Оқу пәнінің 7- сыныптағы базалық білім мазмұны

22. Кіріспе (1 сағ ат):

дә уірге сипаттама, орта ғ асыр ұ ғ ымы, орта ғ асыр кезең дері.

23. 1–бө лім «Ерте орта ғ асырлардағ ы Қ азақ стан» (11 cағ ат).

24. «Қ азақ стан территориясындағ ы ерте орта ғ асырлық мемлекеттер» (7 сағ ат):

тү рік қ ағ анатының қ ұ рылуы, жер аумағ ы, халқ ы, саяси тарихы, шаруашылығ ы;

Батыс-Тү рік қ ағ анаты, жер аумағ ы, халқ ы, саяси тарихы, шаруашылығ ы;

Тү ргеш қ ағ анаты, тү ргештердің шығ у тегі, Тү ргеш қ ағ анатының қ ұ рылуы, сыртқ ы саясаты, шаруашылығ ы;

қ арлұ қ мемлекетінің қ ұ рылуы, (жер аумағ ы, халқ ы, шаруашылығ ы, саяси жағ дайы), қ ағ анаттың ыдырауы, Суяб – қ арлұ қ тардың астанасы;

оғ ыз мемлекетінің қ ұ рылуы (оғ ыз тайпаларының қ оныстанғ ан жер аумағ ы, қ оғ амдық қ ұ рылысы, этникалық қ ұ рамы), Қ азақ стан аумағ ындағ ы оғ ыздар, Оғ ыз мемлекетінің ыдырауы, Жанкент (Янгикент) – оғ ыздар астанасы, олардың шаруашылығ ы мен қ оғ амдық қ ұ рылысы;

қ имақ мемлекетінің қ ұ рылу, этникалық жә не тайпалық қ ұ рамы, қ ағ анаттың саяси тарихы, қ имақ мемлекетінің ыдырауы, қ имақ тардың шаруашылығ ы;

қ орытындылау.

25. «VІ – ІХ ғ асырлардағ ы Қ азақ стан халық тарының отырық шы жә не кө шпелі мә дениеті» (4 сағ ат):

отырық шы халық тар мә дениеті, олардың кө шпелілермен ө зара байланысы, қ алалар мен қ оныстар, сә улет ө нері жә не қ ала ғ имараттары (кесенелер, мешіттер), ө нер (сә ндік-қ олданбалы ө нер);

кө шпелілердің материалдық мә дениеті, оның ерекшеліктері, ү й кә сібі жә не қ олө нер (керамикалық бұ йымдар мен ыдыстар жасау, металлургия жә не металл ө ң деу), сауда, ақ ша,

халық ауыз ә дебиеті, тіл жә не жазу (кө не тү ркі жазуы, араб жазуы), діни наным-сенімдер;

қ орытындылау.

26. 2 – бө лім «Дамығ ан ортағ асырлардағ ы Қ азақ стан» (29 cағ ат).

27. «Дамығ ан ортағ асырлық кезең де Қ азақ стан территориясында жаң а мемлекеттердің қ ұ рылуы» (5 сағ ат):

Қ арахан мемлекеті, мемлекеттің қ ұ рылуы, жер аумағ ы, қ оғ амдық қ ұ рылысы жә не шаруашылығ ы, жер иелену тү рлері, мә дениет, ислам дінін қ абылдауы;

наймандар, керейіттер, жалайырлар (тайпалардың орналасуы, қ оғ амдық қ ұ рылысы жә не шаруашылығ ы, тайпа одақ тарының ө зара қ атынастары);

Жетісудағ ы Қ арақ ытайлар, қ оғ амдық -саяси қ ұ рылысы, алым-салық жү йесі, сыртқ ы байланыстары;

Қ ыпшақ хандығ ы, этникалық қ ұ рамы, жер аумағ ы, шаруашылығ ы, саяси қ ұ рылымы жә не сыртқ ы байланыстары.

қ орытындылау.

28. «Қ азақ стан территориясындағ ы Ұ лы Жібек жолы» (3 сағ ат):

Жібек жолының пайда болуы жә не оның қ ызметі, керуен жолдарының қ иылысында орналасқ ан қ алалардағ ы экономика мен сауданың дамуы;

Жібек жолының Қ азақ стан территориясынан ө тетін басты бағ ыттары (Жетісу – Ұ лы Жібек жолының шығ ыстағ ы негізгі қ ақ пасы, Оң тү стік Қ азақ стан – Ұ лы Жібек жолының батысқ а шығ атын негізгі жолдарының бірі);

Ұ лы Жібек жолының ә леуметтік-экономикалық маң ызы жә не елдер мен халық тар арасындағ ы мә дениетті дамыту мен ө зара байланыстарды нығ айтуғ а ық палы («Мә дени мұ ра» бағ дарламасына сә йкес Ұ лы Жібек жолының Жетісу аумағ ындағ ы керуен жолы тармақ тарын зерттеу).

