Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

40. ХҮ ІІІ ғ асырдың басынан 1914 жылғ а дейін.

41. «Қ азақ станның ХVІІІ ғ асырдағ ы ә леуметтік-экономикалық жә не саяси дамуы (15 сағ ат):

ХVІІІ ғ. ғ асырдың бірінші ширегіндегі қ азақ хандығ ы, қ азақ хандығ ының ішкі жә не сыртқ ы саяси жағ дайы, ХVІІІ ғ асырдың бірінші ширегіндегі қ азақ -башқ ұ рт жә не қ азақ -қ алмақ қ атынастары;

ХVІІ ғ. соң ы мен ХVІІІ бірінші ширегіндегі қ азақ -жоң ғ ар соғ ысы, жоң ғ ар хандығ ы туралы жалпы мә ліметтер, жоң ғ ар шапқ ыншылығ ының себептері, «Ақ табан шұ бырынды, Алқ акө л сұ лама....» жылдары;

қ азақ халқ ының жоң ғ ар шапқ ыншылығ ына қ арсы кү ресі, қ азақ жасақ тарының қ ұ рылуы, Аң ырақ ай шайқ асы, қ азақ -жоң ғ ар соғ ысындағ ы қ азақ батырлары (Абылай, Бө генбай, Қ абанбай, Жә нібек, Райымбек, Наурызбай, Малайсары), ХVІІІ ғ. 30- 40 жж. қ азақ -жоң ғ ар соғ ыстары;

ХVІІІ ғ асырғ а дейінгі қ азақ -орыс қ атынастары, Бухгольц экспедициясы;

Кіші жү з жә не Орта жү здің бір бө лігінің Ресейге қ осылуының басталуы, Ә білхайыр хан, А.И.Тевкелев елшілігі, Орынбор экспедициясы;

ХVІІІ ғ. ортасындағ ы қ азақ хандығ ы, Ресейдің Қ азақ стандағ ы ХVІІІ ғ. 30- 50 жылдарындағ ы саясаты, қ азақ жерлерінің тартып алынуы;

Қ азақ станда казак отарлауының кү шеюі жә не ә скери шептердің кең ейтілуі, Қ азақ станда ХVІІІ ғ. 40-жылдарында ішкі саяси жағ дайдың иеленісуі;

Абылай тұ сындағ ы қ азақ хандығ ы, Абылай хан (тұ лғ а жә не саясаткер), Абылай ханның ішкі жә не сыртқ ы саясаты;

қ азақ тардың 1773-1775 жж. Е.Пугачев бастағ ан шаруалар соғ ысына қ атысуы, Кіші жү здегі жер мә селесінің шиеленісуі (кө терілістің басталу себептері, кезең дері жә не барысы, жең іліске ұ шырауы), Кө ктемір қ озғ алысы;

Сырым Датұ лы бастағ ан ұ лт-азаттық қ озғ алыс (қ озғ алыстың себептері, ә леуметтік негізі, кезең дері, барысы жә не нә тижелері), О.Игельстром реформалары.

ХVІІІ ғ. екінші жартысындағ ы Қ азақ стандағ ы ұ лт-азаттық қ озғ алыстардың тарихи маң ызы;

ХVІІІ ғ. Қ азақ стан мә дениеті (қ азақ тардың материалдық жә не рухани мә дениеті), халық ауыз ә дебиеті (Бұ қ ар жырау, Ақ тамберді жырау, Тө ле би, Қ азыбек би, Ә йтеке би жә не т.б.), Қ азақ стан тарихын, этнографиясын, географиясын ресейлік ғ алымдардың зерттеуі, ғ ылыми экспедициялар;

қ орытындылау.

