Гидрофобты 5 страница

Дә рілік заттар транспортын магнитпен басқ ару ә дісі магнитті материалдың коллоидты бө лшектерінің организмнің керекті бө лігіне магнит ө рісінің ә серінен жеткізілуі жә не шоғ ырлануына негізделген.

Бағ ытталғ ан ә серлі «магниттік» дә рілік тү рлерде сары су альбумині, темір тотығ ының коллоидты бө лшектері мен дә рілік заттар ү шін матрица - тасымалдағ ыш болып табылады. Бұ л олардың магнит ө рісі ә серіне сезімталдығ ын тудырады. «Магниттік» дә рілік тү рлері тамыр арқ ылы инъекция жасап енгізу тиімді болады, ө йткені, ауыз қ уысы арқ ылы қ олданғ анда альбумин - матрица бауыр мен кө к бауырда байланысып қ алады.

«Магниттік» дә рілік формалар қ азіргі кезде жануарларда сынақ тан ө ткізілуде. Оларды онкологиялық ауруларды, ө кпе, эмболиясын, тромбофлебитті, созылмалы артрит ауруын жә не остеомиелитті емдеуге қ олдануғ а болады.

Қ азіргі кезде биотехнологияғ а ү лкен мә н аударыльш отыр. Шынында да, кейбір тірі табиғ аттың жасайтын ә серлері химияның қ олынан келе бермейді.

Биотехнологиялық ә діспен кө птеген антибиотиктер алынады, генді инженерия кө мегімен адам соматропты гормоны алынып, липидтер, простогландиндер, биоженьшень биотехнологиясы зерттелінген.

Бірақ биотехнология кө мегімен дә рілік заттарды алу мү мкіндігі толық қ олданылмауда, сондық тан бұ л перспективалы бастаманы жетілдіруде ү лкен зерттеу жә не ұ йымдастыру жұ мыстары кү тіп тұ р.

Дә рілік заттардың кейбір жағ ымсыз қ асиеттері олардың қ олданылуын қ ысқ артады немесе тежейді. Оларғ а ащы немесе қ ышқ ыл дә мі, жағ ымсыз иісі, асқ азан-ішек жолдарын тітіркендіру ә рекеті, ияъекция жасалғ ан жерді ауыртуы, дә рінің тұ рақ сыздығ ы жә не басқ а қ асиеттері жатады.

Жоғ арыда келтірілген кемшіліктерді жою ү шін терапияда дә рілік-заттардың ә р тү рлі модификациясын қ олданады. Дә рілік зат^Т структурасының ө згергенін кө рсету ү шін «пролекарство» термині енгізілген. Ол биологиялық активті қ осылыстардың химиялық модификациясынбілдіреді.

Организмде бұ л жаң а қ осылыс ферменттер ә серінен бастапқ ы модефикацияланбағ ан формасы тү рінде босап шығ ады.

Қ азіргі кезде шетелде 100 -ден астам препараттар: антибиотиктермен, стероидты гормондармен, простогландиндермен «пролекарство» тү рініде шығ арылады.

Ә дебиеттер:

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. - Шымкент, 2008. - 346 б.

2. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

3. Дільбарханов Р.Д., Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Алматы.– 1998.–128 б.

4. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Шымкент.– 2002.–172 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Л.А.Ивановой/ – М., Медицина, 1991 г. – 2-й том. – 544 с.

3. Чуешов В.И., Зайцев А.И., Шебанова С.Г. Промышленная технология лекарств. – Харьков, 2002. - В 2-х томах: 1-й том. – 716 с., 2-й том.– 557 с.

4. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

5. Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. – (Под ред. Тенцовой А.И.). – М., 1986. – 271 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақ па майлар. Алматы, 2005.– 123 б.

7. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

8. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Кері байланыс (сұ рақ тар)

1. Жаң а дә рілік тү рлерді жасауда фармацевтік технологияның жетістіктері.