29. «Х ғ – ХІІІ ғ асырдың басындағ ы Қ азақ стан мә дениеті» (5 сағ ат):

қ алалардың дамуы (Отырар, Тараз, Тү ркістан, Сарайшық, Сайрам, Сығ анақ жә не т.б. қ алалар), сә улет ө нері мен қ ұ рылыстың дамуы, қ орғ аныс қ ұ рылысы, қ оғ амдық ғ имараттар, цитадель, базар алаң ы, кесенелер, мешіттер, моншалар, сә улет ө нері ерекшеліктері («Мә дени мұ ра» бағ дарламасына сә йкес орта ғ асырлық қ алаларды зерттеу);

қ олө нер мен сауданың дамуы, ү йге қ ажетті заттарды жасау, ұ сталық кә сіп, зергерлік ө нер, сауда жә не ақ ша айналымы, сә ндік-қ олданбалы ө нер, оның ерекшеліктері, («Мә дени мұ ра» бағ дарламасы аясында орта ғ асырлық сә улет ө нерінің дамуын зерттеу);

ғ ылымның дамуы (математика, философия, музыка, жаратылыстану, тіл білімі жә не т.б.), Отырар кітапханасы, халық медицинасы, білім беру, тіл жә нежазу, ә дебиет, тү ркі тілдес халық тардың ғ ылым мен мә дениет жолындағ ы кө рнекті қ айраткерлері, Ә бу Насыр ә л-Фараби, Ә бу Райхан Бируни, Ахмет Йасауи, («Мә дени мұ ра» бағ дарламасына сә йкес ұ лттық мә дени орталық тардың қ ұ рылысы жә не ә л-Фарабидің кесенесі туралы зерттеулер);

тә ң ірлік, діни наным-сенімдер, ислам діні мен араб жазуының ғ ылым мен мә дениетке тигізге ық палы;

қ орытындылау.

30. «ХІІІ ғ. – ХV ғ асырдың бірінші жартысындағ ы Қ азақ стан» (11 сағ ат):

монғ ол империясының қ ұ рылуы, монғ ол империясының мемлекеттік жә не қ оғ амдық қ ұ рылысы, моң ғ олдардың Қ азақ станды жаулап алуы, халық тың Шың ғ ыс хан ә скеріне қ арсы қ аһ армандық кү ресі, Отырар қ орғ анысы, монғ ол ұ лыстарының қ ұ рылуы (Жошы мен Шағ атай ұ лысы), жаулап алудың зардаптары;

Алтын Орданың қ ұ рылуы, Алтын Орданың кү шеюі, Алтын Орданың саяси жә не қ оғ амдық қ ұ рылысы;

Ақ Орда, Ақ Орданың дербестік алуы, жер аумағ ы мен этникалық қ ұ рамы, ішкі жә не сыртқ ы жағ дайы, шаруашылығ ы;

Моғ олстан, жер аумағ ы жә не этникалық қ ұ рамы, ішкі жә не сыртқ ы жағ дайы, шаруашылығ ы;

Темір мемлекеті (Темірдің Алтын Орда, Ақ Орда, Моғ олстан, Қ ытай, Ү ндістан т.б. елдерге жорық тары), оның салдары;

Ноғ ай Ордасы, жер аумағ ы жә не этникалық қ ұ рамы, Сарайшық қ аласы – ХІІІ-ХV ғ асырлардағ ы Ноғ ай ордасының ә кімшілік, экономикалық, сауда жә не мә дениет орталығ ы, мемлекеттің ыдырауы, Солтү стік Қ азақ стан мен Батыс Сібір (тайпалардың этникалық қ ұ рамы, орналасқ ан жері, ішкі жә не сыртқ ы жағ дайы);

Ә білқ айыр хандығ ы, хандық биліктің нығ аюы жә не мемлекеттік қ ұ рылымы;

Қ азақ стан территориясындағ ы орта ғ асырлық мемлекеттердің ә кімшілік қ ұ рылысы, қ оғ амдық қ ұ рылымы, жерді пайдалану жә не алым-салық тар;

экономикалық жағ дайы, мал шаруашылығ ы жә не егіншілік, қ алалар жә не қ оныстар, қ олө нер;

қ орытындылау

31. «ХІV - ХV ғ асырлардағ ы Қ азақ стандағ ы этникалық ү дерістер. Қ азақ этносының қ алыптасуы» (2 сағ ат):

Қ азақ стандағ ы этносаяси ү дерістер, халық тардың этникалық қ ұ рамы, этносаяси қ ауымдастық тардың қ алыптасуы, қ азақ халқ ының қ алыптасуының аяқ талуы;

қ азақ жү здері, «алаш» атауы, «қ азақ» атауының шығ уы.

