Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Бөлек конструкциялы






Имараттардың кө теруші негізі жә не конструкциялық жү йелері. Ғ имараттардың негізгі конструкциялық элементтері – гори­зонтальды (аражабындар, жабулар), вертикальды (қ абырғ алар, ұ стындар) жә не іргетастар, олар бірігіп, біріккен кең істік жү йені – ғ имараттың кө теруші негізін қ ұ райды.

Кө теруші негіздің – ғ имараттың конструкциялық негізінің тағ айындалуы – ғ имаратқ а ә сер ететін кү штерді қ абылдаудан, қ ызметінің барлық мерзімі бойы қ ажетті пайдалану сапаларымен конструкцияларды қ амтамасыз етумен, осы жү ктемелерден кү штерге жұ мысынан тұ рады.

Конструкциялық жү йе ғ имараттардың, бірігіп беріктігін, қ атаң дығ ын жә не орнық тылығ ын қ амтамасыз ететін, вертикальды жә не горизонтальды кө теруші конструкцияларының ө зара байланысқ ан жиыны болып табылады. Ғ имараттардың ү ш негізгі конструкциялық жү йелері болады: қ аң қ асыз, қ аң қ алы жә не аралас (толық емес қ аң қ алы) (3–сурет).

 
 

 

 


 

 

3–сурет. Азаматтық ғ имараттардың конструкциялық жү йелері:

а–қ аң қ асыз; б– қ аң қ алы; в – аралас; 1 – кө теруші қ абырғ алар; 2 – қ абатаралық жабындар; 3 – ұ стындар; 4 – ригельдер; 5 – ө зін кө теруші қ абырғ алар

 

Ғ имараттардың орнық тылығ ын жә не кең істік қ атаң дығ ын қ амтамасыз ету. Орнық тылық – статикалық немесе динамикалық тепе–тең дігінің бастапқ ы жағ дайынан шығ аруғ а ұ мтылатын кү штерге қ арсыласатын ғ имараттар қ абілеті.

Кең істік қ атаң дық – пішінінің геометриялық ө згермеуін сақ тап, тү сірілген кү штердің ә серінен деформацияланбайтын бө лек элементтердің немесе барлық ғ имараттардың қ абілеті.

 

4–дә ріс тақ ырыбы. Азаматтық ғ имараттар к онструкциялары. Негіздер жә не іргетастар. Топырақ тар тү рлері жә не олардың қ асиеттері. Іргетастар. Жертө ле. Техникалық жертө ле

Топырақ –уақ ыт бойынша ө згеретін жә не ғ имараттар мен қ ұ рылымдарды тұ рғ ызуғ а негіз, орта немесе материал ретінде қ олданылатын кө пкомпонентті жү йе болып табылатын тау жынысы.

Ғ имаратқ а ә сер ететін барлық кү штер, оның ішінде ғ имараттың ө з салмағ ы, іргетас арқ ылы топырақ қ а беріледі. Бұ л кү штерді қ абылдайтын топырақ негіз деп аталады. Негіздің сенімділігі жә не беріктігі ғ имаратты қ алыпты пайдалану ү шін маң ызды болып табылады.

Ө зінің табиғ и жағ дайында тұ рғ ызылғ ан ғ имараттан тү сетін кү штерді қ абылдауғ а қ абілетті топырақ табиғ и негіз деп аталады.

Жасанды негіз – табиғ и жағ дайында жеткілікті іскерлік қ абілеті жоқ жасанды тығ ыздалғ ан немесе беріктендірілген топырақ.

Негізге ғ имараттан берілетін қ ысым салдарынан, іргетас асты топырақ тары айтарлық тай сығ ылу кү штерін қ абылдайды. Осы кү штердің ә серінен топырақ тар біркелкі тығ ыздалады. Топырақ шө гуі деп аталатын мұ ндай біркелкі деформациялар іргетастардың шө гуін тудырады.

Тығ ыздау кезінде жә не сыртқ ы кү штердің, топырақ тың ө з салмағ ының жә не басқ а факторлардың ә серінен пайда болатын топырақ тың біркелкі емес деформациялары (отыратын топырақ тың сулануы, топырақ та мұ з линзаларының еруі жә не т.б.) отыру деп аталады. Олар іргетастың бұ рылуынан бастап толық қ ирауын тудыруы мү мкін. Негіздің отыруы жіберілмейді.

Ғ имарат негізі ретінде жұ мыс істейтін топырақ келесі талаптарды қ анағ аттандыруы тиіс: қ ажетті іскерлік қ абілетінің болуы, сонымен қ атар аз жә не біркелкі сығ ылуы (ә лсіз, берік емес немесе қ атты сығ ылатын топырақ тар ғ имараттың бұ зылуына жә не қ ирауына ә келетін ү лкен жә не біркелкі емес отыруларды тудырады); ісінуге ұ шырамауы, яғ ни оның қ уыстарындағ ы ылғ алдың қ атқ анда кө лемін ұ лғ айтуы (қ ұ рылыс ауданындағ ы топырақ тың қ ату терең дігіне байланысты іргетастың орналасу терең дігін таң дайды); топырақ суларымен шайылмауы жә не ерімеуі (іскерлік қ абілетін тө мендететін, негізде қ уыстардың пайда болуы); отыруды болдыртпау (егер оның астында ә лсіз топырақ орналасқ ан болса, негіз топырағ ы қ абатының жеткіліксіз қ уатында пайда болады); жылжуын болдыртпау (возникают топырақ қ абаттары қ иғ аш орналасқ анда пайда болады); жайылуын – кү штер ә серлерінен ұ зақ сө нбейтін деформациялардың болуын болдыртпау.

Топырақ тар тү рлері жә не олардың қ асиеттері:

Тасты топырақ тар – тұ тас массив (граниттер, кварциттер, ә ктастар) немесе жарық шақ ты қ абат тү рінде болады. Олар суғ а тұ рақ ты, сығ ылмайды, ісінуге ұ шырамайды, сенімді негіз болып табылады.

Ірікесекті – 2 мм–ден ү лкен ө лшемді (50% жоғ ары) кесектері бар, тасты жыныстарының байланыспайтын кесектері. Оларғ а жатады: щебень, галька, гравий. Бұ л топырақ тар аз сығ ылады, суғ а тұ рақ ты, ісінбейді, егер оның астында тығ ыз топырақ болса, жақ сы негіз болады.

Қ ұ мды –0, 1–2 мм тү йіршіктерден тұ рады. Қ ұ мдар тү йіршіктерінің ірілігіне байланысты қ иыршық тасты, ірі, орташа ірі, ұ сақ, шаң ды болып бө лінеді.

Қ иыршық тасты, ірі, орташа ірі қ ұ мдар кү ш тү скенде біркелкі сығ ылады, сондық тан ғ имараттың отыруы тез тоқ тайды, қ атқ анда ісінбейді жә не берік жә не сенімді негіз болып табылады.

Ұ сақ жә не шаң ды топырақ тар ылғ алданғ анда жә не қ атқ анда ісінеді, ылғ алданғ анда іскерлік қ абілеті тө мендейді.

Сазды –ірілігі 0, 005 мм–ден кіші тү йіршіктерден тұ ратын байланысқ ыш топырақ тар. Іскерлік қ абілеті ылғ алдылық қ а байланысты. Қ ұ рғ ақ жә не аз ылғ алды жағ дайда айтарлық тай кү штерді қ абылдайды, ылғ алданғ анда іскерлік қ абілеті тө мендейді. Кү ш тү скенде ұ зақ отыруымен жә не қ атқ анда ісінуімен ерекшеленеді.

