) – зершыны, мө лдір бояулармен шыны бетіне салынғ ан сә ндік қ олданбалы ө нер, тү рлі-тү сті шыны сынық тарынан салынғ ан немесе жарық ө ткізетін материалдардан қ ұ ралғ ан кө ркем оюланғ ан композиция.

ВИНЬЕТКА - кітапша немесе қ олжазбада текстің басы мен аяғ ын шағ ын сурет немесе ою-ө рнек тү рінде ә шекейлеу

ВИРТУОЗ - (итальян. Virtuoso) – асқ ан шебер, ү здік шық қ ан, ө нерлі. Ө нерде шеберлік шың ына шық қ андарды осылай атайды. Мысалы, қ айта ө рлеу дә уірінің асқ ан шеберлері: Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль т.с.с. орыс ө нерінде ү здік шық қ ан шеберлер: И.Е.Репин, В.А.Серов, М.А.Врубель т.б.

БАЛАУЫЗДЫ КЕСКІНДЕМЕ - (ағ ыл. wax painting, франц. peintur a la cire, нем. Wachsmalerei) – кескіндеме техникасы. Бұ л техникада байланыстырушы зат ретінде балауыз пайдаланылады. Балауыздың химиялық белсенділігі мен дымғ а тө зімділігінен. Балауызды кескіндеме бірнеше ғ асырлар бойы ө зінің алғ ашқ ы қ алпында тү стерінің балаусалығ ын, ө ң інің қ абаттарының ә семдігін сақ тап қ алады.

КӨ РМЕ - (ағ ыл. Exhibition, франц. exposition, нем. ausstellung) – кө ркем шығ армаларды уақ ытша кө пшілікке ашық кө рсету.

ГАЛЕРЕЯ (франц.galle) – 1. жаң а заман ө нерінің кө рмесін ө ткізуге арналғ ан ғ имарат; 2. жекелеген немесе топтасқ ан ауысып отыратын кө рмелер ө ткізетін орын.

ГАММА - (грекше gamma) тү рлі бояулар. Бейнелеу жә не сә ндік ө нердегі тү стердің рең дерінің байланысы (бір тү стің басымдылығ ы жоғ ары болады). Кө ркем шығ арма жасау кезінде тү стердің рең дерінің тұ тастығ ын сақ тай отыра, қ араң ғ ы жә не жарық, суық жә не жылы, анық жә не басың қ ы ә лсіздікті айырып кө рсету керек.

ТҮ Р-ТҮ С ГАММАСЫ – бояулар гаммасы (кө ркем шығ арманы салу кезінде бірнеше тү спен қ атар келуін білдіретін атау)

ТҮ РЛІ-ТҮ СТІ ГАММА – шығ армада кө п қ олданылғ ан жә не ондағ ы живописьтің шешімінің сипатын анық тайтын тү рлі-тү сті ө ң дердің негізгі қ арым-қ атынастары

ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ ОЮ-Ө РНЕК – ою-ө рнектер тү рлерінің бірі. Геометриялық элементтермен шектелген. Бейнелік кө рнекілік нышаны заң ды тү рде жоқ. Бейнелік себебі геометриялық ою-ө рнектердің геометриялық фигураларғ а ұ қ сатылуы жә не стилдеу.

КОНТРАСТАРДЫ Ү ЙЛЕСТІРУ (реалистік композицияның негізі)

Ү ЙЛЕСІМ - ө нерде кө ркем туындының бө ліктерінің ө зара ұ насымды байланысуы, ү йлесе жарасуы.

Ө НЕРДІҢ ГЕДОНИСТІК Қ ЫЗМЕТІ Қ ЫЗМЕТІ - ө нердің адамғ а лә зат, қ уаныш ә келу қ ызметі

Ө НЕР ГЕНЕЗИСІ - ө нердің шығ у тегі

ГЕРАТ МИНИАТЮРА МЕКТЕБІ – миниатюралық живопись мектептерінің бірі

ГИПЕРРЕАЛИЗМ – қ азіргі модернизм ағ ымдарының бірі. Оның ө німдері шындық ты шындық тан да жоғ ары бейнелеуге шақ ырады

ГОХУА - (қ ытайша чжунгохуа) – қ ытайдың ұ лттық кескіндеме ө нері. Ә р тү рлі минералдың жә не ө сімдіктің суғ а езілетін бояулар мен қ ара тушьпен жібек жә не қ ағ аз беттеріне салынады.