2. Жасына байланысты қ олданылатын дә рілік тү рлер.

№26 ТАҚ ЫРЫП: ДӘ РІЛІК ПРЕПАРАТТАРДЫҢ ТЕРАПЕВТІК АДЕКВАТСЫЗДЫҒ Ы. ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР ЖӘ НЕ ДӘ РІЛЕРДІҢ ТЕРАПЕВТІК ЭФФЕКТИВТІЛІГІНЕ Ә СЕРІ (ДӘ РІЛІК ЗАТТАРДЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ЖӘ НЕ ХИМИЯЛЫҚ КҮ ЙІ).

Мақ саты: Тақ ырып бойынша берілген процесстерді, онда негізігі терминдер мен тү сініктерді мең геру.

Дә ріс тезистері

Дә рілік затты бағ ыттап жеткізу жү йелері.

Дә рілік затты (С-1) мү шелерге, тіндерге немесе торшаларғ а бағ ыттап жеткізу амалдарын бү гінде дә рілермен емдеу тә жірбиесінде болашағ ы бар деп есептелінеді.

Бұ л жү йелер арасында белгілі мү ше немесе тін маң айындағ ы ішкі тамырларғ а ендірілетін микрокапсулалардағ ы дә рілік қ ұ ралдар (микрокапсула, микросфера, нанокапсула), ө здерін жақ сы кө рсетеді.

Микрокапсулданғ ан дә рілік қ ұ ралдар, ферменттік жетіспеушілікті емдеуге қ олданылуы, мү ше-мишеньге дә рілік затты бағ ыттап жеткізу, радиоиммунды талдау келешегі бар бағ ыт ретінде қ аралады.

Дә рілік заттарды микрокапсульдеу гормондар, антигендер, пептидтер, ферменттер жә не т.б. ә серлерін ұ зартады. Дә рілік заттардың микрокапсулалардан босап шығ уы полимер қ апшық тың қ уысынан диффузия арқ ылы жә не қ апшық тың еруі немесе кү йреуі арқ ылы жү реді. Дә рілік заттың босап шығ уы ноль дә режелі кинетика тең деуіне сә йкес жү реді жә не диффузия принципі бойынша ә сер етеді.

Офтальмология тә жірибесінде дә рілік затты бақ ылаулы босататын терапевтік жү йелер бағ алы. Мысалы, ״ Ocusett״ КТС ״ Alza״ фирмасы (АҚ Ш) шығ аратын жү йе (сурет 5), оның кейбір артық шылық тары:

дозалау дә лдігі, уақ ыт аралығ ында ±20 %;

кө з тамшылары қ ұ рамына кіретін кө мекші заттар, бұ л жү йені қ олданғ анда кө зге кірмейді;

кө з жасы рН кө рсеткішінің тұ рақ тылығ ы;

терапевтік ә сердің ұ зақ уақ ыт болуын қ амтамасыздауы;

бұ рынғ ы 4 рет инстилляция орнына аптасына 1 рет қ олдану;

заттардың шығ ынын азайту;

Бұ л жү йеде дә рілік зат босап шығ уы мембрана арқ ылы жү реді жә не босап шығ у жылдамдығ ы мембрананың бет аумағ ы мен қ алың дығ ына байланысты. Пилокарпин орналасқ ан орын альгин қ ышқ ылынан істелінген сопақ пластинка, ал мембрана – этилен мен винилацетат сополимері.

ДЗ босап шығ уына керкеті энергияны резервуар ішіндегі қ ысым мен кө з жасы қ ысымының айырмашылығ ы береді. Бірақ бұ л жү йе қ алыптасқ ан дә рілерге (жақ па май, тамшылар) қ арағ анда қ ымбат жә не оны ендіргенде дискомфорт сезіледі.