Сары сазды –шаң ды тү йіршіктердің ү лкен мө лшерінің жә не ірі қ уыстарының болуымен сазды топырақ тар. Бұ л топырақ тар қ ұ рғ ақ жағ дайда қ ажетті іскерлік қ абілетіне ие болады. Ылғ алданғ анда сары сазды топырақ тардың қ ұ рылымы бұ зылады, жә не кү штер ә серінен шө гу пайда болады. Мұ ндай топырақ тарды негіз ретінде қ олданғ анда бекіту жә не ылғ алдан қ орғ ау бойынша арнайы шаралар қ ажет.

Ү йінді –сайларды, кө лшіктерді, жергілікті қ оқ ыстарды жапқ анда пайда болғ ан жасанды топырақ тар. Бұ л топырақ тар қ ұ рылымы бойынша біртекті емес, біркелкі емес сығ ылады. Мұ ндай топырақ тарды негіз ретінде қ олданғ анда олардың іскерлік қ абілетін зерттеу керек.

Қ ұ рылысқ а берілген жерге тұ рақ ты негізді таң дау ү шін оның тү рін, қ абаттар қ уатын, олардың физикалық жә не механикалық қ асиеттерін, топырақ суларының дең гейлерінің орнын анық тауғ а геологиялық жә не гидрогеологиялық зерттеулер жү ргізіледі.

Ғ имарат қ абатына жә не жергілікті жағ дайларғ а байланысты зерттеу терең дігі 6 – 15 м жә не одан кө п м – ді қ ұ райды.

Егер қ ұ рылыс алаң ындағ ы топырақ қ ойылатын талаптарды қ анағ аттандырмаса, онда жасанды негіздерді орнатады. Мұ ндай негіздерді ғ имаратты ә лсіз топырақ тарғ а тұ рғ ызғ анда оларды жасанды беріктендіру немесе ә лсіз топырақ ты ауыстыру арқ ылы орнатады.

Топырақ ты беріктендіру келесі тә сілдермен жү зеге асырылуы мү мкін:

– пневматикалық тығ ыздау немесе 2 – 4 т салмақ ты плиталармен тығ ыздау. Бұ л тә сіл топырақ тар жеткілікті тығ ыз болмағ анда, сонымен қ атар ү гінді топырақ тарда қ олданылады. Егер топырақ тар қ ұ мды немесе шаң ды болса, онда оларды тығ ыздау ү шін беттік вибраторлар қ олданылады. Бұ л тә сіл, топырақ тез тығ ыздалатындық тан, ө те тиімді;

– қ ұ мдарды, сары сазды топырақ тарды бекіту ү шін силикаттау. Ол ү шін қ ұ мды топырақ қ а кезек–кезек сұ йық ә йнек пен хлорлы кальций ерітіндісін енгізеді, шаң ды топырақ тарды бекіту ү шін – фосфор қ ышқ ылының ерітіндісімен араласқ ан сұ йық ә йнек ерітіндісі, ал сары сазды топырақ тарды бекіту ү шін – тек қ ана сұ йық ә йнек ерітіндісі қ олданылады. Ерітінділерді енгізу арқ ылы топырақ уақ ыт ө ткен сайын айтарлық тай ү лкен іскерлік қ абілетіне ие болады;

– топырақ қ а қ ұ быр арқ ылы, топырақ тетіктерінде қ атып, оғ ан тас тү ріндегі қ ұ рылымды беретін, сұ йық цементті ерітіндісін немесе цементті сү тті енгізіп цементтеу. Цементтеуді қ иыршық тасты ірі жә не орташа дақ ылды қ ұ мдарды бекіту ү шін қ олданады;

– қ ысыммен арнайы орнатылғ ан скважиналарғ а беретін жанатын заттарды жандыру арқ ылы кү йдіру. Бұ л тә сіл сары сазды топырақ тарды бекіту ү шін қ олданады;

– ә лсіз топырақ ты берік топырақ қ а ауыстыру. Ауыстырылғ ан топырақ қ абаты тө сеніш деп аталады. Ү лкен емес кү штерде негізге ірі немесе орташа ірі қ ұ мнан қ ұ мды тө сеніш қ олданады. Тө сеніш қ алың дығ ы еептеу арқ ылы қ абылданады.

Іргетастар ғ имараттың жер ү сті бө лігінен кү штерді қ абылдайтын жә не оларды топырақ қ а беретін ғ имараттың маң ызды конструкциялық элементі болып табылады. Ғ имараттар іргетастары берік, іргетастың табанының жазық тығ ында қ ұ лауғ а жә не жылжуғ а тұ рақ ты, ұ зақ мерзімді, экономикалық ү немді жә не индустриалды болуы тиіс.

Ғ имараттың жер ү сті бө лігі орналасатын іргетастың жоғ арғ ы жазық тығ ы іргетас беті, ал топырақ пен тү йісетін оның тө менгі жазық тығ ы іргетас табаны деп аталады. Топырақ тың жоспарланғ ан бетінен табан дең гейіне дейінгі арақ ашық тық ты іргетастың орналасу терең дігі деп атайды. Ғ имараттың тағ айындалуы, онда жертө ленің болуы, қ ату терең дігі, топырақ суларының дең гейі – осының бә рі іргетастың орналасу терең дігіне ә сер етеді. Егер негіз ылғ алды ұ сақ дақ ылды топырақ тан (ұ сақ, шаң ды топырақ тан, сары топырақ тан, саздан) қ ұ рылса, онда іргетас табанын топырақ тың қ ату дең гейінен биік емес етіп орналастырады. Ісінбейтін топырақ тарда (ірі кесекті, қ иыршық тасты, ірі жә не орташа ірі топырақ ты) іргетастың орналасу терең дігі қ ату терең дігіне байланысты емес, бірақ ол жоспарланғ ан жер дең гейінен 0, 5 м кем емес болуы қ ажет.

Жылытылатын ғ имараттардың ішкі қ абырғ алары жә не бағ аналары асты іргетастың орналасу терең дігі топырақ тың қ ату терең дігіне тә уелді емес қ абылданады, оны 0, 5 м кем емес етіп тағ айындайды. Біркелкі емес шө гулерді болдыртпау ү шін ішкі жә не сыртқ ы қ абырғ алар іргетастары біртекті топырақ қ а сү йенуі тиіс.

Іргетастар тү рлері:

конструкциялық схемалары бойынша –ғ имараттың кө теруші қ абырғ алары асты ү здіксіз лента тү рінде орналасатын ленталы; ұ стындар асты бө лек тіректер тү ріндегі бағ аналы; ғ имарат асты ірі плита пішініндегі тұ тас; топырақ қ а қ ағ ылатын темірбетонды немесе басқ а стерженьдер тү ріндегі қ адалы (4 – сурет);

4 – сурет. Іргетастардың конструкциялық схемалары:

а – қ абырғ алар асты ленталы; б – ұ стындар асты ленталы; в – қ абырғ алар асты бағ аналы; г – ұ стындар асты жеке; д – арқ алық сыз тұ тас; е – арқ алық ты тұ тас; ж – қ адалы; 1 – қ абырғ а; 2 – ленталы іргетас; 3–темірбетонды ұ стын; 4 – темірбетонды іргетасты арқ алық; 5 – бағ аналы іргетас; 6 – қ адалы іргетас ростверкі; 7 – темірбетонды іргетасты плита; 8 – қ адалар

 

материалы бойынша –табиғ и тастан; бутобетоннан; бетоннан; темірбетоннан;

кү штер ә серінен жұ мыс істеу сипаты бойынша –сығ ылуғ а жұ мыс істейтін қ атаң (бутты, бетонды, бутобетонды); сығ ылуғ а жә не иілуге жұ мыс істейтін иілгіш (темірбетонды);

орналасу терең дігі бойынша –таяз (5 м дейінгі) жә не терең (5 м кө п) орналасуы.