ГРАВЮРА (франц.gravure, om graver – бедерлеу) – бедер сурет, графиканың бір тү рі. Гравюра бетіне бедер тү сірілген пластина, гравюра бедерленген пластинадан алынғ ан басылым.

БЭННЭ гравюрасы – екі: қ ызыл кү рең жә не жасыл тү спен басылатын жапон гравюрасы.

ШЫҒ ЫҢ Қ Ы БАСПА ГРАВЮРАСЫ – бұ ғ ан ксилография мен линогравюра жатады.

ТАСТАҒ Ы ГРАВЮРА – литография техникасының бір тү рі, литографиялы тас бетіне ә р тү рлі металл инелермен жұ мыс жасалынады.

ГРАФИКА (грекше graphike (сө здің тү бірі) grapho – жазамын, суретке саламын) – бейнелеу ө нерінің бір тү рі. Ол сурет салу ө нері. Графика графикалық ө нер – бейнелейтін басып шығ аратын ө нер тобы. Графикада бейне тү сіретін жазық тық ә р тү рлі қ ағ аз беттері болып табылады.

КІТАП ГРАФИКАСЫ – бұ л кітаптың жалпы конструкциясы. Кітап жасаудағ ы оғ ан қ ажетті кітап сыртының мұ қ абасы, оның бетіндегі иллюстрациялар, тексттердің орналасуы, кітапқ а қ ажетті барлық безендіру жұ мыстары кітап графикасында қ арастырылады.

ГРАФИТ (нем.-гр. жазамын) – қ арындаш жасалатын тү рлі-тү сті минерал. Графит қ ара тү стің табиғ и жолмен пайда болуының нә тижесі – кристалдық кө міртегінің басқ а заттармен қ осындысынан қ ұ ралады.

ГРАФИЧНОСТЬ – пластика ө нерінде кө ркемдік сапа. Пластика ө нерінің кө ркемдік сапасы графиканың ерекше мү мкіншілігімен байланысты.

ГРИЗАЙЛЬ (франц. Grisaille сө зінің тү бірі gris – сұ р) – живопистегі бір тү стілік,

ГУАШЬ (франц. Gouache, итальян. Guazzo – суғ а езілген бояу) – суғ аезілетін живопиське арналғ ан бояу. Гуашь технологиялық жағ ынан акварельге жақ ын. Акварельден ө згешелігі ішіне ақ сыр қ осылғ ан, кү ң гірт қ ою жағ ылатын сулы желімді бояулар. Гуашь кебу кезінде тү стері жарық танып ағ ара тү седі.

ДЕКОР (франц. Dé cor, латын. Dekorare –безендіру) – архитектурада декорация, бейнелік немесе ою-ө рнек элементтері жиынтық жү йесінің жалпы атауы.

ДИПТИХ (грекше Diptychos) – бір мазмұ нғ а байланыстырылғ ан екі бө ліктен – екі картинадан тұ ратын бейнелеу ө нері шығ армасы.

ДИЗАЙН – заттарды кө ркем конструкциялау жә не жобалау. Жобалау кезінде объектінің мақ сатынан басқ а оғ ан сапалы ә семдік, ү немділік, жоғ ары функциялы етіп, сонымен қ атар физиологиялых жә не психологиялых ың ғ айлық ты ескеру қ ажет.

ДРАПИРОВКА (франц. Draper – бұ л қ ыртыстарын шаршалау, перделеп жатқ ызу). Шаршалау, перделеу – бейнелеу ө нерінде кө ріністі, натюрмортты ә серлеу не жинақ тау ү шін матамен кө ркемдеу. Сурет жұ мысында натюрморт, адам суретін салғ анда перделеу жиі қ олданылады. Суретке оқ ыту бағ дарламасында перделеу (драпировка) жеке тақ ырып болып енген.