42. «ХІХ ғ асырдың бірінші жартысындағ ы Қ азақ стан» (14 сағ ат):

Қ азақ станда хандық биліктің жойылуы, ХІХ ғ асырдың бірінші жартысындағ ы Қ азақ станның ә леуметтік-экономикалық жә не саяси дамуы, Қ азақ стандағ ы хандық биліктің жойылуының себептері, «Сібір қ ырғ ыздары туралы Ереже», «Орынбор қ ырғ ыздары жө ніндегі Ереже» (Орта жә не Кіші жү здегі хандық биліктің жойылуы);

Қ азақ стандағ ы ә кімшілік-территориялық басқ ару, ә кімшілік басқ ару мен территориялық бө ліністің жалпы сипаттамасы, ішкі жә не сыртқ ы округтардың қ ұ рылуы, салық жү йесінің қ ұ рылуы, сот реформасы;

Қ азақ стандағ ы ХІХ ғ. бірінші жартысындағ ы патшалық Ресейдің отарлау саясаты, Қ азақ стандағ ы отарлық биліктің нығ аюы, ә скери бекіністер мен шептер салу арқ ылы отарлау;

Ақ мола тарихы, Ақ моланың негізінің салынуы, Ақ мола туралы алғ ашқ ы мә ліметтер, Ақ мола – сауда жә не мә дениет орталығ ы;

Бө кей хандығ ы, Бө кей хандығ ының қ ұ рылуы (территориясы, шаруашылығ ы, ә кімшілік жә не саяси жағ дайы);

Бө кей жә не Жә ң гір хандар тұ сындағ ы Бө кей Ордасының экономикалық, ә леуметтік, саяси жә не мә дени дамуы;

1836-1838 жж. Бө кей ордасындағ ы қ азақ тар кө терілісі (кө терілістің себептері, негізгі кезең дері мен шайқ астары), кө теріліс жетекшілері (Исатай Тайманұ лы мен Махамбет Ө темісұ лы), кө терілістің жең ілу себептері, тарихи маң ызы;

ХІХ ғ. бірінші жартысындағ ы қ азақ халқ ының ұ лт-азаттық қ озғ алыстары, Жоламан Тіленшіұ лы (1822-1825 жж.), Қ асым Абылайұ лы жә не Саржан Қ асымұ лы (1825-1836 жж.) бастағ ан ұ лт-азаттық қ озғ алыстар (себебі, қ озғ аушы кү ші, кө теріліс барысы), кө терілістердің қ орытындылары, тарихи маң ызы;

1837-1847 жылдардағ ы Кенесары Қ асымұ лы бастағ ан ұ лт-азаттық қ озғ алыс (ұ лт-азаттық қ озғ алыстың себептері, мақ саты жә не қ озғ аушы кү штері), негізгі кезең дері жә не қ озғ алыстың басталуы;

Кенесары Қ асымұ лы (тұ лғ а жә не саясаткер), Кенесары хандығ ы;

Кенесары Қ асымұ лы бастағ ан қ азақ халқ ының ұ лт-азаттық кө терілісінің шешуші кезең і, патша ү кіметінің ұ лт-азаттық қ озғ алысқ а қ атысушыларғ а қ олданғ ан жазалау шаралары, Кенесарының ө лімі, кө терілістің жең ілу себептері, тарихи маң ызы;

қ орытындылау.

43. «Қ азақ станның Ресейге қ осылуының аяқ талуы (ХІХ ғ. 40-60 жж.) (6 сағ ат):

ХІХ ғ. 40-60 жж. Ресей жә не Ортаазиялық мемлекеттер, ХІХ ғ. 40 – жылдары қ азақ тардың Қ оқ ан, Хиуа жә не Ресеймен қ арым-қ атынастары, Ресей империясы ә скерлерінің Қ азақ станның оң тү стік жә не оң тү стік-шығ ыс аймақ тарын жә не Орта Азияны жаулап алуы;

Оң тү стік Қ азақ станның Ресей империясына қ осылуының аяқ талуы, Жетісуды отарлау тә сілдері, бекіністердің салынуы, қ алалардың (Қ апал, Верный, Лепсі, Талғ ар, Есік) негізінің қ алануы, патша ә скерлерінің Ә улиеата, Шымкент жә не т.б. қ алаларды жаулап алуы, қ оқ андық тардың Жетісудан ығ ыстырылуы;

Қ азақ станның Ресейге қ осылуының салдары мен маң ызы, Қ азақ стандағ ы патша ә кімшілігінің отарлау саясатының кү шеюі, Қ азақ стан аумағ ындағ ы (Жайық тық, Сібірлік, Орынборлық жә не Жетісулық) казак ә скерлері, Қ азақ станның Ресейге қ осылуының тарихи маң ызы;

қ азақ халқ ының Хиуа ү стемдігі мен патша ә кімшілігінің отарлау саясатына қ арсы азаттық кү ресі, Сырдария қ азақ тарының экономикалық жағ дайының нашарлауы, Сырдария қ азақ тарының Жанқ ожа Нұ рмұ хамедұ лы мен Есет Кө тібарұ лы бастағ ан кө терілісі (себептері, барысы, тарихи маң ызы);

қ орытындылау.