Жертө ле. Техникалық жертө ле. Шаруашылық қ ажеттіліктер ү шін биіктігі екі метрден жоғ ары бө лме жертө ле, кіші биіктікте – техникалық жертө ле деп аталады.Жертө леде ғ имараттың қ алыпты пайдалануын қ амтамасыз ететін ә ртү рлі қ осымша бө лмелер; техникалық жертө леде– инженерлік жабдық тар, жү ргізілетін коммуникациялар орналастырылады.

 

5–дә ріс тақ ырыбы. Азаматтық ғ имараттар қ абырғ алары жә не бө лек тіректері. Қ абырғ алардың тү рлері жә не тағ айындалуы.

 

Қ абырғ алар ғ имараттардың маң ызды конструкциялық элементтері болып табылады. Қ абырғ алар келесі талаптарды қ анағ аттандыруы керек: берік жә не орнық ты болуы; ғ имараттың ө ртке тұ рақ тылық дә режесіне сә йкес болуы; жану тобы мен ө ртке тұ рақ тылық шегі нормадан тө мен болуы; бө лмелердегі қ ажетті температуралы-ылғ алдық режимді ұ стауды қ амтамасыз ету; жеткілікті дыбысизоляциялық қ асиеттерінің болуы; экономикалық ү немді, яғ ни материалдар шығ ыны мен аудын бірлігінің салмағ ының, ең бек пен жабдық тардың шығ ындарының аз болуы; сә улеттік-суреттік шешімдеріне жауап беруі керек.

Қ абырғ алар келесі белгілері бойынша топталады: орналасуы бойынша: сыртқ ы жә не ішкі; жұ мыс сипаты бойынша: сү йенетін жабу немесе жабын конструкцияларынан кү штерді қ абылдайтын кө теруші; жоғ арыда орналасқ ан қ абырғ алардан кү штерді қ абылдайтын ө зін кө теруші; тек қ ана қ орғ ау функциясын орындайтын ілмелі; конструкциясы жә не тұ рғ ызу ә дісі бойынша қ абырғ алар тө рт топқ а бө лінеді: ұ сақ тү йірлі элементтерден (кірпіштен), ірі тастардан (блоктардан), тұ тас, іріпанельді; қ олданылатын материалдар тегі бойынша: тасты, ағ ашты, синтетикалық материалдар.

Кірпіштен қ алау. Калау дегеніміз арасындағ ы жіктері қ ұ рылыс ерітінділерімен (ә ктасты-цементті, цементті-сазды немесе цементті) толтырылатын бө лек тастардан (табиғ и немесе жасанды) орындалатын конструкция. Қ алау беріктігі тас пен ерітінді беріктігіне, тастар арасындағ ы вертикальды жіктерді байлау жү йесіне, сондай-ақ ылғ ал, температуралар, жел, коррозия ә серлеріне байланысты.

Конструкцияның дұ рыс жұ мысы ү шін ондағ ы тастардың орналасуы қ иманың ү ш ережесіне жауап беруі керек: қ абырғ адағ ы тастар горизонтальды қ атармен, яғ ни негізгі ә сер ететін кү штерге перпендикуляр орналасуы қ ажет; қ атардағ ы тастар бойлық жә не кө лденең вертикальды жіктермен бө лінуі керек; қ атарлас қ атардағ ы вертикальды жіктер беттеспеуі керек, мұ ндай беттесу жіктерді байлау деп аталады. Байлау қ абырғ адағ ы тастардың біріккен жұ мысын жә не кү штердің біркелкі таралуын қ амтамасыз етеді.

Кірпішті қ абырғ алар керамикалық жә не силикатты кірпіштен орындалады. Стандартты кірпіштің ө лшемдері 120х65х250, мм. Сонымен қ атар биіктігі 88 мм кірпіште қ олданылады

(3.1-сурет).

 

 


3.1-сурет. Кірпішті қ абырғ ада кірпіштердің орналасуы:

а - стандартты кірпіш; б – жанды қ атар; в – бү йірлі қ атар; 1 - бү йірі, 2 – тө сенді; 3 – жаны

 

Ө лшемдері 120 х 65, мм немесе 120 х 88 мм, кірпіштің бү йірлік беті бү йірі деп аталады. Осы беттермен тө селінген кірпіштер қ атары бү йірлік деп аталады. Ө лшемдері 65 х 250 мм, кірпіш беті жаны деп аталады. Осы беттермен тө селінген кірпіштер қ атары жандық деп аталады .. Ө лшемдері 250 х 120 мм, кірпіш беті тө сенді деп аталады.

Қ алау қ алың дығ ы жылутехникалық есептеумен анық талады. Қ абырғ а қ алаулары тұ тас жә не жең ілдетілген болып бө лінеді. Қ абырғ аның тұ тас қ алауы толық біртекті материалдан тұ рады. Тұ тас қ алаудан жасалғ ан қ абырғ алар ауыр, ең бексиымдылық ты жә не жылутехникалық сапасы тө мен болып табылады.

Қ алау қ алың дығ ы ә рқ ашанда кірпіш жартысының тақ жә не жұ п санына қ ысқ ыруы керек. Кірпіштік қ абырғ алардың қ алың дығ ы 120, 250, 380, 510, 640, 770 мм жә не одан жоғ ары болады жә не , 1, , 2, жә не одан кө п кірпішке сә йкес келеді. Кірпіштің 65 мм биіктігінде горизонтальды жіктерді қ алың дығ ы 10-12 мм етіп орындайды; ә р 4 қ атар 300 мм, ал 88 мм биіктікте қ алау қ атары 100 мм қ ұ райды.

Қ алаудың қ асбетті бетіне шығ атын қ атарлары алдың ғ ы (сыртқ ы) беті, ал ішкі жағ ына қ арағ андары – ішкі беті деп аталады. Ішкі жә не сыртқ ы қ атарлар арасындағ ы қ алаулар қ атары таса беті деп аталады.

Қ алаудағ ы тастарды тө сеудің анық талғ ан реті байлау жү йесі болып табылады (3.2-сурет).

 

 

 
 

 


 

3.2-сурет. Кірпішті қ алаудың байлау жү йесі:

а — шынжырлы (бірқ атарлы); б — кө пқ атарлы; 1 — бү йірлік қ атар кірпіші; 2 — жандық қ атар кірпіші

 

Шынжырлы қ алауда бү йірлік қ атары жандық пен кезектеседі. Кө пқ атарлы қ алауда бірнеше жандық қ атарларды бір бү йірлікпен жабады. Биіктігі h = 65 мм кірпіштен қ алауда ә р 5 жандық қ атарлар, ал h = 88 мм-де 4 немесе 3 жандық қ атарлар бір бү йірлікпен жабылады. Кө пқ атарлы қ алау екіқ атарлығ а қ арағ анда қ арапайым, сондық тан тас қ алаушылардың ең бек ө німділігі осы жү йеде жоғ ары.

