Дістеме бойынша ұнның бақылау сапа көрсеткішінің ақтығын ФПМ-1 құрылғысы арқылы анықтау.

Жұ мыс мақ саты: Ә дістеме бойынша ұ нның бақ ылау сапа кө рсеткішінің ақ тығ ын ФПМ-1 қ ұ рылғ ысы арқ ылы анық тау.

Қ ұ рал-жабдық тар: Қ ұ рылғ ы ФМП-1; лабораториялық елеуіш анализаторы жібек ситі №25 жә не 61; техникалық таразының бірінші дә ндік класы.

Жалпы жағ дай: ұ н тарту процесінде ұ нның ақ тылығ ы толығ ымен крахмалдың эндосперма жә не бидай бө лігін периферленумен анық талады.

Негізгі ә дісте астық тың эндоспармасы мен қ абық ша тү сі ә ртү рлі. Ұ нның ақ тылығ ы мен кү лділігі экспериментальды жоғ ары ө зара байланыстар тү зетіліп қ ұ рылғ ан.

Ә дістемеде ұ нның ақ тығ ын жай жә не аз уақ ыт алатын ә дісте кү лділік анық талады. Сондық тан ұ н-қ ұ рама зауыттарында оперативтік бақ ылау қ атары арамшө птілігін ұ нның ақ тық кө рсеткішін кө рсетеді. Ақ тық ты лабораториялық қ ондырғ ыда бірқ алыпты келтіруге болады. Сол сияқ ты қ ондырғ ылар дистанциондық бақ ыланады.

Лабораториялық қ ондырғ ыда фотометр ФПМ-1 ө ріс алғ андығ ы мына қ ондырғ ының тү п негізін интенсивтік тү сті ағ ынмен салыстырсақ, эталондық ү лгі жә не ұ нды ү стінен бақ ылауды шағ ымдайды. Ұ нның ақ тығ ы коэффициенттің бірлік қ ондырғ ы шкаласы жарық фильтрі СЗС-7 енгізілген. Ұ нның сынағ ын арнайы обоймада толық орналастырып дайындайды.

Тү сі мен ірі ұ ндардың қ ондырғ ыда кө рсетіліп тұ рғ андай тү зетуге тә уелді емес. Ұ нның тү сін сол сияқ ты ФПМ-1 приборда анық тайды, не ү шін тү сті фильтрлер СЗС-7 жә не ОС-14 қ олданылады, сол сияқ ты номограмма арнайы кө рсетілген. Ұ нның ірілігін берілген анализде фракция қ ұ рамы айқ ындалады, келіп тү сетін елеуіш №25 жә не шығ у елеуіші №61.

Нормативтік берілгені кестеде кө рсетілген. Анализаторлы жібек елеу аз дегенде 3 минутта жү ргізіледі.

Қ ұ рамы тө мендетілген фракцияның ірі ақ тық кө рсеткішін есеппен орналастырылғ ан, есепте ә рқ айсысында толық 5% жоғ ары ұ н сұ рыпын біреуге бө лгенде, бірінші жартыдан жә не екіншіге - екі шкалағ а бө леді. Ірі фракцияның ақ тығ ын кө рсету жоғ ары қ ұ рамын тө мендетпейді.

Қ ыстық жә не жаздық қ ызыл бидай дә ндерін (1 жә не 4 тү рдің) 2 тү р араласпалар жә не ақ бидай дә ндері (3 жә не 4 тү рдің) ә рқ айсысына толық 5% араласпалар жатады.

Қ атты жә не ақ бидай дә ндерді 5% жоғ ары шекті нормалар ұ нның ақ тығ ын жоғ ары жә не бірінші сұ рыпты толық бө лгенде азаяды, ал екіншіден - біреуге бө лгендегі прибор ФПМ-1 шкалалары. Мына осы мемлекетте сапа бойынша дә н қ оспалары саналғ ан тү рде дә лелденген.

Ұ нның ақ тық нормасы ФПМ-1 қ ұ рылғ ы шкаласы кестеде кө рсетілген.

Ә дістемелік шарттар. Жұ мысты ә рбір студент ө здігінен орындау керек. Жалғ астыруғ а яғ ни орындауғ а 2 сағ аттай қ ажет.

