Еңбекті қорғаудың құқықтық және ұйымдастыру сұрақтары

1.1 Ең бекті қ орғ аудың қ ұ қ ық тық, нормативтік жә не ұ йымдастыру сұ рақ тары

Ең бекті қ орғ ау (ЕҚ) – заң дылық жә не нормативтік қ ұ жаттар жү йесі, оның негізінде жұ мыс орнында қ ауіпсіз ең бек ету жағ дайын қ амтамасыз ететін ә леуметті-экономикалық, техникалық жә не гигиеналық шаралар ө ң деледі. Ең бекті қ орғ аудың мақ сатын мына тең деумен кө рсетуге болады

Мақ сат = АЖ + ТЕ + ДС + ЖК + ЕС,

мұ нда АЖ – апатсыз жағ дай жетістігі;

ТЕ –травматизмі ескерту;

ДС – денсаулық ты сақ тау;

ЖК – жұ мыс қ абілетін кө теру;

ЕС – ең бек сапасын кө теру.

Қ ойылғ ан мақ сатқ а жету ү шін екі топ есепті шешу керек. Біріншісі – ғ ылыми, яғ ни адам-машина жү йесіндегі математикалық ү лгілер, қ ауіпті (зиянды) ө ндірістік факторлар жә не т.б. Екіншісі – қ ұ рылғ ыны пайдалану барысында қ ауіпсіз ең бек етуді толық қ амтамасыз ету.

Ең бекті қ орғ ау бойынша заң дылық тар актісі Қ азақ стан Республикасындағ ы ең бек ету қ ұ қ ығ ының ажырамас бө лігін қ ұ райды, оның негізі 30.09.95 жылғ ы Қ Р конституциясының 24 бабы болып табылады.

Бұ л бапта ә рбір адам еркін ең бек етуге қ ұ қ ық ты деп кө рсетілген:

- 15.05.2007 ж. Қ Р-ның Ең бек кодексі;

- 07.02.2005 ж. № 30-П Қ Р ның «Жұ мыскерлер ең бек ету міндетін орындау барысында денсаулығ ына жә не ө міріне зиян келуінде жұ мыс берушінің азаматты-қ ұ қ ық ты жауапкершілігін міндетті тү рде сақ тандыру туралы» заң ы.

Бұ дан басқ а, ең бекті қ орғ ау бойынша нормативтік актілерге тө мендегілер жатады:

- ең бек қ ауіпсіздігі стандарттар жү йесінің стандарты (ССБТ), бекітілетін: мемлекеттік стандарттар (ГОСТ) - стандартизация, метрология жә не сертификация бойынша ТМД мемлекетаралық Кең есі; салалық стандарттар (ОСТ) - министрліктерге, ведомстволарғ а, атқ ару билігінің басқ а да орталық органдарына сә йкес; кә сіпорындар стандарттары (СТП) - кә сіпорындар;

- Қ азақ стан Республикасы денсаулық сақ тау Министрлігінің Бас санитарлық -эпидемиологиялық басқ армасы бекіткен санитарлық ережелер, нормалар, гигиеналық нормативтер, эргономикалық, физиологиялық жә не басқ а да талаптар;

- Атқ ару билігінің орталық жә не бақ ылау органдары бекіткен салалардағ ы ең бекті қ орғ ау бойынша нұ сқ аулар жә не ережелер.

1.2 Нұ сқ ауды жү ргізу. Ө ндірістік травматизмі есептеу жә не тергеу

Кә сіби аурулар жә не жарақ ат алуы мү мкін болатын ә рбір мекемеде тұ рақ ты жә не уақ ытша нұ сқ аулар жү йесі болуы қ ажет.

Жұ мысқ а енді қ абылданатын жұ мысшылар жұ мыс орнындағ ы техника қ ауіпсіздігі ережелері жә не ө ндірістік санитария бойынша кіріспе нұ сқ аудан ө ткеннен кейін жұ мысқ а жіберіледі.

Кіріспе нұ сқ ауды техника қ ауіпсіздігі бойынша инженер немесе бас инженер жү ргізеді. Прораб (мастер, участке бастығ ы) ө кім бойынша келген жұ мысшығ а жұ мыс орнында техника қ ауіпсіздігі бойынша нұ сқ ау ө ткізеді. Қ айталау нұ сқ ауы 3 айда бір рет, сонымен бірге жұ мыстың жағ дайы ө згеріп немесе техника қ ауіпсіздігі бұ зылғ анда жү ргізіледі.

