Жартылай автоматты блоктау

Келесі тә уелділіктерді жартылай автоматты блоктаумен қ амтамасыз етіледі: шығ ыс сигналдарының бірі ашылғ аннан кейін сол аралық тағ ы барлық шығ ыс сигналдар жө нелту станциясына жө нелтілген пойыздың кө рші станция-ғ а келгендігі туралы блоктау сигналы берілгенге дейін тұ йық талады; егер ақ парат датчиктері мен станциялық аппараттар арқ ылы пойыздың станцияғ а келгендігі туралы анық талса, жө нелткен станцияғ а пойыздың келгендігі туралы блоктау сигналы беріле алады.

Жолдық жартылай автоматты блоктаудың негізгі тораптары (21-сурет) мыналар: жол бағ даршамдарына ә сер ететін блоктаушы қ ұ рылғ ы БҚ, байланыс желілері БЖ, ақ парат датчиктері АД мен басқ ару пульті БП.

Пойыздың аралық ты босатқ андығ ы туралы ақ паратты байланыстың сым желілері арқ ылы БЖ пойыздың келу пунктінің кезекшісі пойыз АД жә не БҚ арқ ылы ә сер еткеннен кейін басқ ару пультіндегі БП ДП батырмасын басу арқ ы-лы береді. Алдын ала АД пойыз белгілі бір орынды босатқ ан уақ ытта БҚ қ ұ рылғ ысына пойыздың берілген станцияғ а келгендігі туралы ақ парат береді. Ең кө п дамығ аны ГТСС жү йесінің релелік жартылай автоматты блоктауы (РЖБ).

21-сурет - Жартылай автоматты блоктаудың қ ұ рылымдық сұ лбасы

Автоматты блоктаумен салыстырғ анда, жартылай автоматты блоктау енгізуге аз шығ ынды қ ажет етеді, тө мен ө ткізу қ абілетін қ амтамасыз етеді, рельстердің ажырауын бақ ыламайды (рельс звеносының сынуы немесе алынуы), пойыздың толық қ ұ рамда келгенін тексермейді. Автоблоктау жоқ, релелік жартылай автоматты блоктау ә рекет ететін учаскелерде пойыздың толық қ ұ рамда келгенін тексеретін келесі тә сілдер белгілі: пойызды аралық қ а жө нелткен жә не пойыздың қ абылдау станциясына кірген уақ ытта доң ғ алақ жұ птарын санау; пойыздың қ абылдау станциясына толық қ ұ рамда келгендігін вагон индукторымен бірлесе істейтін, соң ғ ы вагонғ а орнатылғ ан жолдық стан-циялық индуктормен тіркеу; аралық тың толық босағ анын релелік жартылай автоматты блоктау ү шін арналғ ан рельс тізбектері арқ ылы тексеру. Соң ғ ы тә сіл пойыздың ө зіндік ағ ытылуын ғ ана емес, рельстің ажырауын да бақ ылайды.

Станцияда кіріс жә не шығ ыс бағ даршамдар ретінде тек линзалы бағ дар-шамдар пайдаланылады. Электр қ уатын ү немдеу жә не аккумуляторлардың қ ызмет кө рсету мерзімін ұ зарту ү шін ескерту бағ даршамдары ретінде прожек-торлы бағ даршамдар пайдаланылады. РЖБ ГТСС жү йесін СЦБ-ның кез келген станциялық қ ұ рылғ ыларымен байланыстыруғ а болады, оның ішінде электрлік орталық тандыру. Соң ғ ы жағ дайда РЖБ-ғ а қ ажетті батырмалар мен индикация-сы бар ЭЦ пульті пайдаланылады. ЭЦ жоқ станцияларда кезекші бө лмесіне ПСРБ-2 пульт-стативі орнатылады, ал стрелкалы постыларда – стрелкалы орталық тандырғ ыштар. Индикация шамдары мен басқ ару органдары пульт-стативтің (22, а- сурет) индикация 1 панелінде орналастырылғ ан, ал кілт-жезл 2 – реле стативінде 3. Екі жолды жалғ асу жағ ынан ПС-тің жасыл шамы қ алыпты жанып тұ р, ол аралық тың бос екендігін кө рсетеді (пойызды жө нелтуге болады). Бір жолды жалғ асы жағ ынан (22, б-сурет) қ осымша ақ рұ қ сат беру ДС шамы қ олданылады, бұ л ретте ПС шамы сө ндірілген, шығ ыс бағ даршамдар тұ йық тал-ғ ан, оларды пойызды жө нелту алдында ашу ү шін кө рші станция кезекшісінің келісімін алу қ ажет.