44. «Қ азақ станның ХІХ ғ асырдың бірінші жартысындағ ы мә дениеті» (6 cағ ат):

қ азақ тардың ХІХ ғ асырдың бірінші жартысындағ ы материалдық мә дениеті (шаруашылығ ы, қ азақ тардың тұ рмысы мен тұ рғ ын ү йлері, қ олө нер, ең бек қ ұ ралдары, соғ ыс қ арулары мен сауыт-саймандары), архитектуралық ескерткіштері, қ ала мә дениеті;

Қ азақ стандағ ы халық ағ арту ісі, мұ сылмандық білім беру жү йесі (мектептер мен медреселер), орыс тілінде оқ ытатын оқ у орындары («Азиялық мектеп», ә скери оқ у орындары);

Қ азақ стандағ ы ғ ылыми-зерттеу жұ мыстары, географиялық зерттеулер, Қ азақ станның тарихи жә не этнографиялық зерттелуі, жер аударылғ ан басқ а ұ лт ө кілдерінің Қ азақ станды зерттеудегі рө лі;

қ азақ ә дебиеті, қ азақ ә дебиетінің негізгі бағ ыттары, кө рнекті ө кілдері (Махамбет Ө темісұ лы, Шернияз Жарылғ асұ лы, Шө же Қ аржаубайұ лы, Сү йінбай Аронұ лы, Нысанбай Жаманқ ұ лұ лы);

музыка ө нері, музыка жә не айтыс ө нері (жыраулар, сазгерлер, ақ ындар);

қ азақ тардың рухани мә дениеті, дін, қ азақ халқ ының салт-дә стү рлері, ұ лттық мейрамдар.

45. «ХІХ ғ асырдың екінші жартысындағ ы Қ азақ стан» (12 cағ ат):

Қ азақ стандағ ы 1867-1868 жылдардағ ы реформалар, Қ азақ станда реформа жү ргізудің себептері, дала комиссиясы (1865-1867жж.);

1867-1868 жылдардағ ы «Басқ ару туралы уақ ытша ережелер», облыс, уезд, болыс жә не ауылдардағ ы ә кімшілік басқ арудағ ы ө згерістер;

Қ азақ стандағ ы патша ә кімшілігінің қ оныс аудару жә не жер саясаты, орыс шаруаларының Қ азақ стан аумағ ына жаппай қ оныс аударуы, қ азақ тардың қ ұ нарлы жерлерінің тартып алынуы, олардың ығ ыстырылуы;

Қ азақ станның ХІХ ғ асырдың екінші жартысындағ ы ә леуметтік- экономикалық дамуы, қ азақ тардың кө шпелі шаруашылығ ындағ ы ө згерістер, ө ндіріс орындарының жә не жұ мысшылардың пайда болуы, Қ азақ стан ө неркә сібіне ресейлік капиталдың енуі, темір жолдардың салынуы, қ алалар, сауда, жә рмең келер, ресейлік банк бө лімшелерінің пайда болуы;

1860-1870 жылдардағ ы қ азақ тардың азаттық кү ресі, Торғ ай жә не Орал облыстарындағ ы кө терілістердің себептері мен барысы, Маң ғ ыстаудағ ы кө теріліс, патшаның жазалаушы ә скерлерінің азаттық кү рестің негізгі ошақ тарын басуы, кө теріліс қ орытындылары мен маң ызы;

ХІХ ғ асырдың 80-90 жылдарындағ ы ә кімшілік-территориялық реформалар, 1886 -1891 жылдардағ ы «Басқ ару туралы ережелер...», Тү ркістан жә не Дала генерал-губернаторлық тары, реформалардың мазмұ ны мен салдары;

ХІХ ғ асырдың екінші жартысындағ ы қ азақ -қ ытай қ атынастары, сауда қ атынасының дамуы (Бұ қ тырма, Петропавл, Семей бекіністерінің Шың жаң мен сауда жү ргізетін орталық тарғ а айналуы), Жетісуғ а ұ йғ ырлар мен дұ ң ғ андардың қ оныс аударуы;

қ орытындылау.