Пилокарпиннің босап шығ у жылдамдығ ы Р20=20 мкг/сағ, Р40=40мкг/сағ. Дә рілер босап шығ уы 7 кү нге тұ рақ ты. КТЖ ә серін пилокарпиннің 2% ерітіндісінің кү ніне 4 рет пайдалануымен бірдей (28 мг).

Мембранды ТЖ стоматологиялық тә жірибиеде стоматологиялық дискілер дайндауғ а қ олданыс тапты. Бұ л жү йелерде оксиэтилмеакрилат жә не метилметакрилат сополимері 30: 70 немесе 50: 50 қ апшық ретінде қ олданылады. Жү йе натрий фторидін кү ніне 0, 021 мг 30-180 шейін босатып шығ арады.

Ішкі қ уыстарғ а арналғ ан терапевтік жү йелер

Бұ л топқ а жатыр ішіне, ректалды жә не басқ а да ішкі, қ уыстар терапевтік жү йелер (УТС?) жатады.

Мысалы, жатыр ішілік терапевтік жү йе – ״ Прогестосерт״ Т- ү лгілі қ алпы бар жә не 38 мг прогесторен барий сульфатын қ осып силикон майындағ ы суспензия тү рінде қ олданылғ ан. Барий сульфаты препаратты радиолокализация ү шін қ осылғ ан. Бұ л ұ рық тануғ а қ арсы ТЖ қ ұ рылысында горизонталды йығ ы жә не 2 жің ішке жібі бар. Сол жіптері арқ ылы жү йе жатырғ а бекітіледі. Босап шығ атын прогестерон диффузия нә тиждесінде сополимердің қ апшығ ы арқ ылы шығ ып ағ за қ уысына тү седі. Прогестеронды дозалау мө лшері 65 мкг/сағ. Эффектілігі бір жылда 48%.

Медицинада қ олданылатын дә рілік қ ұ ралдардың ішінде адам тә нін қ инамай ендіретін тү рі ректалды. Балаларғ а арналғ ан дә рілер ішінде суппозиторилер 16%-дан асады. Бұ л дә рілік қ алып гериатрия тә жірибиесінде қ олданылуы да қ омақ ты. Себебі қ арт адамдардың асқ азан-ішек жолдары қ ызметтері тө мендеген, сің іру ү рдістері баяулағ ан, қ ан тамырлары тарылғ ан. Проктологиялық ауруларды дә рілермен емдеу тә жірибиесінің тері мү шелерінің анатомиялық қ ұ рылысына орай, дә рілік қ ұ ралдарды жарақ ат орнына жеткізу қ иындығ ы. Бұ л қ иындық проктология тә жірибиесінде кө бікті аэрозолдерді пайдаланса келешегі бар бағ ыт болары белгілі.

Украин ғ алымдары комбинирленген кө бікті препараттар: цимизоль, Олазоль т.б. қ ұ рамдарын жә не технологиясын қ ұ рғ ан.

Микрокапсулдау бағ ыттары зерттеулер арқ асында дә рілік қ алыптардың жаң а тү рлері: нанокапсула, микросфера туындары. Қ азіргі кезде инсулиннің, теофилиннің мимкрокапсуласы қ олданыс тапты. Бұ л қ ұ ралдарда ә рбір микрокапсуланы, дә рілік затты босататын, дербес жү йе ретінде қ арастыруғ а болады. Жаң а технология бойынша инертті заттар – декстроза, лактоза тү йіршіктеріне дә рілік затты адсорбциялау, содан кейін оларды пленкалы қ абатпен жабу тиімділік кө рсетуде.

Микрокапсулданғ ан препараттар арасында, дә рілік заты кө рсетілген мақ сатта тасымалдайтын липосомалар келешегі зор. Липосомалар торшалар мембранасынан жең іл ө тіп, дә рілік затты мү ше-мишеньге тасымалдай алады.

