Оқушылардың оқу әрекетінінң қажеттілі (мотивациясы і) туралы түсінік

Орта білім беруді жаң арту кезең інде пә ндердің ғ ылыми негіздерін мең герту оқ ушының жеке тұ лғ а ретінде дамытуғ а ығ ысты. Осығ ан орай оқ улық оқ ыту нысаны болумен қ атар оқ ушыны дамыту қ ұ ралына айналуда мектептің міндеті теориялық білімді бермен қ атар ойлаудың жалпы ә дістерін мең гертіп оқ ытудың дамыту нә тижелерін арттырып, оқ ушылардың танымдық ә рекетін дамыту болып табылады.

Оқ ыту барысында жоғ ары нә тижеге қ ол жеткізуді оқ ушылар ү шін жаң а танымдық ә рекеттердің барлық кезең дерін сақ тау болып табылады.

Оның біріншісі қ ажеттілік (мотивация) кезең і. Егер оқ ушы кез-келген оқ у материалын мең геру не ү шін оқ у қ ажет екенін білмесе оқ ығ ысы келмейді. Сондық тан мұ ғ алім оқ ушылардың оқ у ә рекетін іс-ә рекеттің қ ажеттігін дұ рыс тү сіндіруді анық тауғ а баса назар аударып тиіс.

Қ ажеттілік (мотивация) танымдық іс ә рекетті психологиялық тұ рғ ыдан дұ рыс айқ ындап соғ ан жұ мылдыра білу.

Қ ажеттілікті (мотивацияны) дұ рыс айқ ындау ү шін оқ у ақ параттарын қ абылдау қ абілеті, есту, ой елегінен ө ткізу, (ойлану) есте сақ тау сияқ ты психологиялық факторларғ а баса назар аудару қ ажет, ол ү шін оқ ушы ме ң геруге ұ сынылғ ан білімнің не ү шін қ ажет екенін тү сіну керек. Сондық тан қ ажеттіліктің себебі мақ сатты міндетке, ал ол мазмұ нғ а ауысуы керек.

Себеп (мотив) бұ л адамды іс-ә рекетке кө шуге итермелейтін жұ мылдырушы ішкі кү ш. Оқ у ә рекетінде бұ ғ ан оқ ушының оқ уғ а деген ынтасы мен ұ мтылысы жатады. Ә р оқ ушының оқ у-танымдық қ ажеттілігін қ алыптастыру ү шін сыныптың алдына мұ ғ алім оқ у мақ сатын қ ояды. Ол ү шін оқ ушыларғ ак кез келген оқ у материалын не ү шін оқ у қ ажет деген деген сұ рақ қ ажет. Мысалы, табиғ аттағ ы гидросфераның немесе атмосфера ауасының (циркуляциясының) айналысының маң ызын ашу арқ ылы география ғ ылымының сипаттаушы ғ ана емес, белгілі бір қ ұ былыстардың туу себептерін, маң ызын анық тауғ а мү мкіндік беретіні жө нінде тү сініктерін қ алыптастыру қ ажет

Оқ ушының жеке қ ажеттігін география ғ ылымының зерттеу ә дістерінің сипатына негізделіп, оның адам ө мірімен шаруашылық ә рекетіндегі маң ызын ашып кө рсету арық лы оқ ушының жеке қ ажеттілігін ояту керек. Дә стү рлі оқ ытуда қ ажеттілік (мотивация) оқ ытудың қ ажеттілігі мұ ғ алімнің сендіру арқ ылы сырттан жү зеге асырылады.

Ал қ азіргі жалпы білім берудің тұ ғ ырнамасына сә йкес, қ ажеттілік оқ у материалы мен оқ у ә рекетінің мазмұ нының негізінде жеке тұ лғ аның ішкі қ ажеттілігі арқ ылы қ алыптасады.

Қ ажеттіліктің себебін іс-ә рекеттің тә сілдерін мең герту арқ ылы жү зеге асырылады.

Кез-келген оқ у ә рекеті танымдық қ ызығ ушылық арқ ылы жеке тұ лғ аны танып білуге бағ ыттайтын қ ажеттіліктің себебі айқ ындайды. Танымдық қ ызығ ушылық тың астарларына оқ ушылардың тә ртібінің ерекшеліктері, оқ у ә рекетіне қ арқ ынды араласып, сол ә рекетке қ ұ лшына жұ мылуы, оқ ушылардың мұ ғ алімге қ оятын сұ рақ тарының тууы жатады. Қ ызығ ушылық тың негізінде оқ ытудың жағ ымды мінез-қ ұ лық тық жағ дайымен тығ ыз байланысты қ ажеттіліктің себебі дамиды.