32. «ХІV - ХV ғ асырлардағ ы Қ азақ стан мә дениеті» (3 сағ ат):

материалдық мә дениет, баспана, киім-кешек, ә дет-ғ ұ рыптар мен салттар, қ алалық тардың ө мірі мен тұ рмысы, қ олө нер жә не ү й жиһ азын жасау, зергерлік бұ йымдар, сауда;

рухани мә дениет, халық ауыз ә дебиеті (ертегілер мен аң ыздар, ақ ындар айтысы, жұ мбақ тар мен мақ ал-мә телдер), жазу, білім, музыка ө нері, қ азақ билері мен кү йлері, жыршылық ө нер жә не жыраулар, бақ сылық, халық медицинасы;

қ алалық сә улет ө нері, кесенелер, (Тү ркістандағ ы Ахмет Йассауи кесенесі, Кө к-кесене), сә ндік-қ олданбалы ө нер;

33. 3 – бө лім «Кейінгі орта ғ асырдағ ы Қ азақ стан. Біртұ тас мемлекеттің қ ұ рылуы» (23 cағ ат).

34. «Қ азақ хандығ ының қ ұ рылуы» (3 сағ ат):

Біртұ тас қ азақ хандығ ы қ ұ рылуының алғ ышарттары, Керей мен Жә нібектің кө шуі;

мемлекеттің негізін қ алаушылар – Керей мен Жә нібек (жер аумағ ы, халық тың этникалық қ ұ рамы), хандардың саяси қ ызметі;

қ азақ хандығ ының ішкі жә не сыртқ ы саясаты: хандық ты басқ ару ісі жә не сыртқ ы байланыстар, біртұ тас Қ азақ мемлекеті қ ұ рылуының тарихи маң ызы.

35. «Қ азақ хандығ ының ХVІ - ХVІІ ғ асырлардағ ы дамуы жә не кү шеюі» (9 сағ ат):

Қ асым хан, Қ асым хан тұ сындағ ы қ азақ мемлекетінің кү шеюі, Қ асым ханның ішкі жә не сыртқ ы саясаты, жер аумағ ының кең еюі, халық тың ө суі, Қ асым хан заң дары, Қ асым хан – қ азақ жерлерін біріктіруші;

Хақ назар хан, Хақ назар хан тұ сындағ ы қ азақ мемлекетінің қ уаттылығ ы мен саяси ө рлеуінің артуы, Хақ назар ханның ішкі жә не сыртқ ы саясаты;

Тә уекел хан, Тә уекел хан тұ сындағ ы хандық тың ішкі жағ дайы, қ азақ -ө збек қ атынастары, орыс мемлекетімен байланыстар;

Есім хан, Есім ханның ішкі жә не сыртқ ы саясаты, елдегі ішкі тартыстар жә не Тұ рсын ханның бү лігі; Жә ң гір хан, қ азақ -жоң ғ ар соғ ысы, Орбұ лақ шайқ асы – қ азақ батырларының қ аһ армандық тары, қ азақ хандығ ының ә лсіреуі, ішкі қ айшылық тардың ө ршуі, орталық биліктің ә лсіреуі, сыртқ ы жағ дайдың қ азақ хандығ ының ә лсіреуіне тигізген ық палы;

қ орытындылау.

36. «Тә уке хан тұ сындағ ы Қ азақ хандығ ы (ХVІІ ғ асыр)» (2 сағ ат):

Тә уке ханның билігі, қ азақ хандығ ының ішкі жә не сыртқ ы саясаты, қ азақ -жоң ғ ар қ атынастары, Сібір хандығ ымен байланысы, қ азақ -орыс қ атынастары;

«Жеті жарғ ы» заң дары, ұ лы билер.

37. «ХV-ХVІІ ғ асырлардағ ы Қ азақ хандығ ының ә леуметтік-экономикалық дамуы» (4 сағ ат):

қ азақ хандығ ының дә стү рлі басқ ару жү йесі, қ азақ ханы жә не сұ лтандар, халық тың ә леуметтік қ ұ рылымы;

шаруашылығ ы, кө шпелі мал шаруашылығ ы, кө шпелі шаруашылық тың ерекшіліктері, егіншілік, қ олө нер, қ алалар мен елді - мекендер;

қ орытындылау.

38. «ХVІ - ХVІІ ғ асырлардағ ы Қ азақ стан мә дениеті» (5 сағ ат):

қ азақ халқ ының мә дениеті, материалдық мә дениеттің жалпы сипаттамасы, тұ рғ ын ү й, киім-кешек, ұ лттық тағ амдар;

қ азақ халқ ының шығ армашылық дә стү рлері, қ азақ фольклоры (ертегілер, аң ыздар, мақ ал-мә телдер);

батырлық жә не лирикалық эпос, ә леуметтік -тұ рмыстық дастандар, салт- дә стү рлер мен ә дет-ғ ұ рыптар;

тарихи ә дебиет (Мұ хаммед Хайдар Дулати «Тарихи Рашиди», Қ адырғ али Жалайри жә не оның «Жами ат-тауарих» ең бегі);

ә ншілік ө нер, жыраулар шығ армашылығ ы, Доспамбет пен Жиембет жырау жә не т.б.;

39. Қ орытынды қ айталау (4 сағ ат).