Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Дәріс. Астық массасының физиологиялық қасиеттері






 

Дә ріс сұ рақ тары:

1. Астық сақ талатын тыныс алу, кейінгі егін пісіп, ө суі

2. Астық массасындағ ы ө здігінен қ ызу

 

Дә ріс мақ саты: Астық массасындағ ы оырн алатын физиологиялық қ ұ былыстарғ а анық тама беру, жалпы сипатама жасау;

 

Астық массасының температурасының ө здігінен кө терілуін ө здігінен қ ызу деп атайды. Астық массасының ө здігінен қ ызуы – оның физиологиялық жә не физикалық қ асиеттерінің нә тижесі. Астық массасының барлық тірі компоненттерінің тыныс алуы жылуының бө лінуімен сипатталады. Астық массасының нашар жылуы жә не температура ө ткізгіштігі бө лінетін жылудың жә не температураның жоғ арлауына ә кеп соқ тырады. Жаң адан басталғ ан ө здігінен қ ызу ө здігінен тоқ тамайды, сақ тау қ оймасында барлық астық тың жарамсыз болуы мү мкін. Астық массасы кө п болғ ан сайын, ө здігінен тоқ тату қ ауіпті. Ө здігінен қ ызу астық тың массадағ ы азық -тү ліктік, тұ қ ымдық, жемдік қ ұ ндылық тарының тө мендеуінен кө рінеді.

Ө здігінен қ ызу барлық елдерде астық ты сақ тау тә жірибесінде байқ алады, сондық тан біздің елде де, шет елдерде де бұ л жағ дай терең ірек қ арастырылғ ан. Астық массасындағ ы жылу бойынша білімнің қ айнар кө зі, даму мінездемесі жә не ө здігінен қ ызу ү рдістерінің тү рлері, астық тың жә не астық ө німдерінің сапасына ә сері, ө здігінен қ ызуғ а қ арсы ә дістер белгіленген.

Астық сақ тау қ оймаларындағ ы ә ртү рлі типтегі сақ талғ ан астқ қ а кө птү рлі бақ ылаулар қ арсыласу заң дылық тарын жә не ө здігінен қ ызудың даму мінездемесін талқ ылауғ а мү мкіндік береді. Ө здігінен қ ызудың тү рлері жә не олардың негізгі пайда болу себептері 4-сызбанұ сқ ада кө рсетілген.

4 - сызбанұ сқ а

Қ уысты ө здігінен қ ызу астық ү йіндісінің кез-келген жерінде пайда болуы мү мкін. Ол кө бінесе астық тың ылғ алдығ ының тең сіздігінен болады, сақ тау кезінде жатып қ алғ андық тан астық тың ылғ алдылығ ы жоғ арлап аймақ пайда болады. Астық ү йіндісінің белгілі бір бө лігі дымқ ылданса жә не ө здігінен қ ызудың аймағ ы пайда болса, астық қ оймасының шатырында, қ абырғ асында, еденінде гидроизоляция жетіспеуі болады.

Астық ү йіндісінің белгілі аймағ ында қ оспалардың, шаң ның, ә лі піспеген, кө герген дә ннің жиналуы мү мкін. Бұ л астық қ оймасында астық қ оспасының тү рі бойынша ә р тектілігіне жә не астық массасының ө здігінен сұ рыпталуы, ә сіресе дұ рыс тазаламау кезінде пайда болады. Осындай аймақ тардағ ы астық массасының барлық қ ұ рам бө ліктерінің интенсивті тыныс алуы жоғ ары болады да ол қ уысты ө здігінен қ ызуғ а ә келіп соғ ады.

Қ абатты ө здігінен қ ызу тік жә не кө лденең қ ызғ ан қ абатта қ айсібір астық қ оймасында немесе қ ойма сыртына жиналғ ан ө німдерде пайда болады немесе вагондарда астық тасымалдау кезінде де пайда болуы мү мкін. Астық тың қ ызғ ан қ абаты ү йіндінің периферийлі аудандарында болады: жоғ ары, тө менгі бө лігінде немесе қ абырғ а жанында. Бұ л қ абаттарғ а біріншіден сыртқ ы ауаның температурасы ә сер етеді. Ү йінднің периферийлі аудандарында температура айырмасы ылғ ылдың жылы аудандардан суық аудандарғ аараласуына жағ дай жасайды.

Астық ылғ алдылығ ы жоғ арлағ ан аудандарда температура градиентінің нә тижесінде ө здігінен қ ызуды жоғ арғ ы, тө менгі немесе тік қ абатты деп бө леді.

Жоғ арғ ы ө здігінен қ ызу. Астық массаларын сақ тағ ан кезде жоғ арғ ы ө здігінен қ ызу кү здің аяғ ында немесе кө ктемде байқ алады. Жоғ арғ ы ө здігінен қ ызуғ а ә сіресе жаң адан жиналғ ан жә не жеткіліксіз суытылғ ан астық жатады. Мұ нда ә лі де жеткілікті физиологиялық ү рдістер жү реді. Ауа дә наралық кең істікткн ө тіп біраз уақ ыттан соң қ ыза бастайды, дымқ ылданады жә не жоғ ары кө теріледі. Ү йіндінің жоғ арғ ы қ абатының атмосфералық ауа арқ ылы суығ ан кезде онда ылғ алдылық жоғ арлайды, жылы жә не дымқ ыл ауаның конденсациясы болуы мү мкін. Ылғ алданғ ан астық тың тө менгі бө лігі микроорганизмдердің жетілуіне қ олайлы жә не соң ында ө здігінен қ ызуғ а ә келіп соғ ады.

