Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Нды санитарлық –гигеналық зерттеу
|
|
Органолептикалық зерттеулер:
а) Сыртқ ы тү рі. Ұ нның зерттелетін ү лгісінің сыртқ ы тү рін анық тау кү н-дізгі жарық жағ дайларында ұ нның стандартты ү лгісімен (эталон) салысты-ру жолы арқ ылы жү ргізіледі. Сапалы ұ нның дә нінің берілген тү ріне сә йкес жағ ымды иісі болуы қ а-жет. Сапасы тө мен ұ нның кө герген, қ ышқ ыл иісі болады. Егер ұ н ұ ндық хрущакпен зақ ымдалса, ұ нның жағ ымсыз иісі болуы мү мкін.
Сапалы ұ нның ащты жә не қ ышқ ыл дә місіз, жағ ымды тә тті дә мі болады. Ащты дә м майдың жұ мсалуының (прогорания), арамшө п тұ қ ымдарының қ оспасының болуынан пайда болады. Ащты-қ ышқ ыл дә м кейбір қ амбар-лық зиянкестердің ұ нды зақ ымдауынан пайда болады. Ұ нда тә тті дә мнің пайда болуы ө ніп кеткен дә ннен болуы мү мкін. Ұ н шайнағ ан кезде сық ыр-ламау керек, ол қ ұ м немесе минералды қ оспаның болуына байланысты.
б) Ұ нның тү сін анық тауды кү ндізгі жарық та жү ргізу керек. Ұ нның тү сін анық тау ү шін 3-5 г ұ нды тегіс жақ сы жарық тандырылғ ан жерге сеуіп (қ ара қ ағ аз), салыстыру ү шін эталон болып табылатын ұ нды себеді. Ұ нның 2 ү л-гісінде тегістеп, қ алың дығ ы 3-4 мм болатын, металдық пластинка немесе шпателдің кө мегімен тығ ыздап, престейді. Алынғ ан ұ нды жә не басқ а ү лгі-ні салыстырып, зерттелетін ұ нның тү сін анық тайды.
Ұ нның ә ртү ріне жә не сортының ө зіне тә н тү сі болады. Қ ара бидай ұ ны сұ р-ақ тү сті болып келеді. Бидай ұ ны сарғ ыш рең і бар ақ тү сті. Неғ ұ рлым ұ нның сорты жоғ ары болса, соғ ұ рлым оның тү сі ашық болады. Қ арабидай ұ нының сұ р тү сі, оның қ олайсыз жағ дайда ұ зақ сақ талғ анын, қ амбарлық зиянкестермен зақ ымдалғ анын кө рсетеді.
в) Консистенция Ұ нның консистенциясын анық тау – оны бір уысқ а (горсть) қ ысу арқ ылы жү ргізіледі, бұ л жағ дайда ол жең іл ү гітілуі қ ажет.
г) Иісі Ұ нның иісін анық тау ү шін, ұ нның 3-4 г алақ анғ а салып, дем алумен жылытып, иісін наық тайды. Басқ а ә дісі де бар: ұ нның біраз мө лшерін ста-қ анғ а сеуіп, ыстық су қ ұ яды (t 600 С), одан кейін суды тө гіп, иіскеу арқ ылы иісін анық тайды.
д) Дә мі Дә мін анық тау ү шін ұ нның бір шымшымын баяу шайнайды, одан кейін ұ нды ауыздан алады, біраз секундтан кейін дә мі анық сезіледі.
Физикалық - химиялық зерттеулер:
Ылғ алдылық ты анық тау кептіру арқ ылы жү ргізіледі. Ә діс принципі: ыл-ғ алдылық тың қ ұ рамын кептіруге дейінгі жә не кептіргеннен кейінгі (%)аспан ың (навеска)салмағ ының арасындағ ы айырмашылық бойынша анық тайды.
Зерттеу барысы: крышкасы бар 2 метал ыдысты немесе шыны бюксты 100-1050 температурада кептіретін шкафта кептіреді (анық тау 2 паралеллді сынамаларда жү ргізіледі) жә не 0, 01 гр-ғ а дейін дә лдікте технохимиялық таразыда ө лшейді. Бос ыдыстың салмағ ын жазып алады, одан кейін ә р ыдыс-қ а мө лшермен 5 гр. зерттелетін ұ нның аспасын салады. Аспасы бар ашық ыдыстарды алдын ала 140-150 0 температурағ а дейін қ ыздырылғ ан кептіргіш шкафқ а (электрлік) салады, ал жанына ыдыстардың крышкаларын қ ояды.
