ІV. Терминалдық стадиясы.

Диагностикасы. АИТВ - жұ қ пасының негізгі зертханалық диагностикасы - вирусқ а қ арсы тү зілген антиденелерді иммундық фермент ә дісі арқ ылы анық тау. Науқ астарды АИТВ - жұ қ пасында тексеру мына жағ дайларда жү ргізіледі: 1 айдан ұ зақ қ а созылғ ан қ ызба, 1 ай бойы болғ ан диарея, еш себепсіз дене салмағ ының 10%-ғ а жә не оданда кө п тө мендеуі, 1 ай бойы жө телу, созылғ ан, қ айталанғ ан ем қ онбағ ан пневмония; созылмалы қ айталанғ ан вирусты, бактериалды, паразитарлы жұ қ палар; 1 айдан асқ ан 2 жә не одан кө п лимфа тү йіндері тобының ү лкеюі, жеделдеу энцефалит, бұ рын сау болғ ан адамның деменциясы жә не ЖИТС индикаторлы аурулардың да деменциясы.

АИТВ-қ а қ арсы антиденелер науқ астардың 90-95%-ында ауру жұ қ қ аннан кейін 3 ай ішінде, 5-9%-ында 6 айдан кейін, ал 0, 5-1%-ында одан кейін пайда болады.

ИФА-ның нә тижесі оң болғ анда оның арнайылығ ын иммундық блотинг ә дісімен вирус белоктарына қ арсы антиденелерді анық тап дә лелдейді.

АИТВ – жұ қ пасының ауыр-жең ілін болжап, «вирус жү ктемесін» анық тау ү шін, плазмадағ ы АИТВ РНҚ -ның копиясын полимеразды тізбекті реакциямен (ПЦР) тексереді. Белок-24 - плазмадағ ы, жасушадағ ы АИТВ-виремиясы жә не басқ адай жұ қ па маркерлерін анық тайды. Иммунологиялық ә дістер жұ қ паның стадияларын анық тауғ а кө мектеседі. Ол ү шін лимфоциттердің, Т-хелперлердің (СД4), Т-супрессорлардың (СД8) жалпы санын, СД4/СД8 салыстырмалы қ атынасын тексереді. СД4/СД8 дені сау адамдарда 1, 8-2, 2, ал оның 1-ге дейінгі тө мендеуі ЖИТС стадиясында болады. СД4 клеткаларының 1 мкл-де 500-ге дейін азаюы, дамығ ан иммуносупрессияны кө рсетеді. АИТВ-жұ қ пасының диагнозы эпидемиологиялық, клиникалық, зертханалық тексерулердің нә тижесіде, оның стадиясы мен екіншілік ауруларды кө рсету арқ ылы қ ойылады.

Емдеуі. Қ азіргі уақ ытта ауырғ анды толық емдеп жазатын дә рі жоқ. Дегенмен аурудың дамуын тоқ тататын емдеу схемалары бар.

Негізгі емдеу қ ағ идалары: психологиялық режимді сақ тау, дер кезінде басталатын вирусқ а қ арсы ем, екіншілік аурулардың диагнозының ерте қ ойылуы мен емі.

Вирусқ а қ арсы ем де бірнеше бағ ытта жү ргізіледі: сау жасушаларғ а вирустарды кіргізбеу, ішіне кірген вирустарды ө лтіру немесе оның кө беюін тоқ тату. Қ азіргі уақ ытта вирустың кө беюін тоқ тататын антиретровирусты препараттар қ олданылады. Бұ л препараттарда екі топтан тұ рады: кері транскриптаза ингибиторы, протеаза ингибиторы. Кері транскриптаза ингибиторы провирустық ДНК-ның синтезін тоқ татады. Бұ ғ ан жататын дә рілер: азидотимидин (син. АЗТ, зидовудин, Ресей препараты-тимозид), эпивир (син. ЗТС, ламивудин) жә не хивид (зальцитабин). Кері транскриптаза ингиборы АИТВ-жұ қ пасының дамуын баяулатады, иммундық жү йенің функциясын жақ сартады. Бірақ, бұ л препараттарғ а вирус тез тө зімді (резистентті) болып бейімделіп алады. Протеазаның ингибиторлары: саквинавир (инвираза), индинавир (криксиван), ритонавир, нельфинавир. Бұ лар жаң а вирустың пайда болуын тоқ татады. Ү ш жә не одан да кө п препараттарды қ осып емдегенде жақ сы нә тиже береді. Клиникада «тритерапия» кең қ олданылады, қ алыпты жағ дайда екі кері транскриптаза ингибиторы (ретовир жә не эпивир) жә не бір протеаза ингибиторы (криксиван) тағ айындалады. Мысалы, АЗТ 200 мл 3 рет тә улігіне, ЗТС 150 мг 2 рет тә улігіне, криксиван 600 мг 4 рет тә улігіне. Сонымен бірге пациенттерге иммунитет кө теретін, иммунокоррекция беретін дә рілер де беріледі.

АИВ-инфекциясын емдеуге, вирустардың нысана-торшағ а жабысуын (адсорбциясын) бө геу ү шін гепарин, декстрансульфат, троволол, СД4–ге қ арсы антиденелер пайдаланылады. Вирус белоктарына қ арсы антиденелер қ олдану қ олайлы. Екіншілік аурулардың алдын алып емдеудің маң ызы зор. Пневмоцисты пневмонияның алдын алу ү шін, СД4 бір мкл-да 200-ден азайса, бисептол, септрин (кө тере алмаса-дапсон) тағ айындалады. Грибтік зақ ымдауда кетоконазол, флюконазол пайдалы. Герпес вирусты инфекцияларда алдын–алуғ а жә не емдеуге ацикловир, ганцикловир, фоскарнет тағ айындалады. Манту оң болғ анда изониазид химиопрофилактикасы жү ргізіледі. Дамығ ан туберкулезді стрептомицин, рифампицин, изониазид, этамбутолдардың ә р тү рлі қ осынды препараттарымен емдейді. СД4 – 100/мкл болғ анда, атиптік микобактериоз даму қ ауіпі болғ анда рифампицин тағ айындайды. Бактериалды инфекциялардың еміне кешенді антибиотиктерді (хинолондар) қ олданады. Капоши саркомасын проспидинмен емдейді. ЖИТС кезең ін емдеу кү рделі жү ргізіледі: гемосорбция, иммуносупрессорлар, интерферон, интерлейкиндер, айырша без препараттары, донорлардың лимфоидты клеткаларын егу, имутпол жә не амплиген, аурудың денесін 42°С-қ а қ ыздыру, сойғ ан малдың ұ йқ ы безінің препараттары (вирустың репликациясын басады), ө т қ ышқ ылдары, мембранотропты липидтер (12-метокси-ли-деканоат, амфитерицин В), антиоксиданттар (дитиокарб, бутилды гидрокси-анизол), шайқ урай жә не басқ алар.

Бұ л емдер ауруды толық сауық тырмайды, емдегендердің ЖИТС кезіндегі ремиссиясы екі жылғ а дейін созылады (емделмегендер - алты айда ө леді).