ЖАНР (франц. Genre – тегі, тү рі) – бейнелеу ө нері теориясында ө нер тү рі. ө зінің тақ ырыбына бейнелік кө рініске байланысты мынадай тү рлерге бө лінеді: тарихи жанр, тұ рмыстық жанр, портреттік жанр т.б.

ЖИВОПИСЬ (ағ ылшынша Painting, франц. Painture, нем. Malerei) – кескіндеме. Кескіндеме бейнелеу ө нерінің тү рі. Кескіндеме сурет сияқ ты айнала қ оршағ ан болмысты шындық ты танып білу қ ұ ралы. Кө ркемдік образ (тұ лғ а) жасауда кескіндеме тү стердің кө мегімен жасалады.

ЖАНРЛЫҚ ЖИВОПИСЬ – тұ рмыстық тақ ырыпқ а салынғ ан живопись.

АЛЬФЕЙЛІК ЖИВОПИСЬ – кеппеген сылақ бетіне сулы бояулармен салынғ ан живопись.

ЖУХЛОСТЬ – ө ң у. Майлы бояу живописіндегі кебу кезіндегі бояу қ абатындағ ы ө згеріс, осының салдарынан картинаның немесе этюдтің беткі қ абаты кү ң гірттеніп, бояулардың ә демілігі мен ә уезділігі жоғ алады.

КЕНЕПТІ ТЕГІСТЕП СЫЛАУ – картина салар алдында кенеп бетін тегістеп сылап шығ у.

КОМПОЗИЦИЯ ЗАҢ ДАРЫ:

БАСЫМДЫЛЫҚ ЗАҢ Ы – ою-ө рнек композициясында бір немесе бірнеше мотивтерді басым ерекшелеп кө рсету.

Ү Ш КОМПОНЕНТТІЛІК ЗАҢ Ы – ою-ө рнек мотивтерінде кү рделі жә не алуан тү рлі қ имылды беру ү шін композицияда осы

қ имылдың ү ш фазасын кө рсету.

ТҰ ТАСТЫҚ ЗАҢ Ы – сурет ө нерінде сурет салғ анда жалпыдан жалқ ығ а қ арай кө шу, яғ ни бейненің жалпы пішінін нобайлап алып содан кейін нақ тылауғ а кө шу.

БҮ ТІНДІК ЗАҢ Ы – композицияның негізгі заң дарының бірі.

АУА ПЕРСПЕКТИВАСЫНЫҢ ЗАҢ ДЫЛЫҚ ТАРЫ – бізден қ ашық тай отырып заттар кө збен кө ргенде кө лемі жағ ынан кішіреймейді. Қ ашық тау дә режесіне қ арай олардың қ ара-қ ошқ ыл жә не бозғ ылт жерлерінің қ арама-қ арсылығ ы барғ ан сайын біртіндеп жұ мсарады, заттар неғ ұ рлым тү скендей болады да, ақ ырында кө кжиекте зорғ а ажыратылатын силуэттерден тұ ратын бір рең кті мұ нарғ а айналады. Сонымен бір мезгілде олардың тү с бояуы да ө згереді. Осы қ ұ былыс ауа перпективасы деп аталады.

ЖАҢ АШЫЛДЫҚ ЗАҢ Ы - ө нердің жалпы заң ы. Бұ л заң ды ө нердегі ізденіс, аталмыш заң дардың басын қ ұ райтын заң деп те айтуымызғ а болады. Ө йткені кө ркем бейне (образ) қ ашанда ө нерде жаң а мазмұ н мен жаң а форма.

СУРЕТТЕМЕ – суреттемеде айқ ын кө рініс, композициялық қ ұ рылым, ө ң дер мен рең дер шешімі де орын алады. Суретші табиғ аттың ө зіне ұ нағ ан кө рікті кө рінісін бейнелеу кезінде ондағ ы барлық детальдарды есіне сақ тап қ алу мү мкіндігі жоқ болса, ол оны толық бейнеге келтіріп салып алуды кө здейді. Бұ л жұ мыс арнайы уақ ытты талап етеді, қ арағ анда кү рделірек.