Липосомдар жасанды жолмен алынатын кө біне фосфолипидтерден тұ ратын биомолекулярлы қ абаттардан қ ұ ралғ ан жабық сфералы бө лшектер. Липосомдар, оларды алу технологиясына байланысты, бір немесе кө п қ абатты болады. Бір қ абатты липосомдар дә рілік затты цитоплазмада бө ліп шығ арады. Кө п қ абатты литпосомдар жасуша ішіне ө згермей сің іп лизосомалармен жұ тылады. Бұ л жерде липаза ық палымен липосома бұ тіндігі бұ зылып, дә рілік зат бө лініп шығ ады.

Липосомдар капсульденген дә рілік заттарды қ ан сұ йығ ының белоктарымен ә рекеттесуден сақ тайды, ферменттер ә рекетінен сақ тайды. Себебі дә рілік зат липосомнан қ ан жү йесіне ө тпейді. Липосомдар кө к тамырғ а, буын ішіне, тері астына, пероральды, трахея ішіне т.б. қ олданылады. Липосомдар дә рілік заттарды бауыр макрофактарына, кө к бауырғ а, теріге ө кпеге тасымалдауғ а ың ғ айлы жү йе.

Дә рілік заттарды мү ше-мишеньге жеткізу ү шін коллоидты бө лшектер қ олданылады. Коллоидты бө лшектердің заряды оларды (дә рілік заттарды) белгілі мү шеге жеткізуге ық пал етеді. Сонымен қ атар, 1-2 мкм ө лшемді коллоидты бө лшектер бауырда жинақ талады.

Кө к тамырғ а ендірілген коллоидты бө лшектер 7 мкм жә не одан ү лкен болса, олар ө кпеде жинақ талады.

Яғ ни коллиодты бө лшектер ө лшемін реттей отырып дә рілік заттың таң даулы ә сері болуын қ амтамасыз етуге болады.

Дә рілік заттардың таң даулы ә серін қ амтамасыз ету ү шін жә не бағ ытты тасымалдауғ а ұ сақ дисперсті магнитті материалдар қ олданады. Бұ л мақ сатта коллоидты бө лшектердің магнитті қ ұ рамы, дә рілік затты магнит ө ріс ық палымен белгілі ағ зағ а тасымалдауғ а мү мкіндік туғ ызады.

Магнитті қ ұ рам ретінде Fe2O3 - темір оксидінің коллоидты бө лшектерін белокты матрицағ а ендіру арқ ылы алады.

Дә рілік заттың табиғ илығ ын сақ тау, қ оршағ ан ортаның жағ ымсыз ә серінен сақ тау, таң дамалылығ ы жә не ә серін ұ зарту иммобилизациялау арқ ылы жетіскен. «Иммобильденген» препараттар ДЗ физикалық немесе химиялық матрицамен байланысқ ан.

Матрица ретінде винил спирті, акрил қ ышқ ылы, винилпароллидон полимерлері қ олданылады.

Ә дебиеттер:

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. - Шымкент, 2008. - 346 б.

2. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

3. Дільбарханов Р.Д., Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Алматы.– 1998.–128 б.

4. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Шымкент.– 2002.–172 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Л.А.Ивановой/ – М., Медицина, 1991 г. – 2-й том. – 544 с.

3. Чуешов В.И., Зайцев А.И., Шебанова С.Г. Промышленная технология лекарств. – Харьков, 2002. - В 2-х томах: 1-й том. – 716 с., 2-й том.– 557 с.

4. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

5. Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. – (Под ред. Тенцовой А.И.). – М., 1986. – 271 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақ па майлар. Алматы, 2005.– 123 б.

7. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

8. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Кері байланыс (сұ рақ тар)

1. Биофармация дә рілік заттар ө ндірісіның негізгі теориялық бағ ыттарының бірі ретінде.

2. Биофармацевтикалық терминдер.

3. Дә рілік препараттардың терапевтік адекватсыздығ ы.