Жең ілдетілген кірпіштік қ абырғ алар. Кө теруші функцияларын беріктігі жоғ ары бір материал, ал жылу қ орғ ау функцияларын беріктігі мен жылу ө ткізгіштігі тө менірек басқ а мтериал орындайтын қ абырғ аны жең ілдетілген деп атаймыз.

Қ абырғ аның бұ л конструкциясы қ абырғ аның ішкі сылағ ын жү ргізбей, бояуғ а немесе тү сті қ ағ азбен оларды желімдеуге мү мкіндік береді.

Ұ сақ бетонды блоктардан жә не табиғ и тастан қ абырғ алар. Кірпішпен қ атар, қ абырғ алық материал ретінде керамикалық жә не жең ілбетонды ұ сақ блоктар кең інен қ олданылуда.

Қ уыс денелі керамикалық тастардың (блоктардың) (7-сурет) сыртқ ы қ абырғ алар қ алың дығ ын азайтуғ а мү мкіндік беретін, кірпішке қ арағ анда, аз жылу ө ткізгіштігі болады. Сонымен қ атар, мұ ндай тастардың кө лемі кірпіш кө лемінен екі есе жоғ ары, бұ л қ алаудың ең бек сиымдылығ ын тө мендетеді жә не ерітінді ү немділігін береді. Жеті саң ылаулы керамикалық тастар кең інен тарағ ан.

 
 

 


 

 

7-сурет. Жеті саң ылаулы керамикалық тастардан қ абырғ алар

Ұ сақ қ абырғ алық блоктарды ұ яшық ты бетондардан орындайды жә неқ абырғ алар мен аралық қ абырғ алар қ алауы ү шін қ олданады. Оларды бү тін емес блоктарды қ олданып, қ алаудың бірқ атарлы жү йесі бойынша тө сейді. Блоктар ө лшемі 600х300х300 мм. Мұ ндай блоктардан қ абырғ алар, кірпіштік қ абырғ алармен салыстырғ анда, тө мен жылу ө ткізгіштігімен, аз беріктігімен жә не жоғ арғ ы су сің іргіштігімен ерекшеленеді, бұ л сыртқ ы ә рлеуді немесе сылақ ты қ ажет етеді.

 

6–дә ріс тақ ырыбы. Азаматтық ғ имараттардың аражабындары жә не едендері. Аражабындардың жә не едендердің тү рлері мен тағ айындалуы. Азаматтық ғ имараттардың аралық қ абырғ алары. Аралық қ абырғ алардың тү рлері мен тағ айындалуы.

Аражабындар ғ имараттардың жалпы орнық тылығ ын қ амтамасыз етуде ү лкен рө ль атқ арады жә не олардың элементтерінің қ абырғ алармен немесе бө лек тіректермен қ осылу жү йесіне байланысты соң ғ ыларының кө теруші қ абілетіне ық пал етеді.

Аражабындар келесі белгілері бойынша топталады: ғ имаратта орналасу орны бойынша: жертө ле ү сті, қ абат аралық, шатырлы; конструкциясы бойынша: негізгі элменті тө сенгіштер мен жабынның басқ а элменттері тө селінетін арқ алық тары болып табылатын арқ алық ты ғ имараттың вертикальды кө теруші тіректеріне немесе ригельдерге жә не арқ ауларғ а сү йенетін кө теруші плиталардан немесе тө сеніштерден тұ ратын плиталы; кө теруші капительмен вертикальды тірекпен байланысқ ан плитадан тұ ратын арқ алық сыз: материалы бойынша: қ ұ рама темірбетонды, тұ тас қ ұ ймалы темірбетонды, ағ аш жә не болат арқ алық тар бойынша аражабындар.

Аражабындар беріктік, яғ ни оларғ а ә сер ететін тұ рақ ты жә не уақ ытша кү штерді қ ауіпсіз қ абылдау, талаптарын қ анағ аттандыруы қ ажет.

Аражабындардың пайдалану сапаларын анық тайтын маң ызды талабы қ атаң дық деп аталады. Қ атаң дық нормалармен тағ айындалғ ан шектерден асатын жылжуларды болдыртпайды.

Аражабындардың жеткілікті дыбыс изоляциясы болуы қ ажет. Осығ ан байланысты ә ртү рлі дыбыс изоляциялық қ асиеттерімен аражабындардың қ абатты конструкциялар қ олданылады.

Жылуқ орғ ау талаптары шатырлы жә не жертө ле ү сті аражабындар ү шін қ ойылады. Аражабындардың кө теруші қ абырғ аларғ а тү йіскен жерлеріндегі конструкциясына ерекше назар аудару қ ажет, себебі қ олайсыз жағ дайларғ аұ шыратуы мү мкін, қ абырғ аларда «суық жалақ тары» пайда болуы мумкін.

Аражабындар ө ртке қ арсы талаптарды қ анағ аттандыруы қ ажет.

Бө лмелердің тағ айындалуына байланысты аражабындарғ а арнайы талаптар да қ ойылуы мү мкін: су ө ткізбеушілік (сан. тү йіндердің, душтардың, моншалардың аражабындар ү шін); жанбауы (ө ртке қ ауіпті бө лмелерде), ауа ө ткізбеушілік (тө менгі қ абаттарда зертханалар, қ азандық тар орналастырғ анда).

Ғ имараттарда орналасу орнына байланысты емес аражабындар орнатқ анда индустриалды болуы қ ажет, ал олардың конструкциялық шешімдері экономикалық жә не технологиялық негізделген.

Темербетонды аражабындар ө те сенімді жә не ұ зақ мерзімді болып табылады. Орнату тә сілдері бойынша олар қ ұ рама, тұ тас қ ұ ймалы, қ ұ рама-тұ тас қ ұ ймалы болып бө лінеді.

Темірбетонды плиталардан қ ұ рама аражабындар. Кө пқ уысты темірбетонды плиталардың ұ зындығ ы 2, 4 – 6, 3 м (300 мм градациямен), ені 1; 1, 2; 1, 5; 1, 8 м, қ алың дығ ы 220 мм (8 – сурет), жә не бетон класы В15, В25 орындалады.

Тұ тас жазық темірбетонды плиталардың ұ зындығ ы 3, 6 – 6, 3 м, ені 2, 4 –7, 2 м, қ алың дығ ы 120 жә не 160мм. Тө селінген плиталарды сыртқ ы байланыстармен анкерлейді.

 

 

8- сурет. Аражабындардың кө пқ уысты плиталары

а- шең берлі қ уыстарымен; б- бетондайтын плиталар; в- сопақ қ уысты плиталар; 1 – жоғ арғ ы қ абат; 2 – ортаң ғ ы қ абат; 3 – тө менгі қ абат

 

Тұ тас қ ұ ймалы аражабындар. Қ ұ рылыс алаң ында қ алыпта тұ рғ ызылатын аражабындар тұ тас қ ұ ймалы деп аталады. (9–сурет). Тұ тас қ ұ ймалы темірбетонды аражабындардың қ арапайым тү рі, кү штер мен аралық шамасына байланысты 3 м ү лкен емес аралық тар ү шін қ олданылатын жә не 70–80 мм қ алың дық ты етіп орындалатын, тегіс тұ тас қ ұ ймалы плита болып табылады.