Ә ЛӨ РНЕК – кітап тарауының басын ерекшелеп ә рі безендіріп тұ ратын шағ ын ою-ө рнек немесе бейнелік кейде сюжеттік композиция.

БІЛГІРЛІК - ө нертануда XIX ғ асырдың соң ында пайда болғ ан бағ ыт; оның негізгі мақ саты ә йгілі немесе жаң а табылғ ан ө нер шығ армаларының қ ұ ндылығ ын анық тау.

ГРАВЮРА ИНЕСІ – гравюрағ а бедер салуғ а арналғ ан аспап.

ЛИТОГРАФИЯ ИНЕСІ – (тасқ а сызуғ а арналғ ан ү ш немесе тө рт қ ырлы пирамида, корпус т.б. тү ріндегі, жү зі ө ткір болат стержень.

Ө НЕРДЕГІ ДӘ РІПТЕУШІЛІК (суретшінің бейнелеу обектісін ә дейі немесе еріксіз боямалап кө рсету салдарынан ө мір шындығ ынан алшақ тау)

ЭСТЕТИКАДАҒ Ы ИДЕАЛИЗМ (матерализмге қ арама-қ арсы, эстетикалық сананы, идеяны мұ ратты бірінші деп танитын бағ ыт.)

КӨ РКЕМ ИДЕЯ (суретшінің адамғ а жә не ә лемге қ атынасын, оның идеялық шығ армашылық концепциясын білдіріуі, суретші ө з ойын ө нер туындысына айналдыруы)

СЫНТАС - қ ұ дай немесе қ ұ дайды алмастырушы материалды дене, діни саяси жаппай табыну нысаны.

ИДИЛЛИК (кө ркем шығ армада идиллияны, тамаша, рахат ө мірді суреттеу)

БЕЙНЕ, БЕЙНЕЛЕУ – шыншылдық ты айнала қ оршағ ан қ ұ былысты нақ ты сезімталдық ты, ө нер ә діс- тә сілдерімен кө рсету. Бейнелеу ө неріндегі кө ркемдік образдың негізі болып табылады. Ө нер туындысының идеялық мә н мағ ынасы жә не эмоциялық қ анық тылығ ы бейнелеу кезінде пайда болады.

БЕЙНЕЛЕУ Ө НЕРІ – пластика ө нерінің бір бө лігі кең істікте жә не жазық тық та ә лем бейнесін жасаушы, кө з жанары арқ ылы қ абылданып ө скен (жетілген). Олар кескіндеме, мү сін, графика. Кей жағ дайларда бейнелеу ө неріне сә улет жә не қ олданбалы ө нер жатады, қ аншалық ты олардың шығ армалары кең істіктік жә не кө з жанарымен қ абылданатындығ ына байланысты.

ИЗОКЕФАЛИЯ (грек тілінде isos – тең, біркелкі жә не kephflt – бас), исокефалия – ертеде кең тарағ ан кө п фигуралы композицияның ә дісі, бұ л жағ дайларда фигуралардың бастарын бір дең гейде орналастырылады. (кө лденең бір қ атарда) И. термині антика ө неріне қ атысты жиі қ олданылады.

ИКЕБАНА (жапон сө зінен алынғ ан атау; гү лдер ө мірі) дә стү рлі жапон ө нері. Мезгілге, аталып ө тетін оқ иғ ағ а, иесінің кө ң іл кү иіне, байланысты гү лдерден, бұ талардан, жемістерден қ ұ растырылғ ан композиция.

КӨ РУ ИЛЛЮЗИЯСЫ (объектінің кең істік қ асиетін азды – кө пті бұ рмалап)

ИЛЛЮЗИОНИЗМ (лат. тілінде illusion – алдамшы) бейнелеу ө нері шығ армаларында заттарды оның бейнесі емес, нақ ты ө зі деп қ абылдайтындай етіп бейнелеу, жә не кө зді алдау, иллюзиямен шекаралас шындық қ а ү қ сас шынайылық қ а ү қ састық жасау.