Шкафтың температурасы ұ нның аспасын салғ аннан кейін тө мендейді, температураны 1300 С дейін тү сіреді де, 40 мин аралығ ында кептіруді жү ргі-зеді. Кептіру кезінде температурағ а қ арап отыру керек. 128-1320 мө лшерінде температураның аутқ уы рұ қ сат етіледі.
40 мин ө ткеннен кейін ыдыстарды крышкамен жабады, 1-1, 5 сағ. эксика-торда суытып, одан кейін ө лшейді. Кептіргеннен кейін ұ нның аспасы бар ыдыстың салмағ ын анық тағ аннан кейін ылғ алдылық ты формула бойынша есептейді (%-пен)
х= а-б х 100 онда х- %-тегі ұ нның ылғ алдылығ ы
с а- кептіргенге дейінгі гр-ғ ы аспасы бар ыдыстың
салмағ ы
б- кептіргеннен кейінгі гр-ғ ы аспасы бар ыдыстың
салмағ ы
с- гр-ғ ы алынғ ан ұ н сапасы
100- %-гі есептеу
Ұ нның барлық тү рінің ылғ алдығ ы 15 % аспау керек.
Қ ышқ ылдық ты анық тау «шайқ ағ ыш бойынша» жү ргізеді.
Ә діс принципі: ұ нның қ ышқ ылдығ ы титрлеу арқ ылы есептеледі жә не қ ыш-қ ылдық тың градусында беріледі, яғ ни 100 гр ұ ндағ ы қ ышқ ылды бейтараптау ү шін қ ажет улы натрдың жә не калийдің 1 Н ерітіндісіндегі мл мө лшері.
Зерттеу барысы: Сыйымдылығ ы 200 мл конус тә різді колбағ а 50 мл дистилденген суды қ ұ яды, ұ нның 5 гр ө лшеп, оны колбағ а салып, тү йір-шік болмайтындай, барлық ұ н сумен араласу ү шін шыны таяқ шамен ұ нтақ тады, жақ сылап араластырып шайқ айды.
Колбаның қ абырғ асына жә не шыны таяқ шағ а жабысып қ алғ ан ұ нның бө лшектерін де сумен араластырып, шайқ ағ ышқ а 5 тамшы 1 % фенолфта-лейннің спирттік ерітіндісін тамызып, улы натрдың 0, 1 Н ерітіндісімен титрлейді.
Бірнеше минут жоғ алмайтын қ ызғ ылт тү с пайда болғ анша колбаның ішін-дегісін ылғ и да шайқ ап, абайлап титрлейді жү ргізеді.
Мысалы: 5 г ұ нды титрлеуге сілтінің 1, 2 мл 0, 1 Н ерітіндісі шығ ындалады Соғ ан сә йкес бұ ндай ұ нның 100 гр-на 20 есе кө п ерітінді қ ажет, яғ ни ерітін-дінің 1, 2 х 20=24 мл 0, 1 Н сілтінің ерітіндісі, ал қ алыпты жағ дайдағ ы сілті 10 есе аз, яғ ни 2, 4 мл, ол ұ нның 2, 40 қ ышқ ылдығ ын қ ұ райды.
Бидай ұ нының қ ышқ ылдығ ы мө лшермен 2, 5-4, 50, қ ара бидайдікі 3, 5-5, 00.
Клейковинаны анық тау Ә діс принципі: бидай ұ нындағ ы клейковина қ ұ ра-мын аспаны крахмалдан сумен жууғ а дейінгі, жуғ аннан кейінгі арасындағ ы салмағ ының айырмашылығ ымен анық тайды (%-пен ө лшенеді). Зерттеу ба-рысы: Бидай ұ нында клейковинаның мө лшерін наық тау тө мендегідей жү ре-ді. Зерттелетін ұ нның орташа сынамасынан 10-15 г ө лшейді (10 г ұ н 75 % шығ ын, 25 г ұ н 75 %-тен жоғ ары шығ ын).
Аспаны фарфор ыдысқ а салады, аспағ а жартылай мө лшерде су қ осады (қ амырды илеуге арналғ ан су бө лме тмпературасындай болуы қ ажет). Одан кейін саусақ тармен ыдыстағ ы қ амырды илейді, саусақ қ а жабысқ ан бө лшек-терді қ амырдың жалпы бө лігіне қ осады. Илеуді біртекті масса алғ анша дейін жү ргізеді, илеуден кейін қ амырды 20 мин қ ояды.