9–сурет. Тұ тас қ ұ ймалы темірбетонды аражабындар:

а – қ ырлы; б – кессонды; в – арқ алық сыз; 1 – плита; 2 – қ осымша арқ алық тар; 3 – негізгі арқ алық тар (прогондар); 4 – ұ стындар; 5 – қ иылысқ ан арқ алық тар; 6 – капительдер

Арқ алық сыз тұ тас қ ұ ймалы темірбетонды аражабындар, капительдер деп аталатын жоғ ары бө лігінде қ алың датылып орындалғ ан ұ стындарғ а сү йенетін, қ алың дығ ы 150–250мм плита болып табылады.

Ү лкен аралық тарда арқ алық ты аражабындар (қ ырлы жә не кессонды) орнатылады. Қ ырлы аражабындар негізгі жә не қ осымша арқ алық тардан тұ рады. Егер ө лшемі 8х18м бө лмені жабу керек болса, 6м қ адаммен 8м аралық ты арқ алық тар орнатылады. Бұ л арқ алық тар негізгі деп аталады. Олардың ү стіне 1, 5–2 м сайын 6 м аралық ты қ осымша арқ алық тар тө селінеді. Жоғ арғ ы жағ ында қ алың дығ ы 60–100 мм плитаны бетондайды.

Егер негізгі жә не қ осымша арқ алық тардың биіктігі бірдей етіліп қ абылданса, онда аражабындардың мұ ндай тү рі кессонды деп аталады.

Едендер. Еден – келесі элменттерден тұ ратын, кө п қ абатты конструкция: жабындысы (таза еден) – пайдалану ә серлеріне ұ шырайтын еденнің жоғ арғ ы қ абаты; тө сенгіш қ абаты (дайындау) – таза еденнің тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз етеді жә не негізгі кү штерді тең бө леді: дайындау қ абаты мен таза еден арасына аралық қ абат орналасқ ан – жабынды мен тегістегіш қ абаттары арасындағ ы аралық байланыстырғ ыш қ абат; тегістегіш қ абаты – тө сенгіш қ абатының бетін тегістеуге арналғ ан, сонымен қ атар жабындығ а қ ажетті ең істі беретін қ абат.

Еденге негіз ретінде қ абат аралық жабындар немесе табиғ и топырақ қ ызмет етеді.

Аражабындар бойынша едендерде тө сеніш қ абаты болмайды. Едендер конструкциясында қ осымша – жылу – жә не дыбысизоляциялық қ абаттары болуы мү мкін.

Едендер конструкцияларының топталуы: орнату орны бойынша – аражабынғ а немесе топырақ қ а тө селінген (топырақ жертө лелерде немесе жертө лесіз ғ имараттардың бірінші қ абаттарында болуы мү мкін); жабындысының материалы бойынша – ағ аш, бетонды, керамикалық, синтетикалық материалдан; жабындысының тү рі бойынша – тұ тас (жіксіз), тү йірлі; рулонды; еден асты конструкциясы бойынша – негіз бен таза еден арасындағ ы желдетілетін саң ылауымен қ уысты, еден асты кең істігі жоқ қ уыссыз.

Ғ имараттардың тағ айындалуына жә не бө лмелерде ө тетін функционалдың процестің сипатына байланысты едендер келесі талаптарды қ анағ аттандыру қ ажет: берік болуы, ягни сыртқ ы ә серлерге (қ ажуғ а жә не соқ қ ыларғ а) жақ сы қ арсыласа алуы; сырғ анамайтын жә не жү ргенде дыбыссыз болуы аз жылу сің іруінің болуы; гигиеналық, яғ ни жең іл тазалануы, пайдалануда ың гайлылығ ы (шаң жинамауы, женіл жө нделуі); сә ндігі – ғ имараттың ішкі ә рленуімен гармониялық бір жерден шығ уы; индустриалды – тұ рғ ызғ анда ө те ү лкен ең бек шығ ындарын талап етпеуі; экономикалық ү немді – аз қ ұ нымен, ең бек сиымдылығ ымен, пайдаланудың ұ зақ мерзімімен ерекшеленуі. Бө лмелердің тағ айындалуы мен сипатына байланысты дымқ ыл бө лмелердікі жанбайтын болуы қ ажет.

Аралық қ абырғ алардың топталуы: тағ айындалуы бойынша: бө лмелер аралық, пә терлер аралық, ас бө лмелерү шін, сантү йіндер ү шін, функциялары бойынша: тү йық, есік жә не терезелер ү шін ойық тарымен, толық емес, яғ ни тө беге жетпейтін; конструкциялары бойынша: тұ тас, яғ ни біртекті материалдардан орындалғ ан, қ анқ алы – сыртынан беттік материалмен қ апталғ ан; орнату тә сілі бойынша: стационарлы (тұ рақ ты орналасу орнымен), тасымалданатын (орын ауыстырылатын немесе жылжымалы); материалы мен конструкциялары бойынша: іріпанельді, тасты (кірпіштік, керамикалық блоктардан), ағ аш, ә йнекблоктардан, ә йнекпрофилиттен, плиталы.

Аралық қ абырғ алардың тағ айындалуына сә йкес келесі талаптарғ а жауап беруі тиіс: аз салмақ ты жә не ү лкен емес қ алың дық ты болуы; жақ сы дыбысизолациялық сапаларының жә не жануғ а қ ажетті кедергісінің болуы; саниторлы – гигиеналық сапаларына (тегіс, тазалауғ а ың ғ айлы болуы) жауап беруі; орнатуда индустриалды, берік жә не орнық ты болуы.

Ірі панельді аралық қ абырғ алар. Ірі панельді қ абырғ алар бояуғ а немесе тү с қ ағ аздарды желімдеуге дайындалғ ан беттік жағ ымен бө лме ө лшемімен зауытта шығ арылады.

Қ алындығ ы 8 – 10 мм гипс бетонды панельдерді 400х400 мм ұ яшық ты тормен тө селінетін, 10х20 мм ағ аш рейкаларымен арматуралайды (10 – сурет).

 

 

10 – сурет. Прокатты панельдер – аралық қ абырғ алардың ағ аш қ анқ аларының сұ лбасы:

а – тұ тас қ анқ а; б – жең ілдетілген қ анқ а; 1 – вертикальды бекіткіш; 2 – жоғ ары бекіткіш; 3 – қ аң қ а рейналары; 4 – тө менгі бекіткіш; 5 – гипсбетон;

6 – монтаждық ілмек

 

Болат тормен арматураланғ ан темірбетонды панельдер қ алың дығ ы 120 –160 мм бө лме ө лшемімен дайындалады. Толық жиналатын ғ имараттарда олар ішкі кө теруші қ абырғ алар мен аралық қ абырғ алар функцияларын біріктіреді.

Ұ сақ ө лшемді элменттерден аралық қ абырғ алар. Кірпіштен аралық қ абырғ алардың қ алың дығ ы ½ жә не ¼ кірпіш болуы мү мкін (11, а – сурет).

 

 
 

 

 


11 – сурет. Тасты аралық қ абырғ алар

1 – арматура; 2 – шегелер; 3 – қ айырма

Ә йнек блоктардан аралық қ абырғ аларды болат вертикальды жә не горизонтальды арматуралық стерженьдердің блоктарының арасына ойық тарда тө сенішімен цементтік ерітіндіде жіктерді байламай орнатады. Ә йнек блоктың ө лшемі 194х194х98 мм (12, а – сурет).

Шлакобетонды тастардан аралық қ абырғ аларды (11, б – сурет) қ алың дығ ы 90 жә не 190мм, ал керамикалық – 120 мм етіп орындайды. Ө те ү лкен биіктігі бө лме биіктігіне тең ә ртү рлі профильді элменттерден жинайды (12, б – сурет). Ә йнек блоктардан жә не ә йнекпрофилиттерден аралық қ абырғ алар ылғ алғ а тұ рақ ты, жақ сы тү рі, жоғ арғ ы жарық ө ткізгіш қ абілеті болады.

12 – сурет. Аралық қ абырғ алар:

а – ә йнекблоктардан; б – профильді ә йнектен; 1 – кірпіштік цоколь; 2 – ә йнекблоктар; 3 – дюбельдермен бектілген, болат бекіткіш; 4 – ерітінді ү шін жіктер; 5 – арматура; 6 – ағ аш қ аптама; 7 – швеллерлі қ ималы профильді ә йнек; 8 – жақ тау; 9 – бекіткіш арқ аулары; 10 – желімделетін пленка;

11 – резиналы тө сеніш

 

Гипсты плиталардан аралық қ абырғ алар. Плиталарды тегіз беттік жағ ымен жә не контуры бойынша жартылай шең берлі ойық тармен 800х400х80 мм ө лшемді етіп орындайды.

Ө лшемдері 1200х2500х40мм гипсталшық ты плиталардан аралық қ абырғ аларды вертикальды жіктерін жабумен екі қ абатты етіп орындайды.

Гипскартонды беттерден аралық қ абырғ алар. Мұ ндай металл қ аң қ ада аралық қ абырғ алардың конструкцияларының ішіндегі жең ілдерінің бірі болып табылады. Ағ аш аралық қ абырғ алар. Қ аң қ алы аралық қ абырғ алар ағ аш қ аң қ адан жә не толтырулардан тұ рады.

Қ аң қ а қ алың дығ ы 20 – 25 мм тақ тайлармен екі жағ ынан қ апталғ ан, ә р 0, 5 – 1 м сайын орнатылғ ан тіректер қ атарлары болып табылады.

Тақ тайлы аралық қ абырғ аларды тө менгі бекіткішке орнатылғ ан қ алың дығ ы 50 мм тақ талардан орындайды, ал жоғ ары шеттерін тө беге бекітілген ү шбұ рышты арқ аулармен бекітеді.

Столярлы аралық қ абырғ аларды қ осымша бө лмелердің қ оршауы ү шін қ олданады. Оларды еденге бекітетін бекіткішке орнатылатын тұ йық немесе ә йнектелген қ ұ рама ағ аш қ алқ андардан орындайды.

Шкафты аралық қ абырғ аларды тартпа болттар мен шуруптардың кө мегімен тіректер мен қ алқ андардан жинайды. Аралық қ абырғ алар ені (500мм) киімдерді, аяқ киімдерді, кітаптарды сақ тау ү шін оларды қ олдануғ а мү мкіндік береді.

Жиналатын қ алқ анды аралық қ абырғ алар ілмектермен біріктірілген топса бойынша ілмелі роликтер қ озғ алғ анда аралық қ абырғ алар жиналады.

 

7–дә ріс тақ ырыбы. Азаматтық ғ имараттардың терезелері мен есіктері. Азаматтық ғ имараттардың шатырлары. Тө бе жабындылары.

Терезелер жә не витраждар бө лмелердің табиғ и жарық тандыруын қ амтамасыз етуге арналғ ан негізгі вертикальды конструкциялар болып табылады. Тұ рғ ындық ғ имараттар ү шін, мысалы, терезелер ауданы бө лмелердің еден ауданынан 1/8 – 1/5 шегінде болуы тиіс. Ә йнектеу конструкциясы ғ имараттың сыртқ ы келбетіне жә не бө лмелердің интерьеріне ә сер ететін маң ызды элемент.

Азаматтық ғ имараттардың терезелері ә ртү рлі пішіндерімен жә не конструкциялық шешімдерінің кү рделілігімен ерекшеленеді. Оларды келесі белгілері бойынша топтау қ абылданғ ан: тағ айындалуы бойынша: сыртқ ы, ішкі (есіктер ү сті, қ атарлас бө лмелер арасындағ ы терезелер); топса саны бойынша: бір –, екі – жә не ү штопсалы; топсаларды ашу тә сілі бойынша: тұ ыйқ немесе вертикальды немесе горизонтальды ашылатын тү птерімен; желдеткіш қ ондырғ ысы бойынша: форточкалар арқ ылы, сыртында жалюзий торы, ал ішінде тұ йық есігі, жің ішке вертикальды топсасы бар желдеткіш қ орабы арқ ылы; Ә йнектеу қ атарының саны бойынша: бірқ атарлы оң тү стік аудандарда немесе бө лмелер ішінде; екі қ атарлы – қ алыпты климатты аудандарда, ү ш қ атарлы – биік ғ имараттардың жоғ арғ ы қ абаттарында жә не солтү стік аудандарда қ олданылады; жарық ө ткізгіш материалының тү рі бойынша: қ алың дығ ы 2 – 6 мм кә дімгі ә йнектен; арнайы ә йнектен (кү ннен қ орғ ау, жарық ты тарату, ә демілік), профильденген эйнектен, ә йнек блоктардан; терезелер конструкцияларының материалы бойынша: ағ аш, металл, темірбетонды, пластмассалы.

Терезелер қ анағ аттандыруы қ ажет негізгі талап олардың жылу қ орғ ау қ асиеттері, бұ л жылудың негізделмеген шығ ынын сақ тауғ а мү мкіндік береді жә не бө лмелердің дыбысизоляциясын қ амтамасыз етеді.

 

 

(Кровля) тө бе жабыны беттік қ абатша 1. бұ ларғ а шлиферлер жатады, 2 тү рі плиталы (черепица), 3) рулонды (рубеласт) шкрос, изон, 4) мастикалық, 5) рулонсыз тү рі (темірбетонды плиталардан тұ рады), 6) біріктірілген тө бе жабындары дегеніміз, жоғ арғ ы аралық жабын мен тө бе араларының функцияларын бір уақ ытта атқ аратын тө бе жабыны. Олардың негізгі 2-тү р болады. Желдетілмейтін, 2-желдетілетін. Желдетілмеген тө бе жабындары ауаның есептік қ ыстық температурасы – 30 г тө мен емес аудандарда қ олданылады. Винтеляциялық жабындардың желдетілмегендерден айырмашылығ ы жылу изоляциясының ү стіне ауалы саң ылау орнатылады. Ал тө сеніш ретінде жің ішке темір бетондық плиталар қ олданылады.

Бө лек конструкциялы

Тө бе жабындары қ ұ рама темір бетонды элементтерден орындалатын шатырлы бө лектегі шатырдың биіктігі 1, 6 м – кем болмауы керек, ал тө мендетілген жерлерде 1, 2 м – кем болмауы керек. Бө лек конструкциялы шатырмен тө бе жабындары келесі тү рлерге бө лінеді.

1. Суық шатырлы жә не рулонды немесе мастикалық тө бе жабынды.

2. Суық шатырлы жә не рулондық тө бе жабындысы сыртқ ы жә не ішкі

3. Жылы шатырлы жә не рулонды жә не рулонсыз.