ИЛЛЮМИНАЦИЯЛАУ (гравюраларды немесе суреттерді қ олмен бояу; сондай – ақ орта ғ асырдағ ы қ олжазба кітаптарғ а тү рлі – тү сті миниатюралар мен ою - ө рнек салу процесін де осылай атағ ан)

ИЛЛЮСТРАЦИЯ (ө нер тү рлерінің бірі, негізінен кө ркем графикағ а жатады, бұ л ө нердің мақ саты; суреттер арқ ылы басылымдағ ы тексті толық тырып, тү сіндіріп немесе ә шекейлеп тұ ру.

ИМПРЕССИОНИЗМ (XIX ғ асырдың 2-жартысы мен XX ғ асырдың басында ө нерде пайда болғ ан ү шінші соң ғ ы ағ ым; бұ л ағ ым ө кілдері айнала қ оршағ ан ә лемді жә не кү нделікті ө мірді оның қ ұ былысымен ө згерістерін, алдын ала ойластырусыз жә не бар шындығ ымен, сол мезетте ө мірден алғ ан ө ткінші ә сері мен бір сә ттік кө ң іл кү йін ө з туындыларында білдірді. Интерьер - ө ндірістік, қ оғ амдық, тұ рмысқ а арналғ ан ғ имараттардың ішкі кең істігі.

ИНТАРСИЯ - (ағ аш заттарғ а жасалғ ан инкрустация тү рі; мү нда ағ аш бетіндегі ойық тарғ а тү сі мен текстурасы ө згеше ағ аштардың қ иық тарын жабыстырады.

КАЛЛИГРАФИЯ - кө ркем жазу ө нері.

КАЛОКАГАТИЯ (антик эстетикасының басты ұ ғ ымдарының бірі; адам сұ лулығ ының шарты болып табылатын сыртқ ы жә не ішкі ү йлесімді білдіреді)

КАЛЬКАЛАУ сурет немесе ө рнектерді кө шіруге арналғ ан жылтыр қ ағ аз неселдір матаны бетіне қ ойып қ арындашпен немесе тушпен сызу арқ ылы кө шіру. К. негізінен композициялық долбар, эскиз немесе монументалды кескіндеме, гравюраларды т. б. жасағ анда қ олданылады.

ГИПС ТАС (қ ұ рамында 85 – 90% гипс минералы бар тас)

КАПИТЕЛЬ КОЛОННАНЫҢ Ү СТІНГІ БӨ ЛІГІ - К. мынадай тү рлерге бө лінеді: дорлық, иониялық, каринфтік, тоскандық жә не композиттік.

Қ АРЫНДАШ – суретке жә не жазуғ а арналғ ан стержень, таяқ ша тә різдес қ ұ рал.

ЛИТОГРАФИЯЛЫҚ Қ АРЫНДАШ - (литографиялық тасқ а, мырш жә не аллюмин пластикаларына сурет салуғ а арналғ ан қ арындаш; дайын литографиялық тушьтан қ ұ йылады).

«РЕТУШЬ» Қ АРЫНДАШЫ - (итальян қ арындашына ұ қ сас қ арындаш).

ИТАЛЬЯН Қ АРЫНДАШЫ - (кү йдірілген сү йектен жасалып, ө сімдік майымен ұ статылғ ан қ арындаш).

КАРИАТИДАЛАР - («қ ыздар» деген ұ ғ ымды білдіреді; ғ имарат сыртында немесе ішінде арқ алық ты басымен кө теріп тұ рғ ан ә йел бейнесіндегі тіреулер).

КОЛЛАЖ - «жабыстыру» деген ұ ғ ымды білдіреді; ө нерде – техникалық тә сіл, бейнелеу ө нері туындысына тү сі мен фактурасы жағ ынан одан ө згеше материалдарды (газет, жарнама, тү рлі тү сті қ ағ аз) немесе кө лемді материалдар (сым темірлер, ағ аш, жіп) осындай тә сілмен жасалғ ан шығ армалар да «коллаж» аталады.