Ө ндіріске байланысты бақ ытсыз жағ дайларды есептеу жә не тіркеу тә ртібі Қ Р Ү кіметінің 3.03.2001ж. №326 жарлығ ы мен бекітілген «Бақ ытсыз жағ дайларды ескеру жә не тергеу Ережелеріне» сә йкес жү ргізіледі.

Ә рбір жазымда жарақ аттанушы жылдам тү рде жұ мыс берушіге немесе жұ мыс ұ йымдастырушығ а хабардар ету керек.

Жазымды тергеуде 24 сағ аттың ішінде мекеме басшысымен комиссия қ ұ рылады. Оның қ ұ рамына: мекеме басшысы немесе оның орынбасары, қ ызметкерлер атқ арушы органының ө кілі немесе жарақ аттанушының сенімді адамы.

Ауыр жарақ ат алғ ан немесе екі жә не одан да кө п жұ мысшылардың ө ліміне алып келген топтық жазымдарғ а арнайы тергеу жасалынады. Ең бек бойынша территориялық атқ арушы мемлекеттік орган қ ұ рғ ан комиссия он кү ннің ішінде тергеу жұ мыстарын жү ргізеді. Ол комиссияның қ ұ рамына тө мендегілер кіреді: тө рағ а - мемлекеттік ең бек инспекторы, мү шелері –жұ мыс беруші, қ ызметкерлер атқ арушы органның ө кілі немесе жарақ аттанушының сенімді адамы.

Ө ндіріске байланысты жұ мысшының ең бек ету қ абілетін жоятын ә рбір жазым бір кү ннің ішінде Н-1 тү ріндегі акты толтырылады.

1.2.1 Травматизмді талдау ә дістері.

Травматизмді талдаустатистикалық, топтық, монографиялық жә не топографикалық ә дістермен жү ргізіледі.

Тергеу актісі бойынша бақ ытсыз жағ дайғ а статикалық талдау жү ргізіледі. Травматизмді статикалық талдауда жазымдағ ы абсолюттік санының кө рсеткіштері жә не травматизм ауырлығ ы мен жиілік коэффициенттерін жә не жұ мысшылардың санын ескеретін салыстырмалы кө рсеткіштері анық талады. Травматизмнің жиілік коэффициенті К_ж былай анық талады

К_ж= , (1.1)

мұ нда п - жазымда жарақ аттанғ ан немесе ө лген адамдар саны;

Р- жазымда жарақ аттанушылар тіркелген мекемедегі жұ мысшылардың орташа тізімдік саны.

Травматизмнің ауырлық коэффициенті К_А есептік мерзімде уақ ытша ең бекке жарамсыздығ ы біткен жағ дайда ғ ана қ олданылады. Ауырлық коэффициенті К_А есептік мерзімдегі бір жазымдағ ы ең бекке жарамсыз кү ндерінің орташа саны

К_А = , (1.2)

мұ нда Т - ең бекке жарамсыз кү ндеріндегі суммалық уақ ыт;

п – жазымда жарақ аттанғ ан адамдар саны.

Шығ ын коэффициенті К_ш – 1000 жұ мысшының ең бекке жарамсыз кү ндерінің саны

К_ш=К_ж· К_А= 1000· =1000 . (1.3)

Травматизмді оқ ып ү йренудегі топтық ә діс жарақ аттану ауырлығ ына қ арамастан жазымның қ айталануына негізделген. Олар жазымды анық тау мақ сатында жағ дайлары бірдей, бір текті жағ дайда жә не бір текті қ ондырғ ыда болғ ан, сонымен бірге зақ ымдалу сипаттамасы бойынша топтарғ а бө лінеді.

Травматизмді оқ ып ү йренудегі топографиялық ә діс бақ ытсыз жағ дай болғ ан орында оның себептерін оқ ып ү йренуге негізделген. Оның принципі қ айталану емес, ал топографиясы, яғ ни травматизм болғ ан орын шартты белгілермен кө рсетіліп қ ойылады.

Ерекше ауыр жағ дай немесе кө п санды жазымдар болғ ан кейбір объектілерде монографиялық талдаулар жү ргізіледі. Монографиялық талдауларда ең бек ету жә не техникалық процестер, негізгі жә не кө мекші қ ұ рылғ ылар, ө ндіріс шарттары, жұ мыс орындары, адамдар жә не заттар қ озғ алысының бағ ыты жә не траекториясы, жеке қ орғ аныс қ ұ ралдары жә не киімдер, жұ мыс ерекшелігі, дем алу жә не ең бек ету режимдері жә не т.б.