Психологияның салаларын талдап ғылыми негізде баяндаңыз

Қ абылдауды кез-келген басқ а психикалық феномен сияқ ты процесс ретінде де, нә тиже ретінде де қ арастыруғ а болады.

Қ абылдау жеке қ асиеттерді бейнелейтін тү йсікке қ арағ анда, қ оршағ ан орта заттары мен қ ұ былыстарын бү тіндей бейнелеп, шындық тың интегралды бейнесін қ ұ рады.

Қ озғ алысты қ абылдау. Қ озғ алысты қ абылдау бағ дарлану реакциясының нейрофизиологиялық аппаратына кіретін жаң амен немесе қ озғ алыстың нейрон-детекторларымен анық талады.

Уақ ытты қ абылдау. Уақ ытты қ абылдау механизмі кө біне “биологиялық сағ атпен” байланыста болады – адам ағ засында болатын биологиялық процестердің бірізді жә не ритмикалық ауысуы Уақ ыттың субъективті ұ зақ тығ ы кө біне оның немен толтырылғ анына байланысты болады.

Адекватты перцептивті бейненің қ алыптасуы ү шін келесі жағ дайлар қ ажет:

v белсенді қ озғ алыс;

v кері байланыс;

v сыртқ ы жә не ішкі ортадан миғ а келетін ақ параттың белгілі бір оптимумын ұ стау;

v ақ параттың ә деттегі қ ұ рылымдылығ ын сақ тау.

Қ абылдаудағ ы иллюзия. Біздің ә лемді қ абылдауымызда бұ рмалану болатын кездер де болады. Ол заттардан қ арама-қ арсы ақ парат келген кезде немесе заттар туралы ақ парат толық болмағ анда, алынғ ан сигналдарды қ ате интерпретациялағ ан кезде болады. Қ абылдаудың ерекшелігі оның кө мегімен бейнелер қ ұ руда болып табылады, сондық тан ә рбір адам ең алдымен ө зіне қ ажет затты кө реді, шын мә нінде ондай нә рсе жоқ, тек оғ ан ұ қ сайтын нә рсе ғ ана бар.

Қ абылдауды дамыту. Қ абылдау ө мір жағ дайына байланысты ө згереді, яғ ни дамиды. А.В. Запорожец перцептивті ә рекеттердің қ алыптасуы оқ ытудың ә серімен бірнеше дең гейлерден ө теді деп есептейді:

І дең гей – адекватты перцептивті бейне, балада материалдық заттармен практикалық ә рекет жолымен жү реді;

3. ПСИХИКА (Психологияның зерттеу объектісі психика жайлы тү сініктеріне талдау, ерекшеліктері мен маң ыздылығ ын ғ ылыми негізде талдаң ыз.)

Психика – 1) объективті шындық ты тү йсік, қ абылдау, елестету, сезім, ерік, ойлау арқ ылы белсенді бейнелейтін мидың жү йелі қ асиеті; 2) адамның жан-дү ниесінің сапалық кү йі мен сипатын жинақ тайтын рухани бірлестігі болып табылады.

Адам психикасының ү ш қ ұ рылымы бар:

1. Қ оршағ ан орта, табиғ ат

2. Оның бейімделуі, ми қ ызметі

3. адамдардың ө зара ә рекеттесуі жә не қ асиеттерінің ұ рпақ тан ұ рпақ қ а берілуі

Психикалық процестер тө рт топқ а бө лінеді:

1. мотивациялық (тулек, талап, қ ызығ ушылық)

2. эмоционалдық (тү йсіктің эмоционалды фоны, қ оршағ ан ортағ а эмоционалды жауап беруі, стересс, аффекті)

3. ерікті жаң дайлар, кү йлер

Жеке адамның психикалық қ асиеттірі: темперамент, қ абілет, бағ ыттылық, мінез-қ ұ лық.

Жеке тұ лғ аның қ алыптасуы қ оршағ ан ортағ а да тікелей байланысты. Қ оршағ ан ортаны танып білу ү шін келесідей психикалық қ ұ былыстарды қ арастырамыз. Олар: Тү йсік, қ абылдау, зейін, қ иял жә не ойлау. Психологияда оларды танымдық процестер д\а.

Жеке тұ лғ аның қ алыптасуы қ оршағ ан ортағ а да тікелей байланысты. Қ оршағ ан ортаны танып білу ү шін келесідей психикалық қ ұ былыстарды қ арастырамыз. Олар: Тү йсік, қ абылдау, зейін, қ иял жә не ойлау. Психологияда оларды танымдық процестер д\а.

Тұ лғ а қ оршағ ан ортаны танып білудің арқ асында ғ ана мү мкін болады, Іс-ə рекетте ғ ана жү зеге асады. Психикалық танымдық процестер - тү йсік пен қ абылдау дең гейінен басталады. Сыртқ ы дуние заттарымен қ ұ былыстарының жеке қ асиеттерінің, сезім мү шелеріне тікелей ісет етуінен пайда болғ ан мидағ ы бейнелерді тү йсік д\а. Егер тү йсік сыртқ ы дү ние заттары мен қ ұ былыстарының жеке қ асиеттері мен сапаларының миымызда бейнеленуі болса, кабылдау заттар мен қ ұ былыстардың мида тұ тастай бейнеленуі болып табылады. Қ абылдауда заттар мен қ ұ былыстардың тү сі, дыбысы, дә мі, иісі, формасы т.б. қ асиеттері тұ тас кү йінде бейнеленеді. Зейін деп-адам санасының белгілі-бір затқ а бағ ыттала тұ рақ талуын кө рсететін қ ұ былысты айтады. Дә лірек айтқ анда, зейін дегеніміз айналадағ ы обьектілердің ішінен керектісін бө ліп алып, соғ ан психикалық ә рекетімізді тұ рақ тата алу. Ойлау - ə р адамның сыртқ ы дү ниенің сырына да, оның ө з сырына да ө зінен тыс объектідей қ атынас жасап, бойлай алатын жə не соның негізінде ө зінің идеалдық дү ниесін жасайтын адамның қ ызметі. Оғ ан субъективті психикалық қ ызмет те, сыртқ ы дү ниедегі іс-ə рекет те жатады. Қ иял дегеніміз сыртқ ы дү ние заттары мен қ ұ былыстарының субъективтік образдарын қ айтадан жаң артып, ө ң деп, бейнелеуде кө рінетін, тек адамғ а ғ ана тә н психикалық процесс. Адамда қ иял пайда болғ ан кезде ми қ абығ ында бұ рын жасалғ ан уақ ытша байланыстар тү рлі комбинацияларғ а тү седі де, жаң а нә рселердің бейнесі туып отырады. Уақ ытша байланыстарды қ айта жасап, ө ң деу жұ мысында екінші сигнал жү йесі шешуші рө л атқ арады.

Танымдық іс-ə рекет мына процестерді қ амтиды: 1.Сенсорлық (лат. sensus - сезу сө зінен) таным процестері заттар мен қ ұ былыстардың жекелеген қ асиеттерін бейнелейді. Бұ л ə рекеттің психикалық нə тижесі " тү йсік" деп аталады. 2.Перцептивтік (лат. percipere - қ абылдау, сезіну сө зінен) таным процестері заттар мен қ ұ былыстарды біртұ тас кү йінде бейнелейді. Бұ л заттар мен қ ұ былыстардың психикалық бейнелері " қ абылдау" деп аталады. 3.Интеллектуалдық (лат. intelletktus - ақ ыл, ес (жады) сө зінен) - ойлау процестері, қ ұ былыстар арасындағ ы елеулі байланыстарды бейнелейді.

4. КАБЫЛДАУ (Танымдық процестердің жалпы жү йесінде қ абылдаудың рө лін анық таң ыз)

Қ абылдау – қ оршағ ан орта заттары мен қ ұ былыстарының барлық қ асиеттерінің жиынтығ ын кешенді бейнелеу процесі.