4. Фармацевтикалық факторлар жә не дә рілердің терапевтік эффективтілігіне ә сері (дә рілік заттардың физикалық жә не химиялық кү йі).

№27 ТАҚ ЫРЫП: Қ ОСЫМША ЗАТТАР ЖӘ НЕ ОЛАРДЫҢ ДӘ РІЛЕРДІҢ ТЕРАПЕВТІК ЭФФЕКТИВТІЛІГІНЕ Ә СЕРІ.

Мақ саты: Тақ ырып бойынша берілген процесстерді, онда негізігі терминдер мен тү сініктерді мең геру.

Дә ріс тезистері

Дә рілік қ алыптар дамуын бағ дарлау

Бұ л сұ рақ қ а дү ние жү зі ғ алымдарының кө птеген ең бектері арналғ ан. Американдық ғ алымдардың шешімдері бойынша келешегі бар дә рілік заттар жү йелеріне мыналар жатады: дә рілік затты реттеп босататын, қ ұ рамына биологиялық жолмен жойылатын полимерлері бар, лабиринтті қ ондырғ ылар, дә рілік затты шырышты мембрана арқ ылы ендіретін, осмостық қ ондырғ ылар ретпен босататын сұ йық орталар негізінде қ ұ рылғ ан жү йелер; магнитті жү йелер, биологиялық сиымды микросфералар мен имплантацияғ а арналғ ан қ ондырғ ылар; имплантациялық насостар; тыныс алу жолдарына арналғ ан дә рілік заттар жү йелері; липосомальды жү йелер;

Келешекте дә рілік затты реттеулі ауыспалы жылдамдық пен босататын, дә рілік затты ферменттен антигендер кө мегімен босататын жү йелер туындауы мү мкін. Француз ғ алымдары ұ йғ арымы бойынша ғ ылыми ізденістер, жаң а белсенді жә не кө мекші заттар іздестіруге бағ ытталуы мү мкін. Дә рілік препараттар қ ұ рамында 2-3 компоненттер ғ ана болуы керек.

Дә рілік қ ұ ралдар ішінде жү згін таблеткалар немесе капсулалар кө бірек орын алу мү мкін, нә тижесініде дә рілік зат ағ зада болуы уақ ыты ұ зарады. Сонымен қ атар шайнауғ а арналғ ан таблеткалар - резина секілді препараттар, трансдермалды қ алыптарда мағ ыналы дә рілік затттарды бағ ыттап тасымалдауғ а синтетикалы таратушылар (носитель) пайдалану: микро- жә не нанокапсулалар, микросфералар, оның ішінде магнитпен басқ арылатындар қ олданылуда. Дә рілік заттарды қ атаң белгілі ө лшемде – 5-10-20 мкм дайындауғ а, сондай мө лшерде микросфералар алу мү мкіндігі жол ашады.

Дә рілік затты белгілі мө лшерде, белгілі жерге жеткізуге арналғ ан миниатюрлі аппараттар болады.

Жақ ын арадағ ы келешекте, дә рілік затты босатуды микрокомпьютер арқ ылы реттейтін жү йелер, клиникалық сынақ тан ө теді деп жоспарлануда.

Жапон мамандарының кейбіреулерінің болжамы, келешекте 30% дә рілік қ ұ ралдар - капсула, таблетка, инъекция арналғ ан ерітінділер тү рінде қ алуы мү мкін. Бірақ, жаң а дә рілік қ ұ ралдарды тә жірибиеге ө ткізуге дә рігерлердің кө п ү лесі бар екендігін ұ мытпау керек.

Сонымен қ атар, ә р науқ асқ а лайық талып дозаланғ ан, талдамды ә сері ауырғ ан жерге бағ ытталғ ан, реттелген босату прициптері сақ талынғ ан дә рілік қ алыптар туындау керек. Бұ л ретте ғ ылыми техникалық даму ү рдісінің орны зор.