22-сурет - ПСРБ-2 типті пульт-статив

Бір жолды РЖБ кезінде екі тақ бағ ыттағ ы релелер қ алыпты қ оздырылады – кө мекші НОВ жә не қ айталануғ а қ арсы НОП. Осы бағ ыттағ ы қ алғ ан релелер қ озбағ ан. А ст. тақ пойызды жібермес бұ рын осы станцияның кезекшісі Б ст. ДСП-нан жолғ а жө нелту операциясына рұ қ сат кү теді. Осындай рұ қ сатты алғ анғ а дейін А ст. тақ бағ ыттағ ы барлық шығ ыс сигналдар жабылып, блокталады (тұ йық талады). Тақ бағ ытта рұ қ сат беру РБ операциясын (1 позиция) Б ст. бойынша кезекші келісім беру немесе бермеу батырмасын басу арқ ылы жү зеге асырады: Б ст. НДС релесі қ озып, ДС ақ шамы қ осылады, ал А ст. НЛ реле релелері мен жасыл РА рұ қ сат алу шамы қ осылады. Алынғ ан келісім негізінде А ст. бойынша кезекші стрелкалы пост кезекшісіне жө нелту бағ ытын беру туралы бұ йрық береді. Берілген бағ ыт бойынша стрелкалар орнатылғ аннан кейін стрелкалы пост кезекшісі жө нелтудің бағ ыттық тұ тқ асын бұ рады.

Б ст. келген пойыз ақ парат датчиктеріне АД ә сер етеді. НП релесі қ озды-рылады жә не жолдың бақ ылау бө лігін қ адағ алау туралы хабар беріледі (Б ст. II позиция). Тақ келу релесі ДК ақ шамды П қ осады. Пойыздың толық қ ұ раммен келгендігі тексерілгеннен кейін Б ст. ДПС жолғ а келгендігі туралы сигнал жібе-реді ЖК (3 позиция) жә не А жә не Б ст. РПБ сұ лбасы бастапқ ы кү йге ауысады. Бір жолды РПБ-мен салыстырғ анда екі жолды РПБ-да рұ қ сат беру (алу) операциясы жоқ, осығ ан байланысты соң ғ ысында рұ қ сат беру тақ релесі РДР пайдаланылмайды. Рұ қ сат беру (алу) операциясы орындалғ аннан кейін бір жолды РПБ-ның барлық релелері сұ лбаның бастапқ ы (қ алыпты) кү йінде екі жолды РПБ-мен бірдей кү йде болады. Екі жү йеде де жолғ а жө нелту операция-сы НЛ, НОВ, НОП, НОМ, НРУ жә не НПО релелерінің бірдей кү йімен сипатталады. Бір жолды РПБ-ғ ы НДП релесі жолғ а келу операциясынан кейін ғ ана іске қ осылады, ал жолды РЖБ-да ол екі рет іске қ осылады: ЖК операция-сынан кейін жә не ЖЖ операциясынан кейін. НДП релесінің негізгі функциясы ЖК операциясынан кейін РЖБ сұ лбасын бастапқ ы кү йге келтіру болып табыла-ды.

Екі жолды РЖБ-да бұ л реле қ осымша квиттеу функциясын да орындайды, яғ ни ЖЖ сигналының толық қ абылданғ андығ ы туралы жауап алып, Б ст. тақ пойызды қ абылдауғ а дайын болу. Сондық тан екі жолды РЖБ НПД релесі бір пойызды жө нелту мен қ абылдауды ұ йымдастыру кезінде бұ л циклда екі рет іске қ осылады, пойыз қ абылдау станциясына кірген уақ ытта токсызданады. Келтірілген іс-ә рекеттер тә ртібі негізінде РЖБ-дың электр сұ лбасын жең ілдікпен оқ уғ а болады.