Лшеу амалдарын қолдану режимі бойынша статикалық және динамикалық болып бөлінеді.

Статикалық – статикалық (тұ рақ ты) режимде жұ мыс жасайтын ө лшеу ә дістерін қ олдану.

Динамикалық – динамикалық (уақ ыт бойынша тұ рақ ты емес) режимда жұ мыс жасайтын ө лшеу ә дістерін қ олдану. Динамикалық режим дегеніміз ө лшеу уақ ыты кезінде факторлардың ө згеруі ө лшеу қ ателіктеріне ә сер еткендегін айтады. Факторларғ а кіру сигналының ақ паратты жә не ақ паратты емес параметрлер жатады. Динамикалық режимнің кө рінісі ретінде айнымалы кіру сигналы болады.

Элементар ө лшеуіш актілерге бірретті жә не кө претті ө лшеулер жатады. Бірретті ө лшеулерге ү ш рет қ айталанатын зерттеулер жатады. Бірретті жә не кө претті ө лшеулердің арасындағ ы айырмашылық – жіберілетін қ ателіктерде болады.

Эксперименттің нә тижелерін талдағ ан кезде ө лшеулер тура, жанама, қ осалқ ы жә не біріктірілген болып келеді.

Тура ө лшеу кезінде ө лшеніп отырғ ан шама Q Х бақ ыланып отырғ ан шамағ а пропорционал болып келеді.

Q=cX(1)

Мұ ндағ ы с – берілген коэффициент.

Жанама ө лшеу кезінде Q ө лшеніп отырғ ан шама Х₁....Х_m бақ ыланып отырғ ан шамалардың белгілі функциясы.

Q=f(X1,....Х_m) (2)

Қ осалқ ы ө лшеу кезінде бірө лшемді Q шамалары қ осынды ретінде қ арастырылады.

(3)

Біріктірілген ө лшеу кезінде бірө лшемді Q шамалары қ осынды ретінде қ арастырылады.

Y_i=f(X_i) (4)

Кә сіби педагогикадағ ы ғ ылыми зерттеулердің дамуы - мектептегі оқ у мен оның ө здігінен оқ уына тығ ыз байланысты. Оқ ушының ойлау қ абілетінің дамуына оқ у процесінде қ олайлы жағ дай туады. Білім мен ойлау арасында тығ ыз байланыс бар.

Оқ ыту - екі жакты процесс. Оқ ыту оқ ушы мен мұ ғ алімнің ө зара бірлесіп жасайтын ә рекетінен тұ ратын кұ рделі процесс. Ү йткені, оқ ыту - мұ ғ алімнің білім берудегі негізгі іс-ә рекеті болса, оқ у - баланың ө зінің танымдық, практикалық ә рекеті. Сө йтіп, оқ ушының таным ә рекеті мұ ғ алімнің басшылығ ы арқ асың да ғ ана жұ зеге асады.

Оқ ыту - жоспарлы процесс. Мұ ғ алім оқ ушылардың жалпы рухани дамуын жұ йелі қ амтамасыз етуі ұ шін оқ ыту процесін жоспарланғ ан, ұ йымдастырылғ ан тұ рде жұ зеге асырады. Оқ ушы білімді қ ысқ артылғ ан, пед; тогикалық тұ рғ ыдан ө згертілген жолмен мұ ғ алімнің ж: арнайы жазылғ ан оқ у қ ұ ралдарының комегіне сұ існе отыра мең гереді.

Сө йтіп, оқ ыту процесі оқ ушылардың жас ерекшеліктерінің сә йкестігін ескере отырып, таным қ ызметінің формасы мен ә дістерін соғ ан орай ө згертіп отырады.

Оқ ыту — бұ л кұ рделі процесс. Ол тұ лғ ағ а білім беру, тә рбиелеу жә не ақ ыл-ойы мен творчестволық қ абілетін, демек біліктілігі мен дағ дысын дамыту негізінде жұ зеге асырылады. Мұ ның мә нісі, жеке тұ лғ ағ а біртұ тас (комплексті) ық пал жасауды кө здейді. Осы негізде, оқ ыту процесінің бірінші қ ызметі — оқ ушыларғ а білім беру.

Білім беру, біріншіден, ғ ылым негіздеріне сай оқ ушыларды нақ ты фактілермен, қ ағ ида жә не тұ сініктермен, заң дылық тармен қ аруландыруды қ амтамасыз етсе, екіншіден солардың негізінде, айналасындағ ы ә ртұ рлі қ ұ былыстарғ а олардың ғ ылыми кө зқ арасын қ алыптастыру.

Екінші қ ызметі - тә рбиелеу. Оқ ыту барысында оқ ушыларды теориялық білімдер жұ йесімен қ аруландырып, жеке тұ лғ алық қ асиетгерін қ алыптастырып дамыту. Сонымен бірге оқ ыту барысында тә рбиенің мақ сат, міндеттері жә не мазмұ ны мен тә сілдері анық талады. Оқ ытуда тә рбие мен оқ ытудың байланысы біржақ ты қ арастырылмайды, керісінше біртұ тастық принципке негізделіп, бірлікте қ олданьшады. Демек, тұ лғ ағ а білім бере отырып, оны тә рбиелейміз, тә рбиелей отыра білім береміз. Сойтіп, тә рбие процесі дұ рыс ұ йымдастырылғ ан жағ дайда оқ ьпудың барысына қ олайлы ық пал етеді, соның негізінде тұ лғ аның танымдық қ ызметі мен оқ уғ а деген қ ызығ ушылығ ы артады.

Ү шінші қ ызметі - дамыту. Оқ ыту барысында оқ ушыларғ а білім беру, оларды тә рбиелеу негізінде тұ лғ аның ақ ылойы, сана-сезімі, шығ армашылық қ абілеті т.б. кө птеген тұ лғ алық қ асиеттерінің дамуына, біліктіліктері шың далып, қ абілетгерінің артуына оң ә сер етеді. Демек, тұ лғ а жан-жақ ты қ алыптасып дамиды (байқ ағ ыштығ ы, ойы, есі, қ иялы секілді психикалық процестері де қ арастырылады).

Даму қ ызметінің ерекшелігі сол, ол ө з алдына жеке ө мір сұ рмейді, керісінше оқ ытудың білім беру мен тә рбиелеу қ ызметінің жалғ асы боп есептеледі. Сондық тан, дамудың қ арқ ынды, жан-жақ ты ә рі, терең болуы білім беру мен тә рбиенің қ андай дә режеде іске асырылуына байланысты. Бұ дан шығ атын қ орытынды, оқ ытудың білім беру мен тә рбиелеу қ ызметінің негізі болып саналса, даму ө з алдына олардың қ ызметінің нә тижелі болуына қ олайлы ық пал етеді.

Дидактикада " Жетілдіреоқ ыту" процесі 19б0жылдарданбасталды. Осы негізде Л.В. Занков, Н.А. Менчинская, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, М.А.Данилов, М.Н. Скаткинең бектерінде, оның жолдарыншешуұ шінә ртұ рліпринциптердіұ сынды. Солардың ішінде Л. В. Занковтың оқ упроцесіарқ ылы білімберудіқ арқ ың ды, ұ йымдастыру, оқ ушылардың оқ удысаналымең геруінқ амтамасызетуережесінұ сынылды.

Бұ л, дамуда тек ойдық алыптастыруменғ анаемес, олтұ лғ аның дамуынадаоң тайлыә серетеді.Кә сіби ғ ылыми зерттеулер пә ні – оқ ушы жә не педагогикалык процесс. Олармен байланысты зерттеулердің мазмұ ны мен кұ рылымы

Дә ріс. Кә сіби педагогикадағ ы зерттеудің ә дістері.Ғ ылыми зерттеу ә дістерінің классификациясы. Педагогикалық бақ ылау.Педагогикалық эксперимент.

1. Кә сіби педагогикадағ ы зерттеудің ә дістері.
2. Педагогикалық бақ ылау. Педагогикалық эксперимент.

Педагогикалық бақ ылау. Бул ә діс кө мегімен зерттеуде жинақ талғ ан факторлардың негізінде іске асыру ү шін окушылардаң ә р тү рлі жас ерекшіліктерін аныктайтын болжам, жоба жасай алады. Зерттеу объектісі ретінде жана материалды игермекші немесе лабораториялық тә жірибе жасаушы, т.б. мақ саттарды іске асырушы окушылар, яки оку топтары болуы ыктимал. Бұ л осындай міндетке мұ ғ алімнін тү сіндіруі мен осы материалды оқ утылардың игеруі, олардың бейімділіктері мен дағ дыларының қ алыптасуына да жетеді.

Қ ужаттық бакылау. Бул ә діс аркылы негізінен оқ ушылардың жазба жумыстарын, мысалы, бақ ылау жұ мыстарын, дә птерлерін, кү нделіктерін, яғ ни барлык қ ағ азга тү сірілген жумыстарын дане иү галімдө рдің жоспарлары иен класс журкалдарын, т. б, зерттө у яү ргіэіяеді.

Бұ л айтылғ ан ә дістер, ө здерінің аттары ақ тап турғ андай, бақ ылауғ а узақ зер салып анғ ару тә сілдерін пайдалануғ а негізделген. Бұ л бақ ылау ә дісінен баска ө зінтік зерттеу мақ саты ө згешелеу болып келетін педагогикалық экс­перимент деп аталатын ә діс бар. Бақ ылау ә дістерінде зерттеутіносы зерттеут турлері тек жалпылама тү сініктер алады.

Педагогикалық эксперимент. Бул педагогикалық зерттеу ә діс ө те кү рделі. Педагогикалық экспериментпедагогикалық қ ұ былыстарды тексеруге жә не есепке алуғ а қ олайлылық туғ ызатын, бақ ылауғ амү мкіндік беретін, оқ ытуды іске асыратын ғ ылыми шара.

Бақ ылау ә дістеріндегі қ олданылатын тә сілдер окытуды ұ йымдастыруды қ ажет етпейтіндігімен жаң а ыкпалсызтіндігімен икімді.Педагогикалық эксперименттік негізі мынада:

-сабақ барысында онын мазмү нына, не оку материалының қ ұ рамына, не окыту ә дісіне, т.б. басшлық қ а алынғ ан ө згерісіне сә йкес тү бегейлі мазмұ ны бар ө згезріс енгізуі қ ажет;

-оқ у процесінің ә р тү рлі жақ тарыныи ө зара байланысы жә дуілгі жагдайғ а карағ анда айкынырақ кө рінетікдей шарттуғ ызу керек;

-оку процесіндегі сапалық жә несандық нә тижеге мен ө згерістерді есепке алу шарт.

Сондық тан, педагогикалық экспериментміндеті - оку-тә рбие жұ мысында қ олданылғ ан ә дістер пен тә сілдердің тиімді анық тау, берілетін материалдын, оны оқ итын оқ ушылардың жас ерекшеліктеріне байланыстытолық қ амтамасыз ету, оқ у материадынына бө лінген мерзімді уакытқ а лайық келбетін аныктау.

Педагогикалық экспериментбірнеше тү рі бар. Солардың ішінде кө п таралғ ан – экоперименттеліну жә не бақ ыланушы кластардағ ы оқ ыту нә тижесін салыстыру. Мундай зерттеулердің нә тижесі окушылардың тобымен эксперимент ө ткізудін барысында ғ ана мумкін. Басқ аша айтқ анда, окушылар жиынтығ ының ө згерген белігілерн зерттеу. Осындай зерттеу ө ткізуіне оң ашаланғ ан(сарапталғ ан)топтары –«совокупность выборки» деп аталады.Осы себепте, сараптанғ ан жиынтық тып алдын ала аныктау талап туады.Осындай кластарда, мектеп окушыларының бә ріне ортақ жайт деп тұ жырымдалады.

Сонымен, даярлау ә дісінін нә тижесін -сараланып алынғ ан жиынтық тың тың сипаттамасы ретінде корытыланады.Бұ лә діс саралангғ ан жиынтық тдрдың (класс, окушылар, т.б.)қ андай тү рін де қ амти алатың дай болып жү ргізілуі керек. Мысалы, эксперимент бұ дан ө те жоғ ары кластыалуғ а болмайды, немесе арнаулы мектепті, не оның класын алуғ а болмайды.

