Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Глоссарий. АбиотикалыҚ факторлар - өлі табиғат факторлары (су, топырақ, ауа, температура Т. Б)






АБИОТИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР - ө лі табиғ ат факторлары (су, топырақ, ауа, температура т.б)

АККЛИМАТИЗАЦИЯ – ағ залардың ө згерген климаттық - -географиялық жағ дайына тіршілік етуге бейімделуі.

АНАЭРОБТЫ БАКТЕРИЯЛАР- тіршілік қ ызметі ү шін оттекті қ ажет етпейтін микроорганизмдер.

АНТРОПОГЕНЕЗ – адамның шығ у тегі, пайда болуы жә не дамуының тарихи процесі.

АЭРОЗОЛЬ – газды ортадағ ы қ атты жә не сұ йық заттардың жү згін бө лшектері; сұ йық бө лшектер – тұ ман, қ атты бө лшектер – тү тін.

АЗОТТЫ БАКТЕРИЯЛАР- (азотобактериялар) – ауадағ ы азотты байланыстыруғ а қ абілетті аэробты бактериялар тобы.

АЗ Қ АЛДЫҚ ТЫ ТЕХНОЛОГИЯ – ластағ ыш заттар мен қ алдық тарды белгілі бір минимум дең гейге дейін қ ысқ артуғ а ә р алуан білім кө здерін, ә діс- тә сілдерді жә не қ ұ ралдарды пайдаланатын технология

АҚ АБА СУ – бұ рын ө ндірісте. тұ рмыста немесе ауылшаруашылығ ында пайдаланылғ аннан кейін шық қ ан су

БИОГЕНДІ ЭЛЕМЕНТТЕР – ағ залар қ ұ рамында тұ рақ ты болатын жә не олардың тіршілік қ ызметіне қ ажетті химиялық элементтер.

БИОТИКАЛЫҚ ФАКТОР- тірі табиғ ат(ө сімдік, жануар, микроорганизмдер) факторлары (тірі ағ залар арасындағ ы байланыс, ө зара ә рекет)

БИОГЕОХИМИЯ – биосферадағ ы химиялық элементтер концентрациясы мен таралуы, миграциясы, айналымы, тау жыныстары мен минералдар бұ зылуындағ ы тірі ағ залар ролін зерттейтін ғ ылым.

БИОГЕОХИМИЯЛЫҚ АЙНАЛЫМ- ғ аламшар биосферасында жү ріп жататын тірі жә не ө лі табиғ аттағ ы химиялық элементтердің сан- алуан ө згерістері мен алмасуының заң ды процесі

БИОХИМИЯЛЫҚ ЗАТТАР АЙНАЛЫМЫ- химиялық элементтердің тірі жә не ө лі табиғ атта бірнеше рет алмасуы мен ө згеруінің заң да процесі.

БИОЦЕНОЗ- бірігіп тіршілік ететін жә не бір- бірімен байланысты тү рлер жиынтығ ы.

БИОГЕОЦЕНОЗ- ө зара байланысты ағ залардан (биоценоз) жә не оның абиотикалық ортасынан тұ ратын, сонымен бірге жердің беткі бө лігінің белгілі бір аймағ ын (биотоп) қ амтитын табиғ и жү йе.

БИОСФЕРА- барлық тірі ағ залар (биотоп) жиынтығ ы жә не олардың мекен ету ортасынан тұ ратын Жер қ абығ ы; тіршілік ететін қ абық.

БИОТОП- бірың ғ ай абиотикалық жағ дай жә не онда мекен ететін биоценоздан тұ ратын кең істік.

ГЕОХИМИЯЛЫҚ АЙНАЛЫМ- Жер қ ыртысындағ ы химиялық элементтердің миграциясы процесі мен олардың биосферадағ ы таралуы.

ГЕНОТИП – ағ задағ ы гендер жиынтығ ы.

ГИДРОБИОСФЕРА- барлық гидросфера.

ГОМЕОСТАЗ- табиғ и жү йенің тепе- тең дік кү йі.

ДЕТРИТ- ө лі органикалық заттар, ағ заның ыдырау жә не бө ліп шығ аратын ө німдері.

КСЕНОБИОТИКТЕР- ө ндіріс ө німдері тү ріндегі токсиканттар ксенобиотиктерге жатады. Ксено «бө где» деген сө зді білдіреді. Осы токсиканттар яғ ни ө ндірістік улар организмде жинақ талып, ішкі мү шелердің қ ызметін бұ зып, ағ зада қ айтымсыз ө згерістер тудыруы мү мкін.

КАНЦЕРОГЕНДЕР – зиянды жаң а тү зілулердің дамуы немесе пайда болуына ә келетін заттар.

КӨ МІРТЕГІ АЙНАЛЫМЫ – кө міртегі (ІV) оксидінің тү зілу жә не жұ мсалу процесі. Кө міртегінің қ азіргі айналымында органикалық заттардың жануы жә не ө ндіріс пен транспорттың ө суімен байланысты атмосферадағ ы кө мірқ ышқ ыл газы қ ұ рамының біртіндеп артуы ерекше орын алады. Ғ алымдардың есептеуінше, ғ асырдың аяғ ына дейін оның концентрациясы 12-20%- ке артуы мү мкін.

