Көмірсулар және олардың тамақтанудағы маңызы

Кө мiрсулар - кү нделiктi рационның негiзгi қ ұ рамдас бө лiгi. Кө мірсулар – кө мірсутектен, оттегіден жә не сутегіден тұ ратын, органикалық заттектер. Кү нделiктi рациондағ ы кө мiрсудың тә улiктiк қ ажеттiлiгi 250-400г. Тә улiктiк энергия шығ ынының 50-60% кө мiрсу есебiнен ө теледi.

Солардың арқ асында организмнің қ ызмет етуі іске асады. Кө мірсу жеткілікті тү скен жағ дайда, оның бір бө лігі бауырда, бұ лшық етте гликоген тү рінде жиналады. Кө мірсудың негізгі кө зі – ө сімдік ө німдері. Глюкоза мен фруктозағ а жемістер мен жидектердің тә тті сұ рыптары; крахмалғ а - жармалар, нан-бө лке ө німдері, картоп, бұ ршақ тар; лактозағ а - сү т; клетчаткағ а – ірі тартылғ ан ұ ннан жасалғ ан нан, капуста, қ ызылша, кебектер, жармалар бай болып келеді.

Кө мiрсудың негiзгi атқ аратын қ ызметтері:

- энергетикалық - кө мiрсудың 1г. ыдырағ анда 4 ккал энергия бө лiп, энергетикалық қ ызмет атқ арады.

- пластикалық - кө мiрсулар сү т қ ұ рамындағ ы лактоза, қ ан тобының спецификалығ ын анық тайтын гетерополисахаридтер, нуклеопротеиндер қ ұ рамындағ ы пентоза т.б. кездесiп, пластикалық қ ызметiн атқ арады.

- антитоксикалық - кө мiрсу қ ұ рамындағ ы лактоза, гиалурон қ ышқ ылы, пектинантитоксикалық қ ызметiн кө рсетедi.

Кө мiрсудың артық мө лшерi майғ а айналып, семiздiк ауруына ә келедi. Мұ нда артық салмақ тың қ алыптасуы тамақ тағ ы майдан емес, ә сiресе жең iл сiң етiн кө мiрсулар (қ ант, кондитерлiк бұ йымдар) кө п қ олданылуы мен гиподинамия салдарынан болып келеді.Ә рбiр артық 100 г. кө мiрсу 30 г. майғ аайналады.

Кө мiрсудың артық мө лшерi - қ андағ ы холестериннiң дең гейi артуына ық пал етiп, атеросклеротикалық процестiдамытады, iшектiң пайдалы микрофлорасына керi ә сер етедi; жең iл сiң етiн кө мiрсулар гипергликемияғ а ә келедi. Бұ лшық ет жұ мысына кө п ауырлық тү спесе, тә улiктiк қ ажеттiлiктiң жартысын ғ ана тұ тыну қ ажет.

Кө мірсулар майлардың, амин қ ышқ ылдарының, судың аралық алмасуына қ атысады. Гликопротеиндер мен мукополисахаридтер тү рінде дә некер тінінің, торша қ абық шаларының негізгі заттегін қ ұ руғ а қ атысады. Клетчатка ішектің перистальтикасын, ө т бө лінуін, тою сезімінің пайда болуын ынталандырады, ішекте шірікті ү рдісті дамытпайды.

Бала рационында кө мірсудың артық тү суі май, белоктың тұ тынылуын тө мендетіп, организмде судың кідіруіне, қ ұ рамында фосфатидтер мен алмастырылмайтын май қ ышқ ылдары болмайтын қ ұ нсыз майдың кө п тү зілуіне жағ дай жасайды. Рационда жең іл сің етін кө мірсулардың артық тү суінен жү рек-қ ан тамырлар жү йесінің жә не тағ ы басқ а да аурулардың (қ ант диабеті, ЖИА т.с.с.) дамуы арасында байланыс бар. Жең іл сің етін кө мірсуды кө бірек тұ тынғ ан сайын, соғ ұ рлым холестериннің дең гейі де ө седі. Сонымен қ атар олар организмнің сенсибилизациясын шақ ырып, қ орғ аныс қ асиетін тө мендетеді. Сондық тан жең іл сің етін кө мірсуларды аллергиялық аурулар кезінде, туберкулезде, ревматизмде, тіс ауруларында қ олдануғ а болмайды.

Бірақ та жемістер мен кө кө ністер есебінен кө мірсуларды шектеу организм ү шін қ олайлы емес. Жидектер, кө кө ністер, жемістер – маң ызы ө те зор С витаминінің жалғ ыз кө зі болып табылады.

Кө мiрсулардың жіктелуі: