Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Алыпты және паталогия жағдайдағы моторика мен психикалық дамудың өзара байланысы.






Педагогика мен психология саласындағ ы кө птеген зертеушілер баланың бас ми жұ мысының жә не психикалық дамуының моторика кү ймен байланысын атап кеткен. Баяғ ы заманнан бері жан мен тә ннің байланысын кө п ғ алымдар атап кеткен. Сеченов пікірінше, қ имыл функциялары орталық жү йке жү йесінің функцияларымен тығ ыз байланысты, ОЖЖ тү рлі қ имыл қ ызмет тү рлерін басқ арушы, белсенді қ имыл қ ызметіне аса мә н берген.

Н.А.Бернштейн (5) қ имыл қ ызмет ұ йымдастыру теориясын жасап шығ арды, бұ л жұ мыста онтогенездегі қ имылдың дамуы мен психикалық дамудың маң ызы қ арастырылды. Лаборатория ның арнайы зерттеушілері КСРО-ның АНН балалар мен жасө спірімдердің физиология институтында балалардың жү йке жү йесінің қ ызметін зерттеді. Адамның ми функциясының дамуы қ имыл анализаторларының сә тті орындалу кезең імен сә йкес келеді. Қ ол саусақ тарының қ имылы ОЖЖ дамуына ә сер ететіні анық талды, сол себепті балаларды жазуғ а ү йрету маң ызды рө л атқ арады, сол кезде бас ми тү бірінің қ ызметі ү ш есеге артады.

Бұ л дерек морфологиялық зерттеу ү шін, себебі ұ зақ кезең ге созылатын баланың бас ми бө лігінің ү штен бір бө лігін қ амтитын маң дай бө лігінің дамуы маң ызды рө л атқ арады. Адамда майдай тү бірінің дамуы, яғ ни ө суі екі-жеті-он ү ш жас аралығ ын қ амтиды. Осы функцияменадамның спецификалық мінез-қ ұ лық пен ісә рекеттің жоғ арғ ы сатысы байланысты.

А.Р.Лурияның (40) есептеуінше жоғ арғ ы психикалық функциялар қ арапайым, моторикалық жә не сонсорлық процестер негізінде туындайды. Жоғ арғ ы психикалық функциялардың материялды субстракты – ол ө здігінен дамымайтын қ иын функцияналды жү йе, ол тек қ алыптасып, қ арым-қ атынас процесі мен баланың заттық іс-ә рекет негізінде дамиды. Кейінірек орталық қ иын қ атынастар сипатына ие болады.

Бала психологиясын зертегенде, дамудың ерте этапы жоғ арғ ы психикалық процестер мен сенсорлымоторикалық негізбен байланысы анық талды.Уақ ыт ө те бұ л сенсорлы-моторикалық негіз тек компонент болып қ алады.

А.Н.Леонтьев (42) психикалық дамудың тә уелділігін ашып зерттеді. Ол: «Психика қ имылда жай кө рініс таппайды», қ имыл ол психиканың дамуына ә сер етеді, адамның тә жірибелік байланысты жү зеге асыруына қ имыл жү зеге асырады. Ғ алым психологияда қ имылды бірінші дең гелі жә не принципті маң ыздылығ ын айтады, адамның іс-ә рекет негізі болатын қ олдың қ имылына аса мә н берді.

Н.И.Озерецкий (51) балалардың қ имылын дамыту мә селесімен алғ аш айналысқ ан ғ алым. Елеусіз моторикадағ ы бұ зылыс баланың дамуы мен ү лгеріміне кері ә серін тигізеді.

Л.В.Фомин (70) зерттеулерінде, екі жасар балалардың қ ол саусақ тарының қ имылын жаттық тыру барыснда, артикуляциялы дыбысты сө йлеуі біршама жең ілдейтінін дә лелдеді. Баламен тілдік қ атынасқ а тү спей, одан бірінші, екінші саусақ тарын ретімен сұ рау керек, бала оқ шау қ имылдарды саусақ пен жасай алса, онда баланың сө йлеуі жақ сы дамығ ан.

М.М.Кольцова (36) пікірінше, сө йлеудің барлық даму этаптарында баланың белсенді қ имылы маң ызды рө л атқ арады. Жалпы моторика мен саусақ тың ұ сық қ имылдары да ө з ү лесін қ осады. Саусақ ұ шындағ ы пророперцетивті импульс ассоциятивті тү бір зонасын белсендіреді, тілдік функция қ алпына ә сер етеді.

Жоғ арыдағ ы зертеулерге сү йене отырып О.С.Бот (11), берілген факттілерді сө йлеуі тежелген балалармен жұ мыс жасауда қ олданады. Тү зету мен тә рбиелеу жұ мыстарында сө йлеуі тежелген мектеп жасына дейінгі балаларда, қ ол саусақ тарының ұ сақ қ имылын қ алыптастыруда тү рлі ойын мен арнайы жаттығ уларды қ олданудың пайдасы бар.

Жан-жақ ты зерттеулер қ алыпты дамуы дұ рыс балаларды мотрика мен психикалық дамуының байланысын кө рсетті. Ө німді перцептивті іс-ә рекет, қ имыл сапасының кө рінісі мен корреляция аралығ ына сай жоғ ары физиологиялық даму дең гейі, жоғ ары психикалық даму дең гейі, қ имыл қ абілеттерін жетілдіру балалардың психикалық процестерінің дамуына оң жағ дай туғ ызады. (Л.М.Данилина, Л.В.Чехарина, М.А.Бердт.)