Бұ л уақ ытта ұ нның біртекті сумен қ анығ уы жә не оның бө ліктерінің ісі-нуі жү реді. Одан кейін суық су қ ұ я отырып (температура 150 тө мен емес) жә -не саусақ пен мыжа отырып, дайындалғ ан қ амырдан крахмалды жуып шығ а-рады. Жууды крахмалмен бірге клейковина бө лшектерінің шығ уын болдыр-май, абайлап істеу керек. Крахмалдың жуу процесі кезінде жуатын суды 3-4 рет ауыстыру қ ажет немесе жууды ағ ыс астында илеуіште жү ргізу ұ сыныла-ды. Клейковинадан крахмалды босатуды клейковина жұ мсақ жә не ү зіле бе-ретіннен серпімді, ал жуатын су мө лдір (ұ нның жоқ болуы) болғ анша жү р-гізеді.
Крахмалдан босатылғ ан клейковинаны саусақ тармен қ ысып, суды кетіріп, техникалық таразыда ө лшейді. Ө лшеу нә тижесін жазады жә не 5 мин аралы-ғ ында жууды жү ргізеді. Егер ө лшегендердің арасында салмақ тың айырма-шылығ ы 0, 05 г-нан аспаса, жуу аяқ талды деп есептеледі жә не ұ ндағ ы клей-ковинаның қ ұ рамын анық тайды. Клейковинаның қ ұ рамын %-пен анық тай-ды. Есептеуді мына формула бойынша жү ргізеді:
Клейковина %-ті= гр-ғ ы клейковина салмағ ы
гр-ғ ы ұ н салмағ ы х 100
Сапасы жақ сы бидай ұ нында 20-30 % клейковина болуы қ ажет.
Фитоқ оспаларды анық тау Ә діс принципі: Магнит кө мегімен ұ нның 1 кг-ғ ы метал қ оспаларды алу жә не ө лшеу жү ргізіледі (1 кг-да миллиграммен ө л-шенеді).
Зерттеу барысы: Столдың тегіс бетінде қ алың дығ ы 0, 5 см болатындай ұ нның 1 кг-мын себеді. Қ абаттың ү стіне бірнеше рет тағ а тә різді магнитпен жү ргі-зіп шығ ады (12 кг кө тере алатын магнит). Ұ нды араластырып, ұ нның қ аба-тының ү стінен ә ртү рлі бағ ытта магнитпен қ айта жү ргізеді. Осылай 3-4 рет қ айталайды. Ұ ннан магнитпен алынғ ан метал бө ліктерін алдын ала ө лшен-ген сағ аттық шынығ а жинайды жә не аналитикалық таразыда ө лшейді. Метал қ оспасы бар сағ аттық шынының салмағ ынан бос шынының салмағ ын санау арқ ылы, 1 кг ұ ндағ ы метал қ оспасының салмағ ын алады. Қ орытындыны % береді. Нормативті қ ұ жаттарда қ ара кү йе қ алпақ шалы саң ырауқ ұ лақ тардың жеке немесе бірге 0, 05 %-тен аспау керек, горчак немесе вязел 0, 04 % жоғ а-ры емес, кукол 0, 01 % жоғ ары емес болуы рұ қ сат етіледі.
Микроскопиялық зерттеулер:
а) Зиянкес бунақ денелермен зақ ымдалуды анық тау.
Ә діс принципі: ұ нды илеуіштен ө ткізеді (ә ртү рлі диаметрлі тесіктерден). Жинап алынғ ан зиянкестерді жай кө збен немесе лупа арқ ылы қ арайды. Зерт-теу барысы: 1 кг мө лшердегі ұ нды жің ішке қ абатпен тегіс қ ағ азғ а немесе шынығ ы себеді де, алдымен жақ сылап тұ рып жай кө збен қ арайды. Жай кө з-бен ұ нда ельничная огневканың, қ амбарлық кө белектің, мавритандық қ ызыл қ оң ыздың, ү лкен ұ н хрущагының, вор- притворяшканың, қ ұ рттың, дә н сов-касының бар-жоғ ын анық тауғ а болады. Ұ ндағ ы ұ сақ зиянкестердің (амбар-лық бізтұ мсығ ы, нан точильщигі, кішкентай ұ н хрущягы жә не т.б.) бар- жоқ -тығ ын анық тау ү шін ұ н сынамасын 1, 5 мм тесігі бар илеуіш арқ ылы ө ткізеді, бұ л жағ дайда зиянкестер илеуіште қ алып қ ояды. Оларды суреттен жә не мұ -ражайдағ ы пепараттармен салыстырып, зиянкестің тү рін анық тауғ а болады. Ұ ндағ ы зиянкестің мө лшермен 1 кг ұ нды илеген кезде алынғ ан зиянкестерді есептеу арқ ылы анық тайды. Зиянкестердің тү рін анық тау ү шін лупаны пай-далану қ ажет.
|
|