Дайындау ү шін ө лшеуіш қ ұ рылғ ыны торғ а қ осып жә не индикатор стрелкасы нольде ме екенін тексереді, ө йткені ол 0-ге тұ руы керек. Мө лшермен алғ анда 1 сағ аттан кейін бастау керек.

Жұ мыс бетінің сынағ ын бақ ылау ү шін абсолюттік таза болуы керек, оғ ан саусағ ынды тигізуге болмайды. Кассет ұ яшығ ын сынақ ү шін қ алғ ан ұ ндарды тазалау керек.

Қ оспас бұ рын тү сті фильтірдің СЗС-7 тү сті фильтрдің ОС-14 ө лшеммен ө німділігін 2-3 минут арқ ылы, қ осу ү шін ОС-14 ден СЗС-7-ге 1 минуттан кейін.

Қ ондырғ ы жұ мыс істеп тұ рғ анда кнопканы басуғ а болмайды «нақ ты» индикатор стрелкасы 0-ге дейін жеткенде 0-дік жағ дай кнопканы басатын «дө рекі».

Дайындау кезінде ұ нның сынағ ын нығ ыздап престейді. Осығ ан дейін обойма ү стінен арқ ау престелетін қ ояды, ө йткені тас писчей қ ағ аз беті жабылғ ан жә не де тұ тқ а кө мегі арқ ылы пластинамен толық қ ысады. Обоймада ұ нның сынағ ын 10-15гр массада себеді жә не престеледі, тұ тқ а ету арқ ылы жарты қ алдық оң ғ а жә не солғ а 10-15 рет престейді. Содан кейін обойманың астың ғ ы жағ ы жә не оны қ атты ұ нның жоғ арғ ы бетін қ айта мыжыйды. Обойма престеуден болғ ан соң қ ағ аздан бө леді де аударып, кассет ұ яшығ ын аударып қ ояды.

Бір кассет ұ яшығ ы ө лшеммен сынақ бақ ылауы қ ойылады. «Р», ал басқ а - обойма ұ нның сынағ ы престеледі.

Бақ ылау сынағ ы жарық каналғ а жібереді. Стрелка шкалалардың бө лімдерді есеппен қ ұ рылады, бақ ылау сынағ ы кө рсетілген. Индикатор стрелкасы 0-де айналады, 0-дік жағ дайда айналу рукаяткалары қ ұ рылғ ан. «Дө рекі» (қ ұ рылуы 0-дік мына кнопкамен басады) «нақ ты», «дө рекі». Содан кейін айналу рукаяткасы «нақ ты» мына кнопканы басады «нақ ты».

Содан кейін жарық канал обоймада ұ нның бақ ылау сынағ ы қ ондырылады. Мына кнопка индикатор 0-де 0-дік жағ дайда алдымен мына кнопканы басу арқ ылы «дө рекі», содан кейін «нақ ты» кнопкасы индикатор 0-дік стрелкасы 0-дік жағ дайда айналу рукаяткаларына қ айтарады, есептегіш шкала кө рсеткішімен байланысты. Қ ондырғ ының шкаласы бойынша есеп береді. Ұ нның ақ тығ ы орталық арифметикалық екеуін анық тайтын жә не бірлік қ ондырғ ысының шкаласының шартын білдіреді.

Жұ мысты орындау реттілігі: Қ ондырғ ы қ ұ рып жә не қ осады. Шифрленген ұ нның сынағ ын анализдеуге болады, екі таразығ а массасы 100 грамманан бө леді. 1 таразығ а анализатор жібегін жинақ ты елеуіш №25 жә не 61 ірі фракция қ ұ рамы анық талады.

Басқ а таразыда ұ нның тү сін жә не ақ ттығ ын анық тап қ абылдайды. Осығ ан қ ондырғ ы кө рсеткіші ФПМ-1 бақ ыланғ ан ұ нның екі тү сті фильтрмен жібереді: СЗС-7 жә не ОС-14 жә не номограмма ұ нның тү сін анық тайды.

Тү сті фильтр СЗС-7 ұ нның ақ тығ ын ө лшеммен шартты қ ондырғ ы шкаласының бірлігі ФПМ-1 ө лшенеді.

Содан кейін ұ нның ақ тық кө рсеткішін есеппен ірі фракция қ ұ рамы тү зетіледі.

Келесі кестеде қ орытындылар анық талады.

21-кесте. Зерттеу нә тижелері