Бір ізді себеп – салдарына байланыстар мен заңдылықтар

Географиялық нысандар мен қ ұ былыстардың пайда болу себептерімен оғ ан ә серететін негізгі факторларды ашып кө рсетуді бір ізді себеп – салдарына байланыстар дейміз.

Нысандар мен қ ұ былыстардың арасындағ ы байланыстарды ашу терең дігі географиялық білімнің терең дігіне тікелей байланыста. Физикалық географияда бір іздін себеп-салдарына байланыстар табиғ аттың ә р бір қ ұ рамдас бө ліктерінің ерекшеліктерін ашып кө рсетеді.

Экономикалық жә не ә леуметтік географияда бірізді себеп – салдарына байланыстар елдің экономикалық географиялық орынының, шаруашылық тың даму дең гейінің, табиғ ат жағ дайының кө шілес елдердің ә леуметтік – экономикалық даму дең гейінің арасындағ ы ө зара байланыстарды ашып кө рсетуді кө здейді.

Географиялық заң дылық тар. Географиялық қ ұ былыстармен нысандардың арасында қ алыптасқ ан тұ рақ ты байланыстардың ү здіксіз қ айталанып отыру ү рдісін заң дылық дейміз. Физикалық география курсында географиялық қ абық тың тө мендегі заң дылық тары қ арастырылады:

- географиялық қ абық тағ ы (табиғ аттағ ы) затпен энергия айналуы;

- ырғ ақ тылығ ы мен зоналығ ы;

- Жеке компоненттердің тү зілу заң дылық тары.

Экономикалық географияда нарық тық экономикалық қ атынас жағ дайындағ ы шаруашылық тың даму заң дылық тары бар.

Табиғ атпен адам қ оғ амының белгілі бір саласының негізгі заң дылық тарын ашып кө рсетуді теория дейміз. Оларғ а физикалық географиядағ ы табиғ и аудандастыру, экономикалық географиядағ ы экономикалық – географиялық аудандастыру ө ндірістік циклдар, аумақ тың ө ндірістік кешендер, (кластер) энергия - ө ндірістік кешендер теорялары бар.

1. Ұ ғ ымдар, іс керлік – дағ дылар, оқ у жұ мысының тә сілдері. Географиялық нысандардың

ойша бейнесін абстрактлі тү рде адамның кө з алдына ойша елестетуін ұ ғ ым дейміз. Географиялық нысандардың бейнесі жасалу жолдарына қ арай екі тү рлі болады.

1. Географиялық нысанның бейнесін қ азіргі аудиовизуалды қ ұ ралдар кө мегімен немесе

танымдық жорық барысында кө збен кө ру арқ ылы есте сақ тау. Оғ ан белгілі бір тақ ырыпты тү сіндіру барысында географиялық нысанның суретін салып немесе оқ у бейне фильмдерінен электронды проекторлар арқ ылы кө рсету арқ ылы ұ ғ ындарды есте сақ тату жатады.

2. Екіншісіне кө рмеседе оқ ылуы немесе мұ ғ алімнің айтуы барысында сенсорлық жү йелерге ә серету нә тижесінде нысандардың бейнесін кө з алдына елестіп сырттай сипаттау арқ ылы есте сақ тау жатады. География курстарын да белгілі бір нысандардың пішінін басқ а нысандарғ а қ атысты орынын айқ ындайтын кең істіктік ұ ғ ымдар жетекші орын алады. Солардың ішінде географиялық нысандардың орналасу ерекшелігін картада кескіндейтін картографиялық ұ ғ ымдар жетекші орын алады. Мектеп географиясының ә р бір тү сінігіне белгілі бір ұ ғ ым сә йкес келеді. Мысалы; биіктігі 1054 метрлік сарқ ырама, терең дігі 1102метрлік Мариан шұ ң ғ ымасы. Хан тә ң ірі шың ы т.б. Географиялық дә йектемелер