 

8–дә ріс тақ ырыбы. Азаматтық ғ имараттардың сатылары. Сатылар конструкциялары жә не тағ айындалуы. Ғ имараттардың санитарлы-техникалық жә не инженерлік жабдық тарының қ ұ рылыстық элементтері. Ғ имараттардың желдеткіш қ ондырғ ылары

 

Азаматтық ғ имараттар сатылары келесі белгілері бойынша топталады:

тағ айындалуы бойынша: қ абаттар арасындағ ы кү нделікті қ атынастар ү шін негізгі; жертө ле немесе шатырмен байланысы ү шін қ осымша; асханалар, дү кендер жә не басқ а қ оғ амдық ғ имараттар кызметкерлеріне қ ызмет кө рсету ү шін қ ызметтік; ғ имараттан шығ ару ү шін апаттық; шатырғ а шығ уды қ амтамасыз ететін ө рттік; ғ имаратқ а немесе бө лек бө лмелерге кіретін сатылар; адымдарының саны бойынша: бір адымды; екі адымды; ү ш адымды; ө рттік қ ауіпсіздіктің шарттары бойынша: сатылы торларда орналасқ ан, ө рт пен тү тіннен қ орғ алмағ ан, ө рт пен тү тіннен қ орғ алатын сатылар; тү тін тұ рмайтын, яғ ни кө п қ абатты ғ имараттардың бө лмелерімен балкон немесе лоджия арқ ылы байланысқ ан сатылар.

Саты адымдардан жә не алаң дардан тұ рады. Қ абат еденінің дең гейінде орналасқ ан сатылық алаң дар қ абаттық, ал қ абат биіктігі бойынша аралық сатылық алаң дар қ абат аралық деп аталады. Сатылық адымдардың тү рлері: цокольді, қ абат аралық, жертө лелік, шатырлы. Марш баспалдақ тардан, оларды сү йеп тұ ратын қ иғ аш тіректерден (баспалдақ тар астында орналасқ ан) немесе тетивтен (баспалдақ тарғ а бү йірінен тү йіскен тіректер) тұ рады. Баспалдақ тардың вертикальды жә не горизонтальды қ ырлары болады. Сатылы тордың, фризді деп аталатын сатылық алаң ғ а тү йісетін жоғ арғ ы жә не тө менгі баспалдақ тарынан басқ а, барлық баспалдақ тарының бірдей пішіндері болуы қ ажет.

Ғ имарат жоспарын-да сатыларды орналастыру. Олардың саны мен ө лшемдері адам-ы сыртқ а шығ ару-ң ың ғ айлылығ ын қ амтамасыз етуді ескерлік ғ имараттардың тағ айындалуына ө лшеміне жә не ү йлесімділігіне байланыс-ы

Азаматтық ғ имараттарда.

Талаптар

Сатылардың тағ айындалуына байланысты беріктік ұ зақ мерзімдік адамдар қ озғ алысында ың ғ айлы жә не қ ауіпсіз. Ө ртке қ арсы талаптарына жауап беру керек.

Қ н мен Е бойынша

Адым ең ісі негізгі сатылары ү шін

1: 2 – 1; 1, 7 қ

Қ осымша сатылар ү шін 1: 1, 25

Адымдағ ы барлық баспалдақ тар бірдей жү ру ү шін ө лшемдері ың ғ айлы болу керек.

Адымдағ ы баспалдақ тар саны 18> 8

Баспалдақ ө лшемі.

Алаң дар мен адымдар астындағ ы ө тетін жердің биіктігі 2 м кем болмауы керек. Сатылық адымның ені есептеу шен сатысының ө ткізу қ абілетіне байланысты анық талады, бірақ 2-қ абат ү йлерде 900 мм кем емес 3 қ абатты жә не жоғ ары ү йлерде 1050 мм кем болмауы керек.

Сатылы торлар табиғ и жарық тандырылу керек. Адымдар арасында ө рттің шлангыларды ө ткізу ү шін саң ылау қ амтамасыз ету керек.

Адым енінен кем болмауы керек. Негізгі сатылардың сатылық алаң дарының ені 1200 мм кем болмауы керек.

Сатымен – сатылық торлардың ө лшемдерін анық тау ү шін. Қ абат биіктігін адым енін баспалдық енін білу керек.

Темірбетонды сатылар конструкциялары. Темірбетонды сатылар конструкцияғ а сатыны ортану ә дісі бойынша қ ұ рама жә не тұ тыс қ ұ йылмалы етіп бө леді.

Ұ сақ ө лшемді элементтерден сатылар.

Ірі ө лшемді элементтерден сатылар.

Сатылар қ оршауы.

9-дә ріс тақ ырыбы. Азаматтық ғ имараттар тү рлері. Тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан орындалғ ан ғ имараттар. Ірі панельді ғ имараттар. Ірі блокты ғ имараттар.

 

Тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан орындалғ ан ғ имараттар. Тұ тас қ ұ ймалыдеп ғ имараттар мен қ ұ рылымдарды тұ рғ ызу орнында біріккен тұ тас (тұ тас қ ұ ймалы) тү рінде орындағ ан негізгі бө ліктері бетон мен темірбетоннан қ ұ рылыс конструкцияларын айтады. Тұ тас қ ұ ймалы конструкциялар қ ұ рамалармен араласқ анда тұ рғ ызу ә дісі жә не ақ ырғ ы конструкция қ ұ рама - тұ тас қ ұ ймалы деп аталады. Тұ тас қ ұ ймалы жә не қ ұ рама - тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан ғ имараттарды тұ рғ ызу ә дісі ғ имараттың ә ртү рлі пішіндерін, ойық тардың кез келген пішіндері мен ө лшемдерін, ә ртү рлі қ абатты жә не т.б. алуғ а мү мкіндік береді. Бірақ геометриялық шамалардың, кү штердің, бұ йымдар тү рлерінің ық шамдалу талаптары толық жиналатын ғ имараттардағ ы сияқ ты сақ талуы тиіс.

Біртұ тас қ ү ймалы ғ имараттар – тұ рғ ындық, қ оғ амдық, ө ндірістік–технологиялық жә не функциялық талаптарына байланысты кө теруші қ абырғ аларымен де, сондай–ақ қ аң қ аны қ олданумен де тұ рғ ызылады. Мұ ндай шешімдердің ерекшелігі конструкциялық пішіндерінің нақ тылығ ы жә не қ арапайымдылығ ы: ұ стындар – шең берлі немессе тікбұ рышты қ ималы; аражабындар – негізінен арқ алық сыз, аралық қ абырғ алардың орналасу еркіндігін, яғ ни жоспарлық шешімдердің еркіндігін қ амтамасыз етеді; қ атаң дық тың вертикальды диафрагмалары, бұ л жағ дайда тек қ ана вертикальды кү штерге жұ мыс істейтін, аражабындардың ұ стындармен тү йісу тү йіндерінің конструкциясын қ арапайымдайды; аражабындарда электр– жә не ә лсіз тоқ ты қ ондырғ ылар ү шін барлық қ ұ бырларды тө сейді, бұ л кө біне қ ұ бырлар орналасатын, ілмелі тө белерді орнатудың жә не еден асты себулердің қ ажеттілігін жояды.

Кө пқ абатты қ аң қ алы ғ имараттар ү шін, тұ тас қ ұ ймалы темірбетоннан орындалатын, қ атаң дық тың кең істік ө зегі бұ л ғ имараттарды жоспарда кү рделі пішінімен, ә ртү рлі кө лемдік-жоспарлық шешімдерімен тұ рғ ызуғ а мү мкіндік береді. Конструкциялық қ атынасы бойынша жоспарда тұ тас, қ орапты пайда болуы, қ атаң дық ө зегінің қ имасы қ атаң дық тың жазық қ абырғ аларынына қ арағ анда ғ имараттың кең істік қ атаң дығ ын кө п рет ұ лғ айтады, сонымен қ атар бетон мен болат шығ ынын азайтуғ а мү мкіндік береді.