46. «Қ азақ станның ХІХ ғ асырдың екінші жартысындағ ы мә дениеті» (7 cағ ат):

ХІХ ғ асырдың екінші жартысындағ ы Қ азақ станды зерттеу (Семенов–Тянь–Шанский, Г.Н.Потанин, В.В. Радлов зерттеулері), ө лкені этнографиялық зерттеу (М.Шорманұ лы, М. Бабажанұ лы, А.Диваев);

1860-1870 жылдардағ ы оқ у-ағ арту мекемелері мен ғ ылыми қ оғ амдар, 1860 -1870 жылдардағ ы Қ азақ стандағ ы жер аударылғ ан революционерлердің қ ызметі, кітапханалардың ашылуы, діни жә не зайырлы білім беру мекемелері, жадидиттік жә не жаң а ә дістемелік мектептер;

Шоқ ан Уә лиханов (1835-1865 жж) – қ азақ тың ұ лы ғ алымы, Ш.Уә лихановтың ө мірі мен ғ ылыми қ ызметі, Қ ашғ арияғ а саяхаты, Ш.Уә лихановтың ө мірінің соң ғ ы жылдары;

Ы. Алтынсарин (1841 – 1889 жж.) – ағ артушы, жаң ашыл-педагог, қ оғ ам қ айраткері, Ы.Алтынсариннің ө мірі мен шығ армашылығ ы, халық ағ арту саласындағ ы қ ызметі, ғ ылыми-этнографиялық зерттеулері, «Қ ырғ ыз хрестоматиясы»;

Абай Қ ұ нанбайұ лы (1845-1904 жж.), Абайдың ө мірі мен шығ армашылығ ы, Абай Қ ұ нанбайұ лы – ұ лы ойшыл, қ азақ жазба ә дебиетінің негізін салушы, Абай – аудармашы;

бейнелеу ө нері жә не музыка, белгілі суретшілердің шығ армаларындағ ы Қ азақ стан тақ ырыбы (Т.Шевченко, В.Верещагин, Н.Хлудов), музыка ө нері, қ азақ кү йшілері (Қ ұ рманғ азы Сағ ырбайұ лы, Тә ттімбет Қ азанғ апұ лы, Даулеткерей Шығ айұ лы жә не т.б.);

қ орытындылау.

47. «ХХ ғ асырдың басындағ ы Қ азақ стан» (8 cағ ат):

ХІХ ғ асырдың соң ы мен ХХ ғ асырдың басындағ ы Қ азақ станның ә леуметтік-демографиялық дамуы, 1897 жылғ ы І Бү кілресейлік санақ, халық санының динамикасы, халық тың этникалық қ ұ рамы;

ХХ ғ. басындағ ы Қ азақ станның экономикалық дамуы, қ азақ тардың кө шпелі мал шаруашылығ ы, егіншілік, Столыпиннің аграрлық реформасы жә не шаруалардың Қ азақ станғ а жаппай қ оныстануы;

ХХ ғ. басындағ ы Қ азақ стан ө неркә сібіндегі шетел капиталы, ө ң деу, тау-кен ө ндірісі жә не тасымалдау, қ алалар, сауда, жә рмең келер, темір жолдардың қ ұ рылысы;

ХХ ғ. басындағ ы Қ азақ стандағ ы саяси жағ дай, 1905-1907 жж. революция кезіндегі жұ мысшылар жә не аграрлық қ озғ алыстар, Қ азақ стандағ ы реакция жылдары. Қ азақ стандағ ы ә леуметтік-демократиялық, эсер жә не кадет топтары.

ХХ ғ. басындағ ы Қ азақ стан мә дениеті, білім, ағ арту, ғ ылым, ә дебиет, музыкалық ө нер, Қ азақ станның дә стү рлі қ олө нері мен ө нері.

қ орытынды қ айталау.