КОЛЛЕКЦИЯ - «жинақ, жинақ тау», заттар немесе ө нер туындыларының жинағ ы. (кітап, қ олжазба, картина, гравюра, керамика, шыны, метал, марка, манеталар жә не т.б.) жалпы тақ ырыпқ а байланысты немесе бір тектес бұ йымдар

КОЛОННА - ұ стын (архитектураның композициясының элементі, тік тү сетін ауырлық ты тірейтін дің гек) Дің гек кезкелген материалдардан жасалады темір бетоннан жә не каркасты қ ұ рлыстарда метал тордан. Дө ң гелек тә різді дің гектердің жоғ арғ ы бө лігі капитель ал тө менгі жағ ы кө п жағ дайларда база орналастырылады.

КОЛОРИТ - бояу, тү с (тү стердің ө ң дік жү йесі, ө нер туындысында олардың ү йлесімділігі мен байлйнысы, эстетикалых тү тастық қ ұ руы)

КОМПОЗИЦИЯ - ( кө ркем шығ арманы қ ұ ру, ө нер тү рінің ө зіндік келісілген ерекшелігіне, суретшінің ойы жә не ө нер туындысының орны, мазмұ нына байланысты.

ОБЪЕКТ (лат.ABJECTUN) – зат. Материалды дү ниенің сыртқ ы қ ұ рамды бө лігі. Адам ә рекетінің танып білетін заты. Мысалы, картинадағ ы талдар немесе адамдар мен хайуанаттардың орналасуы т.с.с.

ПРОПОРЦИЯ (лат.PROPORTIO ) – сә йкестілік. Белгілі бө ліктердің бір-бірімен ара қ атынасы, сай келісушілігі. Ү лкен кө лемді заттың суретін салу процесінде оның жеке бө ліктерін ү лкен кө лемге сә йкестендіре белгілеп алу тә сілі.

ТЕХНИКА – бір істі орындағ анда қ олданылатын тә сіл. Кә сіби суретшілердің ө зіне тә н қ алыптасатын бейнелеу техникасы, ө зіндік бейнелеу тә сілі. Сурет техникасына жаттығ у қ ажет (мысал: штрихтау тә сілі, ө ң беру тә сілі т.б.)

ФАКТУРА – сурет ө нерінде суреттің рең інің сипаты. Қ ойылым суретін салу барысында заттардың материалдығ ын шыншыл кө рсете білу шеберлігі.

ФОРМА – 1) сыртқ ы пішін, оның ішінде пропорция, конструкциялық қ ұ рылым, кө лем деген мағ ынаны білдіреді; 2) бейнелеу ө нерінде «форма» ұ ғ ымы жиі қ олданылады. Ә р нә рсенің ө зіне ғ ана тә н формасы болады, сол сан-алуан формаларды бейнелеу арқ ылы тану, зерттеп суретін салу арқ ылы мә н мағ ынасын анық тау.

ШАБЫТ, РУХ (ВДОХНОВЕНИЕ) – шығ армашылық кү штің пайда болуы, кө ң іл-кү й шабыты, ә серленгіш шабыт. Сурет салушы кө ң іл-кү йінің шабытын ө зі жасап рухтануы керек, ол рух кү ші кө ркем шығ армасына берілуі керек.

ЭКСПОНАТ – экспонат (мұ ражайғ а, кө рмеге қ ойылатын зат); мұ ражай экспонаттары (қ ұ нды бұ йымдар, картиналар т.с.с.).

ЭМОЦИЯ – эмоция, сезіну, сезім (шағ ын ситуациялы кө ң іл-кү йлер); қ уаныш сезімі; ашу сезімі.

ЭСКИЗ (фр.ESGUISSE) – алдын-ала жасалатын долбар. Негізгі жобаны жасау ү шін алдын-ала дайындалатын ү лгі сурет. Мысалы, картинаның тү пкі мағ ынасымен ойын тауып кө рсетуге арналғ ан суретшінің ізденіс жұ мыстары.

ЭФФЕКТ – кү шті ә сер; картинадан алғ ан кү шті ә сер; яркий – жарық, жарқ ырағ ан (тү стер жайлы) ашық тү сті; (ә йгілі) нағ ыз, кө рнекті; яркий талант – нағ ыз дарын.