Суды әкету жүйесі мен сұлбасы

Суды ә кету жү йелері сарқ ынды судың ү ш категориясын бірге немесе бө лек ағ ызуына байланысты жіктеледі.

Суды ә кету жү йелерінің жалпы ағ ызатын, бө лек ағ ызатын, жартылай бө лінген жә не қ иыстырылғ ан тү рлері болады.

Жалпы ағ ызатын жү йеде сарқ ынды судың барлық тү рі (тұ рмыстық ө ндірістік жә не жаң быр суын) бірге бір қ ұ бырмен ә кетеді.

Бұ л жү йенің ерешелігі сарқ ынды су қ оспасының бір бө лігін суатқ а жіберетін нө сер ө ткізгіш болады. Суатқ а суды ағ ызып жіберетін сарқ ынды су шығ ыны ө зен суының шығ ынына жә не оның ө зін ө зі тазалау қ абілетіне байланысты. Жеке нө сер еткізгіштен сарқ ынды судың ағ ызып жіберу кө лемі оның орналасу орнына байланысты. Коллектор соң ында немесе сорғ ы станциясының алдында орналасқ ан нө сер ө ткізгіштер арқ ылы ү лкен кө лемде сарқ ынды су ағ ызып жіберіледі, ал коллектор басында орналасқ ан нө сер ө ткізгіштен аз кө лемде су тасталады.

Бө лек ағ ызатын жү йе екі тү рге бө лінеді толық бө лінген жә не толық бө лінбеген жү йе.

Толық белінген жү йеде екі немесе бірнеше су ә кету торабы болады. Олардың ә р қ айсысы сарқ ынды судың жеке тү ріне арналады. Соң ғ ы жылдары суаттарды ластанудан қ орғ ау талаптары ө сті. Бұ л талаптарғ а сә йкес жаң быр суларын, еріген қ ар суларын жә не жолдарды жуғ анда пайда болғ ан сарқ ынды суларды тазаламай суаттарғ а тастауғ а болмайды.

Толық бө лінген жү йеде жаң быр суын тазалау мә селесі екі жолмен шешілуі мү мкін.

1. Жаң быр суын суатқ а жіберу алдында жаң быр тораптарында жергілікті тазарту ғ имараттарын орналастыру.

2. Жаң быр суын орталық тандырылғ ан тазарту ғ имараттарында тазалау.

Толық бө лінбеген жү йеде бір ғ ана (тұ рмыстық жә не ө ндірістік сарқ ынды суды ә кетуге арналғ ан) су ә кету торабы болады. Бұ л торап тұ рмыстық -ө ндірістік деп аталады. Жаң быр суын суатқ а ә кету ү шін ашық науалар, жолдардың кюветтері қ олданылады.

Жартылай бө лінген жү йеде кем дегенде екі су ә кету торабы болады: тұ рмыстық -ө ндірістік жә не жаң быр суын ә кетуге арналғ ан тораптар. Осы тораптардың қ иылысқ ан жерлерінде бө лу камераларын орналастырады. Жаң бырдың бас кезінде жаң быр суының шығ ыны аз мө лшерде болғ анда камера бұ л суды негізгі коллекторғ а, яғ ни тұ рмыстық -ө ндірістік торапқ а жібереді. Ал ү лкен шығ ын кезінде тұ рмыстық ө ндірістік торапқ а аз шығ ын етеді.

Қ аланың суды ә кету тораптарының сұ лбалары келесі тү рлерге бө лінеді: тік бұ рышты (перпендикулярлық), кесе кө лденең, қ иылыспайтын қ атар, белдеулік (зоналық), радиалды, орталық тандырылғ ан жә не т.б. сұ лбалар (2.5 сурет).

Тік бұ рышты сұ лбада су ә кету бассейндерінің коллекторлары суат суының ағ ынына тікбұ рыш жасап бағ ытталады. Жердің бедері суатқ а қ арай бейімделген ең істікте қ олданылады. Бұ л сұ лба шартты таза сулар мен жаң быр суларын ә кетуге арналады.

Кесе кө лденең сұ лбада су ә кету бассейндерінің коллекторлары суының ағ ынына тікбұ рыш жасап бағ ытталып, негізгі коллектормен жиналынады. Бұ л сұ лба жердің бедері суатқ а айқ ын келген ылдилық та қ олданылады жә не негізгі коллектор су ағ ынына қ атарлы болып орналасады. Қ иылыспайтын қ атар сұ лбада су ә кету бассейндерінің коллекторлары су ағ ынына параллель, ал негізгі коллектор су ағ ынына бұ рыш жасап орналасады. Бұ л сұ лба жер бедерінің суатқ а қ арай кү рт азаю жағ дайында қ олданылады.

Белдеулік (зоналық) сұ лбада қ ала бірнеше зонағ а бө лінеді. Жоғ ары белдеудегі сарқ ынды су тазарту ғ имаратына ө здігінен ағ ып келеді, ал тө менгі белдеудегі сарқ ынды су сорғ ы станциялары арқ ылы ә кетіледі. Белдеулік сұ лба жер бедері ойлы-қ ыратты болғ анда қ олданылады.