Дәріс тезистері. Гендерлік рольдердің өзгерістері

Гендерлік рольдердің ө згерістері. Гендерлік рө л - қ оршағ ан адамдардың ұ ғ ымдарынан шығ атын ә леуметтік ү міттер. Кейбір адамдардың ойынша, ерлер мен ә йелдердің идеялары қ арама-қ айшы болып табылады жә не кейбір қ оғ амдарда рө лдік мінез-қ ұ лық тар полюстерге бө лінген болуы мү мкін: енжарлық - ә йелдердің рө лі, ал белсенділік - еркектің рө лі. Гендерлік рө лдерге байланысты ә леуметтік рө лдердің алғ ышарттары енбектің жыныстық ерлер жә не ә йелдер ең бегі болып белінуінде ерекше кө рініс табады.Гендерлік сә йкестік - ө зін ер мінезділік пен ә йелдік қ асиеттердің мә дени анық тамаларымен байланысты сезіну. Ұ ғ ым тек субъективті тә жірибе шегінен тыс тіршілік етпейді жә не «Мен» жә не басқ алардың ө зара ә рекет етуі процесінде пайда бола отырып, ерлер жә не ә йелдер қ асиеттерінің психологиялық интерориозациясы ретінде қ ызмет етеді.Адам баласына жү ктелетін рө лдер мен міндеттер қ оғ амдық, мә дени, саяси, экологиялық, діни, экономикалық факторлардың ә серінен туындайтын пайымдаулармен тү сіндіріледі, мысалы, салт-дә стү р, заң дар жә не т.б. Гендерлік қ арым-қ атынастар, мінез-қ ұ лық тар туа бітпейді, адам оларды ө мір ү дерісінде мең гереді, ү йренеді жә не олар ө згеріп отырады.Гендерлік рө лдер мең геріледі жә не уақ ыт ө те ө згередіӘ леуметтік: ә йелдер мен еркектің ә леуметтік рө лдерінің ә р тү рлері: ер адам кө біне отағ асы жә не отбасының басты асыраушысы; ә йел негізінен бала тә рбиелеуші, қ амқ оршы.Саяси: ер адамдар ұ лттық жә не жоғ ары дең гейдегі саясатқ а белсене араласады; ә йелдер кө бінесе жергілікті дең гейдегі жұ мыстарғ а жә не ө здерінің отбасыдағ ы рө лдерімен байланысты іс-ә рекетке белсене араласады.Экономикалық: Ә йелдер мен еркектер пайдасы мол салада жә не қ аржы жә не басқ а продуктивті ресурстарды бақ ылап-басқ аруындағ ы айырмашылық тар: несие мен қ арыз, жер иелену сияқ ты салаларда.Ә леуметтік рө лдерде бекітілген гендерлік стереотиптер индивидуалды дең гейде де гендерлік қ ақ тығ ыстарды тудырады. Бұ л рө лдік қ ақ тығ ыстарды тұ лғ аішілік деп атайды, олар адамның ішкі кү йін кө рсетеді. Ішкі қ ақ тығ ыстар сә йкес келмейтін қ ызығ ушылық тар, қ ажеттіліктер, рө лдер арасында туындайтын қ арама-қ арсылық. Адамның ішкі ә лемі мотив «қ алаймын», қ ажеттіліктер, қ ызығ ушылық, ниет), қ ұ ндылық («керек», «мен міндеттімін») жә не ө зіндік бағ аны («жасай аламын», «мен бармын») қ ұ райды. Адамның ішкі ә лемін осылай тү сінуден шығ ып, зерттеушілер келесідей ішкі қ ақ тығ ыстарды бө ліп кө рсетеді.Ә леуметтік рө лдер теориясында екі негізгі кө зқ арас кең інен кө рсетілген. Рө л ұ ғ ымының ө зін ең алғ аш жү йелі тү рде 1930 жылдардың бас кезінде символикалық интеракционизм теориясының негізін салушы Дж.Г.Мид пайдаланғ ан. Ол рө лдерді адамдар арасындағ ы эксперименттік жә не сонымен қ атар жасампаздық сипаты бар ө зара қ арым-қ атынас ө німі деп сипаттағ ан. Мидтің ә леуметтік философиясы ә уел бастан балалардың қ оғ амғ а қ алай бейімделетініне жә не рө лдерді қ абылдау жолымен, яғ ни ө з қ иялындағ ы басқ алардың - ә келерінің, аналарының, мұ ғ алімдерінің, дә рігерлердің рө лдерін салыстыра отырып, ө зінің ә леуметтік мә нін қ алай дамытатынына қ ызығ ушылық танытқ ан. Ересектер де ө з мінез-қ ұ лық тарында ө здерінің рө лдерін жасау ү шін басқ а адамдардың рө лдерін ө з бойына “ө лшеп кө руді” пайдаланады. Символикалық интеракционизм теориясына сә йкес ә рбір рө л ө зіне басқ а рө лдермен қ арым-қ атынасты қ амтиды. Ө зара қ арым-қ атынас процесі адамдардың ө з рө лдерін атқ ара отырып, басқ алардың рө лдеріне қ атысты қ алыптасқ ан азды-кө пті тұ тас ұ ғ ымды жә не басқ алар рө лінде іс-ә рекет жасайтын адамдардың шынайы жауап ә рекеттерін ә рқ ашан тексеретінін, ондай тұ жырымдамаларды нығ айтып немесе кү мә н туғ ызатынын білдіреді. Бұ л ө з кезегінде адамдарды ө здерінің рө лдік мінез-қ ұ лық тарын сақ тауына немесе ө згертуіне жетелейді.