Л.И.Александрова (2) ең бектерінде режимге кірген дене жаттығ улары бала дамуына оң ә серін тигізеді. Ә р жастағ ы оқ ушының ми жұ мыс ө німділік динамикасы оқ у жылына, айына, кү ніне байланысты.

Кө п авторлардың ең бектері кө рсеткеніндей, кү нделікті дене тә рбиесі балалардың оқ у ү лгерімінеоң ә серін тигізеді. 1-8 сынып аралығ ындағ ы балалардың сабақ қ а ү лгерімі жоғ ары жә не тө мен балаларды зерттеп, дене тә рбиесі жақ сы дамығ ан балаларды ү лгерімі жақ сы екен анық талды.

Кең ес психологы ә рі дефектологы Л.С.Выготский (15) дефектісі бар балалардың моторлы сферасын зерттеуде маң ызды мағ лұ маттарды ескерді. Моторикасы тежелген балаларды тү рлі ақ ыл-ой тежелуімен алмаса алатынын айтады, баланың мінез дамуында да байқ алады.

Кө мекші мектеп ұ йымдастырушысы А.Н.Граборов (21) ойынша, баланың ойлауы мен шынық қ ан бұ лшық ет арлығ ында байланыс бар. Бала қ ол ең бегімен айналысып жатқ анында, ол оң ай жә не дұ рыс жолын таң дау ү шін ойланады, сосын бағ ыттылық пайда болады.

Дамуы тежелген балалардың қ имыл қ абілетін зерттеушілердің бірі Н.А.Козленко қ имыл жетіспеушілігін тү зету бала тұ лғ асын дамытуда маң ызды рө лге ие.

А.С.Сашыличев пен Ю.А.Воскресенская (27) ақ ыл-ой дамуының жұ мыс ө німділігі мен бас мидың қ имыл сапасы арылғ ындағ ы қ атынас: ақ ыл-ой жақ сы дамығ ан балаларда қ имыл сапасының жоғ ары дең гейде екені байқ алады жә не керісінше.

Л.И.Вайзман (23) олигофрен балалардың психомоторикасын қ арастыра келе, интелектуалды жә не қ имылының дамуындағ ы байланысты тапты: жақ сы сақ талғ ан интелект, аз мө лшердегі қ имыл бұ зылысына тең.

Е.В.Шагинян (77) энцефалопатиясы анық талғ ан балалардың психомоторикасын қ арастыра келе, анық психикалық кү йзеліс моторикалық тежелумен сә йкес келеді. ЖЖЖ бұ зылысы бар балаларды да кө рініс табады.

Н.А.Шарапановская (78) ең бегінде, мектепке дейінгі жасаралығ ындағ ы балалардың дыбысты дұ рыс айтуы бұ зылса, артикуляция моторикасының бұ зылысы болуы мү мкін. Бұ зылыстың корреляциясы артикуляция моторикасы мен ұ сақ қ ол дифференцалды моторикасының байланысты болуы. Осығ ан байланыста дайындық мектептерде тү зету жұ мысына қ ол моторикасын дамыту міндеттеледі.

Кө птеген АҚ Ш педагог, психолог, физиологтары ақ ыл жә не дене дамуының байланыста екенін ескереді. Осы позицияны ұ станатың Н.К.Фултон (48) жоғ арғ ы жү йке жү йесіне жаң а тканьдардың пайда болуы анатомиялық сегмент жағ дайына байланыста емес, қ имыл кө ріністеріне байланысты екенін жазғ ан. Баланың ерте қ имыл мен бұ лшық ет реакциялары баланың алғ ашқ ы, ұ зақ дамуымен тығ ыз байланысты, осы кезең де моторикалык акт арқ ылы бала қ оршағ ан ортаны танып біледі, білімнің қ алыптасуына негіз болады. Ерте балалық шақ та ақ ыл жә не дене қ имылы жақ ын байланыста. Моторлы позадан дамитын жоғ ары мінезқ ұ лық формасы (Р.Л.Кагерер) мектептегі жетістіктердің икемділік арасында байланыс орнатты. Мектеп жасына дейінгі зерттелетін балалар қ имыл ә рекеттерін анық тау, гибкость позициялы механизмды анық тау барыснда стандартты тест арқ ылы бағ аланып отырды. Зерттеу барысында қ имыл қ абілеті бар балалардың сабақ жетістіктері мен поза аумағ ындағ ы қ имылы сә йкес келді. Икемді позициялы механизмдегі балалар топтық жұ мыста, икемсіз жә не қ иыл ә рекеті шектеулі балаларғ а қ арағ анда жақ сы нә тиже кө рсетті.

Зерттеулер арнайы ұ йымдасытрылғ ан дене белсендігінің мектепке дейінгі жас аралығ ындағ ы балаларды оқ ыту кезіндегі ә серін кө рсетті. Эксперименталды топтағ ы балалар кү ніге денеге арналғ ан жаттығ улармен айналысып жоғ ары нә тижеге жетті.

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.