Жарнама тиімділігін бағалаудың мәні: түрлері, көрсеткіштері, есептеу формулалары.

Жарнама науқ анын ө ткізудің алдында жә не ө ткізгеннен кейін оның тұ тынушығ а ә серін анық тау қ ажет. Жарнаманың тиімділігін бағ алаудың ә дістері коммуникативтік, психологиялық коммерциялық жә не сандық болып бө лінеді. I. Тиімділікті бағ алаудың коммуникативтік ә дісінің тү рлері: 1. Тікелей бағ алау. Бір топ тұ тынушыларғ а жарнаманың балама нұ сқ алары ұ сынылып, олардың ә рқ айсысына бағ а беру ұ сынылады.

2. Қ оржынды тексеру. Тұ тынушылар жарнама хабарларын тың дайды, содан соң олардан жарнама мазмұ ны сұ ралады. Есте қ алғ ан жарнама хабары тиімді болып есептеледі.

3. Зертханалық. Арнайы қ ұ ралдарды пайдалану арқ ылы жарнаманың таратылымдығ ы ө лшенеді (жү рек қ ағ ысы, кө з қ арашығ ының ү лкеюі, т.б.).4. Нарық ты тестілеу. Нарық ты арнайы тестілеу арқ ылы жарнаманың ө ткізу кө лемінің ө суіне ық пал тигізетіндігі немесе тигізбегендігі анық талады. Бұ л ә діс қ ымбатқ а тү сетін болғ андық тан сирек қ олданылады.

II. Жарнаманың психологиялық тұ рғ ыдан тиімділігі нарық ү лесі (Ү _н), жү рек ү лесі (Ү _ж), дауыс ү лесі (Ү _д) жә не маркағ а оң кө зқ арасы (L) арқ ылы анық талады:

Т_ж = Ү _н х Ү _ж х L

III. Жарнаманың коммерциялық тиімділігін бағ алау ә дістері сандық ә дістер деп аталады:

1. Жарнама шараларына дейінгі жә не одан кейінгі сату кө лемдерін салыстыру. Мұ нда жедел мә ліметтер мен бухгалтерлік есептер қ олданылады. Жарнама ө ткеннен кейін ғ ана ө ткізу кө лемі бірден ұ лғ айса, оны бақ ылау мү мкін болады.

2. Экспериментальды ә дісті қ олдану ү шін бірнеше сынақ нарық тары алынады, олардағ ы фирманың сату кө лемі бірдей болуы керек. Нарық ү ш бө лікке бө лініп, біріншісінде – жарнама шығ ындары белгілі бір пайызғ а азайтылады, екіншісінде – тура сондай пайызғ а кө бейтіледі, ү шіншісінде – жарнама шығ ындары ө згеріссіз қ алдырылады (бұ л бақ ылаушы кө рсеткіш). Сату кө лемдерінің ө згеру нә тижелері жарнама тиімділігі болып табылады.

IV. Жарнама тиімділігін сандық тұ рғ ыдан былай бағ алауғ а болады:

Мұ ндағ ы: А₂ – жарнама шық қ аннан кейінгі тауар айналымы;

А₁ – жарнама жү ргізгенге дейінгі тауар айналымы.

Жарнама науқ анының тиімділігін зерттеу ө те қ иын. Сату кө леміне жарнамадан басқ а тауар сапасы, бағ асы, оғ ан қ ол жететіндігі, имиджі ә сер етеді.

Жарнама науқ анын ө ткізудің алдында жә не ө ткізгеннен кейін оның тұ тынушығ а ә серін анық тау қ ажет. Жарнаманың тиімділігін бағ алаудың ә дістері коммуникативтік, психологиялық коммерциялық жә не сандық болып бө лінеді.

I. Тиімділікті бағ алаудың коммуникативтік ә дісінің тү рлері:

1. Тікелей бағ алау. Бір топ тұ тынушыларғ а жарнаманың балама нұ сқ алары ұ сынылып, олардың ә рқ айсысына бағ а беру ұ сынылады.

2. Қ оржынды тексеру. Тұ тынушылар жарнама хабарларын тың дайды, содан соң олардан жарнама мазмұ ны сұ ралады. Есте қ алғ ан жарнама хабары тиімді болып есептеледі.

3. Зертханалық. Арнайы қ ұ ралдарды пайдалану арқ ылы жарнаманың таратылымдығ ы ө лшенеді (жү рек қ ағ ысы, кө з қ арашығ ының ү лкеюі, т.б.).

4. Нарық ты тестілеу. Нарық ты арнайы тестілеу арқ ылы жарнаманың ө ткізу кө лемінің ө суіне ық пал тигізетіндігі немесе тигізбегендігі анық талады. Бұ л ә діс қ ымбатқ а тү сетін болғ андық тан сирек қ олданылады.