АЛЛЕРГИЯЛЫҚ РИНИТТЕР

Риниттер мына тү рлерге бө лінеді: аллергиялық ринит, вазомоторлық, инфекциялық, медикаментоздық, жү ктілік риниті, кейбір эндокриндік бұ зылыстарда болатын риниттер.

Дә рілік ринитті гипотензиялық дә рілер (резерпин) жә не контрацептивтер жиі дамытады.

Аллергиялық ринит жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының созылмалы аурулары бар науқ астардың 15-55%-ында кездеседі жә не Қ азақ стандағ ы барлық аллергиялық аурулардың -40% (Мошкевич В.С.). Экзоантигендер мұ рынның шырышты қ абығ ы арқ ылы кіреді.

Аллергиялық ринитте эпителийлердің функциялары бұ зылып, мұ рында иммуноглобулин А азайып, эозинофилдер кө бейіп, капиллярлардың ө ткізгіштігі ү лкейіп, вазодилятацияғ а жә не шырышты қ абық тың ісінуіне ә келеді. Антигендер табиғ и бө геттерден жең іл ө тіп кіреді. Аллергендердің қ айталап кіруі реакцияның иммунологиялық фазасын дамытып, медиаторлар шығ ады. Ісіну қ ан жү руін баяулатады, шырышты қ абық тың қ орғ аныс факторлары (лизоцим азайып, мұ рын секретінде рН кө теріледі, эпителий ө ткізгіштігі кө бейеді) тө мендейді. Шырышты қ абық гистаминді, эозинофилдерді кө п шығ арады. Тұ рмыстық жә не эпидермальдық аллергендер жедел аллергиялық реакциялар шақ ырады. Бактериальдық жә не грибтік аллергендер сенсибилизациясы баяу аллергиялық реакциямен жү реді.

Аллергиялық ринитте мұ рын шырышты қ абығ ының гиперплазиясы, базальды мембрана жұ қ арып іседі жә не эозинофилдер инфильтрациясы, шырышты бездердің гипертрофиясы анық талады. Эпителийлер ақ аулары пайда болып, бокал тә різді клеткалар кө бейеді.

Риниттер аллергиялық жә не псевдоаллергиялық болып бө лінеді. Аллергиялық ринитте (АР) бір экзоаллергенге гиперсезімталдығ ы бар жә не аллергиялық реакция мұ рында –“шок”мү шесінде дамиды.

Псевдоаллергиялық ринит - мұ рын ішіндегі тамырларының неврозы, жалпы нейровегетативтік жә не эндокриндік бұ зылыстардың бір симптомы.

Вазомоторлық ринитте вегетативтік жү йке жү йесі жұ мысы бұ зылғ ан – холинергиялық немесе адренергиялық гиперреактивтілігі байқ алады. Ауру жыл бойы ү зіліссіз жү реді. Шылымды, тү тінді, бояуды кө тере алмайды. Ү немі тұ мауратып, тү шкіріп, басы ауырып, қ ұ лағ ы бітіп жү реді. Кейде вазомоторлы жә не аллергиялық риниттер бір-біріне қ осылып кетеді.

Аллергиялық риниттердің ағ ымы – маусымды, тұ рақ ты, олардың араласқ ан тү рі болып бө лінеді. Патогенезі бойынша риниттер – атопиялық, инфекциялық -аллергиялық жә не псевдоаллергиялық (вазомоторлық) болады. Кә сіби тү рі де белгілі. Аурудың ұ зақ тығ ына қ арай жедел, созылмалы ағ ымды деп бө леді. Аллергиялық риниттің тұ рақ ты тү рінің (атопиялық вариант) бактериальдық аллергенге қ атысы жоқ, басқ а аллергендермен (ү й шаң ы, жануарлар эпидермистері, кейбір дә рілер, тағ амдық ө німдер) байланысады.

Бактериальды жә не грибті аллергендер инфекциялық -аллергиялық вариантымен тұ рақ ты ринит дамытады.

Аллергиялық риниттің клиникалық стадиялары: пароксизмді, катаральды, вазодилятаторлы. Сонымен бірге ісік, гипертрофия, полипозды стадиялары болады.

Аллергиялық ринитте (атопиялық) аллергеннің ә серімен IgE пайда болып, мұ рынның мес (базофил) клеткаларына байланысады. Антиген мұ рынғ а қ айта тү скенде, оғ ан IgE байланысып мес клеткаларын ыдыратып, биологиялық белсенді заттар (гистамин, лейкотриендер, брадикинин, простагландин, тромбоцит белсендіретін факторлар т.б.) шығ ып, жедел риниттің клиникасын береді.

Аллерген кө птеген цитокиндерді (ИЛ-4, ИЛ-5, ИЛ-3, ядерлі-моноцитарлы, колоние белсендіретін, ө ндіретін), хелпер-2-ні белсендіреді. Бұ лар шырышты қ абық тың инфильтрациясын беретін эозинфилдерді белсендіреді.

Диагноз-клиникалық -зертханалық жә не рентгенологиялық зерттеулермен, аллергендермен қ ойылатын тері жә не ө ршіту сынамалармен, аллергенді анық тайтын иммунологиялық ә дістермен қ ойылады. Диагноз қ оюда мұ рын секретіндегі эозинофилдерді анық таудың да маң ызы зор. Олар, ә сіресе ө ршіту сынамасынан кейін кө бейеді.

Инфекциялық - аллергиялық риниттің қ озуы жылдың суық кезінде басталып, жылы айларда (жазда) тоқ тайды. Ремиссия кезінде де шырышты қ абық та патологиялық ө згерістер сақ талады. Егерде инфекция қ айта тү ссе, тұ мау тә різді процесс қ айта дамиды.

Аллергиялық риниттің химиялық себептерімен (аэрозольды химиялық заттардың ауамен аздағ ан мө лшерде тү суінде) қ абыну мұ рынның, кө мейдің, жұ тқ ыншақ тың шырышты қ абығ ының қ абынуымен бірге дистрофиялық ө згерістерімен жү реді. Мұ ндай ауруларда вазомоторлық, гипертрофиялық, атрофиялық, поллиноздық, демікпе алды стадиялары анық талады.

Кә сіби аллергиялық ринит шырышты қ абық тың қ ұ рғ ауымен, мұ рын іші қ ышуымен, ауыруымен, тү шкіру, ринореемен сипатталады. Аллергеннің элиминациясында мұ ның бә рі басылады. Егер аллергенмен жанасулық жалғ асса, ауру дамып, тұ рақ ты клиника береді. Мұ рынның шырышты қ абығ ындағ ы эозинофилия жә не патологиялық процесс бронхтарды қ амтып, аллергоз ө ршиді. Аллергиялық риниттердің асқ ынуларына - синуситтер, жұ тқ ыншақ тың немесе бронхтардың қ абынуы (бронх демікпесі) жатады.