Жиынтық тын мө лшерін анық тағ анда оны арнайы формуламен есептейді, сондай қ атынаста ө ткізу керек, жіберілетін қ ате де мү мкіндігіншө аз болып шыгатындай куйге жету қ ажет.Бұ л ә діс жалпылама факторлар қ орытындысының косындысына негіздалген. Бұ л оқ ушылық ты тузету тест типтес тапсырма беру жә не бақ ылау жұ мыстарын алу аркылы іске асады.

Зерттеу кө зінде туатын екінші мә селе - эксперимент нетижесін қ алай ө лшеп аламыз немесе зерттелудің нақ ты мә нін қ алай анық таймыз деген сауалғ а байланысты. Бұ л жолда ө лшеу тә сілін іріктеп алу ө лшенетін шамалардың ө з ерекшеліктеріне байланысты.

Сонымен, индуктивтік нобайлау нә тижесінде окыту кезінде кай дидактикалық жү йе жақ сы қ орытынды беретінін белгілі дә режеде алдын ала біледі екенбіз. Ал, бул индуктивтік нобайлаудың кемшілігіның зерттеу аркылы тарамағ андыры -оның ү стіне мұ ндағ ы тү бегейлі дә лелденбеген бол-жамдар кейбір жеке тә жірибелердің карапайым, тек ың ғ айлы нә тижесі ретінде енгізілген.

Сондыктан экспериментік зерттеулер зерттелетін заттардын сыртқ ы парамө трлерін дурыс анық тау мә селесіне байланысты.

Ү лгерім тесті. Бұ л оқ ушылардың білім денгейін анық тауғ а арналып іріктелген тапсырмалар. Бұ л тестердін кө мегіен мұ ғ алім оқ ушылардың нақ ты материалды игеруін, менгеруін, дағ дысын қ алыптастырады. Тестін тиімділігі жауаптарды санап, оқ ушылардың білімін тексеруде статикалық ө ндеу жасауды онайлатады.

Анкета. Арнайы жасалып таратылатын, оқ у жә йінінә тү рлі қ ырларын тексеру міндетін аткаратын, сұ рыпталғ ан сұ рақ тарғ а оқ ушылардың берген жауабына қ арап анық тама жасайтын тә сіл.

Шарттық ә дістер. Жоғ арыда кө рсеткеніміздей, бұ л -педагогикалык қ ұ былыстар мен процестерді сандық сипаттамасы жә не оқ у материалы мен оқ ушылардың білімін тексерудің талдамасы.

Теорияяық талдау. Бұ л-теориялық талдауды іске асырушық ұ рылымдық -логикалық талдау, мысалы, оку материалы мен оқ ушылар білімінің статистикалық бағ алануы.

Дедуктивтік нобайлау. Бұ л нобайлауды зерттелетін ерекшелігіне ә йкес зерттеуші ө зі жасайды. Ол ү шін онын шамалары мен тандау ережелері жалпылама қ ағ идаланады да, сандық қ атынастағ ы жү йе пайда болады. Содансон, математикалық (алгебралық)ә діс - формула кө мегімен керекті жү йенің қ ұ рылымы қ урылады. Пайда болғ ан жү йе зерттелетін нобай ретінде карастырылады. 1930 жылы Л.Я.Терстон оқ ытудың осындай алралқ ы математикалық нобайын ұ сынган еді. Сонан бері мұ ндай нобайлардың бірнеше нұ сқ асы ұ сынылды. Мысалы, 1973жылы И.Б. Вреслав оқ ушылардың білім игеруінін дифференциалдық тең деумен сипатталатын нобайын ұ сынды. Бұ л нобайдың негізін жасап беруші - дифференциалдық тең деу тү рде жазды.

Кез келген кү рделі объект негізгі қ ұ рауш бө ліктерінің эаң дылыктары мен принциптерін толық зерттемейінше тү сінікті бола алмайды. Қ ысқ асы, зерттелу обьектісінің жұ мыс істеу принципі мен қ ү рылымы жайлы жеткілікті тоқ там жасау ү шін, сол зерттелетін объект барлық жағ ынан сипатталатын, бірнеше эксперимент нә тижесінде алынғ ан таза фактор қ ажет.