Атмосфералық ауаның бірден кө ктемгі температура айырымы жә не сақ таудағ ы астық та ө здігінен қ ызу тіпті қ ұ рғ ақ, ұ зақ сақ талғ ан астық партияларында пайда болуы мү мкін. Жоғ ары ө здігінен қ ызу ә детте астық тың 0, 5-1, 5 метр терең дікте ү йіндінің тө менгі қ абатында жә не силостардың тү бінде дамиды. Ө здігінен қ ызудың бұ л тү рі кө біне кү зде жаң адан жиналғ ан жә не жеткіліксіз суытылғ ан астық ты еденге тө гу кезінде кездеседі. Ө здігінен қ ызу астық ты қ ұ рғ ақ жерге тө ккенде де пайда болады. Астық қ абаты суық еденмен жанасқ анда температурасы тө мендейді, астық ү йіндісінде температура градиенті туындайды жә не ылғ алдылық жылы астық тан суық астық қ а ауысады. Ылғ ал астық та жә не еденде конденсацияланады, ол физиологиялық ү рдістердің белсенденуіне ә келеді. Тө менгі ө здігінен қ ызу астық тың тө менгі қ абатында дә ннің ө ніп кетуіне ә келіп соғ ады.

Тө менгі ө здігінен қ ызу элеватордың силостарында да жетілуі мү мкін. Атмосфералық ауаның температурасының тө мендеуінен силостың ү стіндегі этаждағ ы қ ұ рылысының бә рі суиды, сонымен қ оса шығ арушы тү тіктер, ә сіресе металдан жасалғ ан.

Тө менгі ө здігінен қ ызу – қ абатты ө здігінен қ ызу тү рінің ең қ ауіптісі.

Тік қ абатты ө здігінен қ ызу силостарда дамиды, қ оймаларда жә не шанақ тарда астық қ оймасының қ абырғ аларының жанында тік қ ызғ ан қ абат тү рінде болады. Астық қ оймасының қ абырғ аларының бірінде суық немесе жылы тү рде болады, ол астық ү йіндісінің температура градиентінің туындауына жә не ылғ лдың суық аудандарғ а ауысуы болады. Астық қ оймасының қ абырғ аларының бірі кү н сә улесінің қ ызуы арқ ылы немесе кө рші қ ызып жатқ ан силостьарда температур айырымы болады. Қ ыс немесе кү з кезең дерінде атмосфералық ауа арқ ылы сыртқ ы қ абырғ алардың сууы да тік қ абатты ө здігінен қ ызуды болдырады. Осындай себептер жә не ө здігінен қ ызудың тү рлері металды астық қ оймасының силостарындағ ы астық қ а тә н қ асиеттер. Тік қ абатты ө здігінен қ ызудың себебі болып силостар мен қ оймалардың қ абырғ аларының гидроизоляциясының жетіспеуінен болуы мү мкі, одан қ абырғ алар дымқ ылданады.

Тұ тас ө здігінен қ ызу кезінде барлық астық массасы қ ызиды, тіпті перийферийлі аудандарғ а дейін. Кей-кезде астық сақ тау кезінде жоғ арғ ы ылғ алдылық тың нә тижесінде ө здігінен немесе қ оспалардың кө птігінен жә не пісіп жетілмеген дә ндер болғ ан кезде ө здігінен қ ызу дамиды. Мұ ндай астық тү йірін сақ тау кезінде тұ рақ сыз, интенсивті физиологиялық ү рдістер астық тың барлық массасында жү реді, жә не аз уақ ыт ішінде ө здігінен қ ызу жетіледі.

Кейде тұ тас ө здігінен қ ызудың себептері болып қ уысты жә не қ абатты ө здігінен қ ызудың ликвидиация ә дісін дұ рыс қ олданбағ аннан болады. Мысалы, белсенді желдету кезінде меншікті ауаның жетіспеуінен болады.

А.А.Трисвятскийдің айтуы бойынша ө здігінен қ ызу ү рдісінің дамуында микроорганизмдер басты роль атқ арады, бұ л оның берілгендерін жақ сы қ олдайды, 7 - кестеде берілген. Жоғ арғ ы интенсивті тыныс алумен қ амсыздандырылғ ан, олар 5-10% жылу энергиясының тыныс алу кезіндегі бө ліп шығ ару кезінде ғ ана қ олданылады.

Кесте 7.

Гидролитикалық ү рдіс нә тижесіндегі астық тың ө зінің энегиясы бө ліп шығ аруы жә не ө ніп кету кезінде тыныс алуы олар кө бінесе жасушалардың дамуы ү рдісінде, ө сіндіде қ олданылады. Кө п ретті зерттеулердің нә тижесінде микроорганизмдерді астық массасындағ ы жылудың пайда болуының қ айнар кө зі деп дә лелденген.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.