ЛАСТАҒ ЫШ - шегі шектеулі мө лшерден артып кеткен жағ дайда қ оршағ ан ортағ а тү сіп, оның ластануын тудыратын кез- келген зат, физикалық фактор немесе биологиялық тү р.

ЛИТОБИОСФЕРА- литосфераның жоғ арғ ы қ абаттарын қ амтитын биосфера бө лігі.

Мигарция (элементтердің) – химиялық элементтердің жер қ ыртысында жә не Жердің беткі бө лігінде алмасуы, қ айта топтасуы.

МОНИТОРИНГ – (латын сө зі моnitor- қ адағ алаушы) – айналадағ ы қ оршағ ан ортаның ө згеруін комплексті тү рде бақ ылау жасауғ а арналғ ан ғ ылыми жү йе.

ТОКСИКОЛОГИЯ (грек. toxicon-у, logos –ілім) – тірі ағ заның умен ә рекеттесу заң дылық тарын зерттейтін медицина саласы.

ТЕХНОГЕНЕЗ (экологиядағ ы) – табиғ и жә не қ оршағ ан ортадағ ы ө згерістер тудыратын, материалдық мә дениет жә не техника дамуының процесі.

ТІРІ ЗАТ - Жер бетінде тіршілік ететін барлық тірі ағ залардың (адам, жануар, ө сімдіктер) жиынтығ ы.

ТЕРРАБИОСФЕРА – қ ұ рлық тың беткі бө лігі жә не литобиосфераны қ амтитын биосфера бө лігі.

ТАБИҒ АТ ПАЙДАЛАНУ- адамның шаруашылық жә не ө зге де қ ызметінде табиғ и ресурстарды пайдалануы.

ТҰ ТЫНУ Қ АЛДЫҚ ТАРЫ- пайдалануда болғ аны ү шін тозып, ө здерінің тұ тыну қ асиетін жойғ ан бұ йымдар мен материалдарды айтады.

ТАБИҒ АТ РЕСУРСТАРЫ- қ оғ амның материалдық, рухани, мә дени т.б мұ қ таждық тарын қ анағ аттандыру ү шін қ азіргі кезең де немесе болашақ та қ олданылатын табиғ и ортаның қ ұ рауыштары мен қ ұ былыстары.

ПЛАНКТОН- су бойында тіршілік ететін жә не активті қ озғ алуғ а қ абілетсіз ағ залар жиынтығ ы.

Қ ОРШАҒ АН ОРТАНЫ Қ ОРҒ АУ ОБЪЕКТІЛЕРІ- қ оршағ ан ортаның заң дармен қ орғ алатын қ ұ рамдас бө ліктері.

Қ ОРШАҒ АН ОРТАНЫ ЛАСТАУ - қ оршағ ан ортағ а ық тимал қ ауіпті химиялық, биологиялық заттардың, радиоактивті материалдардың, ө ндіріс пен тұ тыну қ алдық тарының тү суі, сондай-ақ қ оршағ ан шудың, тербелістің, магнитті ө рістердің жә не ө зге де зиянды физикалық ық палдың ә сері.

Қ ОРШАҒ АН ОРТАНЫҢ САПАСЫ- қ оршағ ан ортаның қ ұ рамы мен қ асиеттерінің сипаттамасы.

Қ ОРШАҒ АН ОРТАНЫҢ САПАСЫН НОРМАЛАУ - адамның ө мір сү руі ү шін қ оршағ ан ортаның жарамдылығ ын айқ ындайтын жә не биологиялық алуантү рліліктің сақ талуы мен экологиялық жү йелердің тұ рақ ты пайдаланылуын қ амтамасыз ететін қ оршағ ан орта сапасының кө рсеткіштерін белгілеу.

Қ ОРШАҒ АН ОРТАҒ А Ә СЕРДІ БАҒ АЛАУ (Қ ОӘ Б) – жобаны іске асырғ анда ә сердің барлық тү рлерінің сипаттамасы мен қ ауіптілік дә режесін алдын-ала анық тау жә не оның экологиялық, экономикалық, ә леуметтік зардаптарына бағ а беру.

Қ АУІПТІ Қ АЛДЫҚ ТАР- қ ұ рамында зиянды заттектері бар, қ ауіпті қ асиеттері (улылық, ө ртенетін, жарылатын қ ауіптілігі) бар, қ оршағ ан ортағ а қ ауіп тө ндіретін қ алдық тар.

Қ ОРШАҒ АН ОРТА - табиғ и объектілердің, оның ішінде ө зара қ арым-қ атынастағ ы атмосфералық ауаны, суды, топырақ ты, жер қ ойнауын, жануарлар мен ө сімдіктер дү ниесін, климатты қ оса алғ анда табиғ и ресурстардың жанды ә рі жансыз жиынтығ ы

НООСФЕРА - ғ аламшарымызбен оның маң ындағ ы кең істіктің адамның саналы ә рекетінің белгілері орын алғ ан бө лігі.

Ө НДІРІС Қ АЛДЫҚ ТАРЫ – бұ йым алу процессінде жә не жартылай немесе тү гелімен ө зінің бастапқ ы тұ тыну сапасын жоғ алтқ ан шикізаттардың, материалдардың, шала бұ йымдардың қ алдық тарын айтады.

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӨ ЛҚ Ұ ЖАТ- объектілердің немесе ө неркә сіп кә сіпорындарының нормативті- техникалық қ ұ жатының жаң а тү рі.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.