Тұ рғ ындық қ ұ рылыста қ олданылатын, тұ тас қ ұ ймалы жә не қ ұ рама - тұ тас қ ұ ймалы жү йелер, қ иылысқ ан-қ абырғ алы немесе кө лденең -қ абырғ алы нұ сқ асында қ аң қ асыз конструкциялық жү йелерге кө бірек бағ ытталғ ан. Аралас конструкциялық жү йелерде бірінші қ абат – қ аң қ алы, жоғ арылары – қ аң қ асыз.

Тұ тас қ ұ ймалы ү й қ ұ рылысы ық шамдаудың қ атаң талабына бағ ынады: 300 мм қ ысқ арумен бойлық жә не кө лденең қ абырғ алар қ адамы 2, 7–7, 2 м; тұ рғ ындық қ абаттар биіктігі 2, 8 и 3 м; тұ рғ ындық емес қ абаттар биіктігі 3, 3; 3, 6; 4, 2 м; бірінші тұ рғ ындық емес қ абаттардың кө теруші конструкцияларының қ адамы: 6, 0; 6, 6; 7, 2 м – ғ имараттың жоғ ары орналасқ ан қ абаттарының кө теруші конструкцияларының қ адамына тә уелсіз қ абылдануы мү мкін.

Тұ тас қ ұ ймалы темірбетонды қ олданудың тиімді ауданы ү лкен кү штерді кө теретін аражабындар конструкциялары, оның ішінде арқ алық сыз аражабындарды орнату. Мұ ндай аражабындарды кө теру ә дісімен тұ рғ ызу дамығ ан ә дістердің бірі болып табылады.

Бұ л ә дістің артық шылық тары: аражабындардың борттық қ алыбының тү рлерін ө згерту арқ ылы, сондай-ақ аражабындардан шығ ып тұ ратын арқ алық тар мен ригельдердің жоқ тығ ы арқ асында, ұ стындардың жоспарда еркін орналасуы ғ имараттардың ә ртү рлі кө лемдік-жоспарлық шешімдерін қ ұ руғ а мү мкіндігі; ғ имараттарды тұ рғ ызу процестерінің кешенді механизациясы, жер дең гейінде жұ мыстардың кө п бө лігін орындау ың ғ айлылығ ы; нақ ты қ ала қ ұ рылысы арасындағ ы кү рделі рельефтегі немесе шектелген алаң дардағ ы қ ұ рылыс жағ дайында ө те маң ызды орын алатын, шектелген қ ұ рылыстық алаң ның жағ дайында (жерү сті крандарының жә не материалдарды жинау ү шін алаң дардың жоқ тығ ы арқ асында) ғ имараттарды тұ рғ ызу мү мкіндігі.

Ірі панельді ғ имараттар. Қ абырғ алардың, аражабындардың, жабулардың жә не басқ а конструкциялардың алдын ала дайындалғ ан ірі ө лшемді жазық тық ты элементтерінен жиналғ ан ғ имараттар Ірі панельдідеп аталады. Қ ұ рама конструкциялардың сыртқ ы жә не ішкі беттері ә рленген, терезелері мен есіктері орнатылғ ан жоғ арғ ы зауыттық дайындығ ы болады.

Ғ имараттар конструкциялық сұ лбасы бойынша келесі тү рлерге бө лінеді: бойлық жә не кө лденең кө теруші қ абырғ аларымен қ аң қ асыз жә не қ аң қ алы.

Қ аң қ асыз ғ имараттар қ ұ рама элементтердің аз мө лшерінен тұ рады, монтажының қ арапайымдылығ ымен ерекшеленеді жә не жаппай тұ рғ ындық қ ұ рылысында кең інен қ олданылады. Бұ л ғ имараттарда сыртқ ы жә не ішкі қ абырғ алар барлық ә сер ететін кү штерді қ абылдайды. Кең істік қ атаң дық жә не орнық тылық қ абырғ а панельдері жә не аражабындар арасындағ ы ө зара байланыспен қ амтамасыз етіледі.

Қ аң қ алы панельді ғ имараттарда оларғ а ә сер ететін кү штерді ригельдер жә не қ аң қ а тіректері қ абылдайды, ал панельдер кө біне қ оршау функцияларын атқ арады. Келесі конструкциялық сұ лбалар болады: толық кө лденең қ аң қ алы; толық бойлық қ аң қ алы; кең істікті қ аң қ алы;: толық емес кө лденең қ аң қ алы жә не кө теруші сыртқ ы қ абырғ аларымен; ұ стындарғ а тө рт бұ рыштары бойынша аражабын плиталарының сү йенуімен; сыртқ ы панельдерге жә не ішкі қ атар бойынша екі тірекке плиталардың сү йенуімен. Бұ л сұ лбалар қ оғ амдық ғ имараттар ү шін ерекше тиімді.

Ірі панельді ғ имараттарды жобалаудың маң ызды кезең і қ абырғ аларды бө лудің жү йесін таң дау болып табылады (21-сурет).

21-сурет. Ғ имарат қ асбетін панельдерге бө лу сұ лбасы:

а – терезелі бө лмеге; б – терезелерімен немесе терезе жә не балконды есігімен екі бө лмелерге; в–ленталы ілмелі панель; г – терезе асты жапсырмасымен екі қ абатқ а қ абырғ а аралық панельдер

Ірі панельді ғ имараттарда бө лудің горизонтальды сұ лбасы (бір қ атарлы бө лу) қ олданылады – бір бө лме (бір терезелі), екі бө лме ө лшеміндегі жә не жолақ ты (жолақ ты белдеулі жә не қ абырғ а аралық панельдерден) бірқ абатты панельдермен қ ұ рылады. Вертикальды сұ лба (екі қ атарлы бө лу) қ абатқ а бір терезелі жә не екі қ абатты қ абырғ а аралық жә не қ абат аралық белдеулі панельдерден орындалғ ан жолақ ты екі қ абатты панельдерден қ ұ рылады. Азаматтық қ ұ рылыста қ абырғ аларды бө лудің горизонтальды сұ лбасы кө п тарағ ан.

Қ аң қ алы - панельді ғ имараттар. Қ аң қ алы - панельді ғ имараттар қ оғ амдық ғ имараттар қ ұ рылысында кең інен қ олданылады. Олар ү шін ригельдердің кө лденең жә не бойлық орналасуымен екі конструкциялық сұ лбасы сипатты.

Қ ұ рама темірбетонды қ аң қ а элементтерінің қ ұ рамына шеткі қ атар ү шін бір консольді жә не ортаң ғ ы қ атар ү шін екі консольді биіктігі бір–екі қ абатты тікбұ рышты қ ималы ұ стындар; қ абат аралық жабын плиталары жә не сатылы адымдардың сү йенуі ү шін бір немесе екі текшелі таврлы қ ималы ригельдер; ұ стындар мен ені 1200, 1500 мм қ атардағ ы плиталар ү шін қ абырғ а жанындағ ы, ұ стын аралық (байланыспалы) плиталардан тұ ратын қ абат аралық жабын тү рлері (кө пқ уысты немесе тұ тас) кіреді.

Қ аң қ алар келесі жү йелер






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.