Тергеу әрекетінің тактикасы

Берілген категориядағ ы іс бойынша оқ иғ а болғ ан жерді карау ә рекеті кө лік апаты жайында хабар келіп тү скеннен кейін дереу тү рде жү ргізілуі тиіс. Келіп тү скен мә ліметтерді қ абылдағ аннан кейін тергеуші оқ иғ а болғ ан жерге жылдамдатып жетуі қ ажет, ол оқ ига болғ ан жерге шық пай тұ рып, мү мкіндігінше, оқ иғ а қ ашан, қ ай жерде болғ андығ ы туралы жә не кімдер зардап шеккендігі, нақ ты осы сә тте оқ иғ а болғ ан жерде не болып жатқ андығ ы жө ніндегі мә ліметтерді барынша нақ ты анық тап алғ аны жен. Бұ л мә ліметтер оқ иғ а болғ ан жерге шақ ырылатын қ атысушы тұ лғ алардың қ атарын анық тау мен қ арау кезінде қ олданылатын техникалық қ ұ ралдар мен жабдық тарды іріктеп алуғ а біршама кө мегін тигізеді.

Оқ иғ а болғ ан жерді қ арауғ а міндетгі тү рде: автотехник, криминалист, сот-медицина маманы, куә герлер, қ ажет болғ ан жагдайларда қ ылмыстық іздестіру қ ызметкерлері қ атыстырылады. Мү мкіндігінше жол-кө лік оқ иғ асына қ атысты жү ргізушілерді де оқ иғ аны қ арау ә рекетіне қ атыстырғ ан дұ рыс.

Оқ иғ а болғ ан жерге келгеннен кейін тергеуші темендегідей ә рекетгерді жү ргізуі қ ажет:

а) жол-кө лік апатының зардаптарын жоюғ а байланысты барлық қ ажетті шаралар қ олданғ андығ ына кө з жеткізуі (жә бірленушіге қ ажетті кө мек кө рсету, жә рдем жасау, ө рт сө ндіру т.б.) жә не қ ажетті ә рекеттерді ұ йымдастыруы немесе жеке ө зі жү ргізуі тиіс;

э) оқ иғ а болғ ан жердің шекарасын анық тауы жә не ол жерден артық адамдардың кетуін талап етуі, сондай-ақ оқ иғ а болғ ан жерге кү зет қ ою шараларын жү ргізуі керек;

б) апатты кө зімен кө рушілер мен оқ иғ ағ а қ атысты кө лік қ ұ ралының жү ргізушісін анық тау, олардың қ ұ жаттарын (жү ргізу куә лігін, кө ліктің техникалық паспортын, жолдама қ ағ азын, жү к тасуғ а байланысты берілетін накладнойларды) алуы қ ажет;

в) мас кү йің де болғ ан-болмағ андығ ын анық тау мақ сатында жү ргізушіні медициналық куә ландыруғ а жіберуі тиіс;

г) кө лік жү ргізушісі оқ иғ а болғ ан орыннан жасырынып кетіп қ алғ ан жағ дайларда, оны іздестіру мен ұ стау шараларын ұ йымдастыру қ ажет;

д) тергеуші оқ иғ а болғ ан жерге келгенше оқ иғ аның жағ дайына қ андай да бір ө згерістер енгізілгендігін немесе енгізілмегендігін анық тауы керек. Жағ дайдың жай-кү йін ө згеріссіз сақ тап қ алу мү мкіндігі болмағ ан жағ дайларда кө лік кұ ралдарының тұ рғ ан орны бекітіледі, жә бірленушінің орналасу жағ дайы, қ ан іздері, жанар-жағ армай материалдары, кө лік қ ұ ралының детальдары мен бө лініп қ алғ ан бө лшектері. жү ктер жә не т.б. белгіленеді.

Қ арау ә ртү рлі тә ртіпте жү ргізілуі мү мкін. Мақ сатты тү рде алдымен жол учаскелері қ аралып, содан кейін оқ иғ а болғ ан жер тексерілуі қ ажет. Себебі жоя бойывдағ ы немесе т.б. жерлердегі іске кажетті іздер мен басқ а да заттай дә лелдемелер жаяу жү рген адамдармен, болмаса кө лік кұ ралдарымен жойылып кетуі ық тимал. Содан кейін шыны ү гінділерінің, шашырағ ан балшық тар, жү ктен қ алғ ан бө лшектер, жол бетіндегі іздердің орналасуы жә не т.б. бойынша апат болғ ан жердің орталығ ы анық талады.

Жоғ арыда аталғ ан барлық объектілер олардың орналасқ ан жері мен кө лемдері кө рсетіле отырып бекітілуі тиіс. Оларды белгілі бір қ озгалмайтын объектілерге (мысалы, жолдың жағ асына, жиегіне, электр бағ аналарына жә не т.б. объектілерге) қ атысты бекітеміз.

Ә сіресе тежеу іздерін анық тау мен оларды ө лшеудің маң ызы ерекше. Тежеуішті жедел басқ ан кезде жолда май жағ ылғ ан сияқ ты протектордың таң басы қ алады. Ол бойынша кө лік қ ұ ралының жү ру жылдамдығ ы мен қ озғ алыс бағ ытын анық тауғ а болады.

Кө лік қ ұ ралы тайғ ан немесе ол аударылып-тө ң керіліп қ алғ ан жағ дайдаларда оның бұ рылу радиусын, жол учаскесінің айналмасының радиусын анық тау керек. Бұ л ү шін арнайы мамандар қ атыстырылады.

Жолдың, болмаса кө шенің тү йіскен жерінде соқ тығ ысу болғ ан жағ дайларда, тү йіскен жердің ө зі қ арауғ а жатады, оғ ан келу мен одан кету, бағ даршамдар, жол белгілері (егер болса), жолды кесіп ө тетін белгілер жә не т.б. қ аралып тексеріледі.Басып озу кезінде соқ тығ ысқ ан жағ дайда жол қ озғ алысы болғ ан учаскелеріне карау ә рекеттері жү ргізіледі. Жолдың тегістік жағ дайына, жол белгілерінің кө рініп тұ руына аса назар аударылуы қ ажет.

Барлық жағ дайларда кө лік қ ү ралының қ озғ алыс бағ ытын анық тап, оқ иғ а болғ ан сә ттегі қ озғ алысқ а қ атысты жолдың (кө шенің) жү ретін бө лігін екі жақ бағ ытынан енін бекіту керек.Мә йітті қ арау ә рекеті криминалистикамен қ алыптастырылғ ан жалпы ережелер бойынша жү ргізіледі. Бірақ, жол-кө лік оқ иғ асы ерекшіліктеріне байланысты қ араудың бұ л тү ріне кейбір ерекшіліктер тә н. Мә йіт пен оның киімдерін қ араудың нә тижелері оқ иғ аның механизмін, оның болу себептерін анық тауғ а, ал кейбір жағ дайларда жол-кө лік оқ иғ а болды деп инсценировкаланғ ан кездерде қ ылмыстың болғ ан орны осы жер деп қ орытындылар жасауғ а мү мкіндіктер туғ ызады, сонымен қ атар жә бірленушінің киімінен табылғ ан бө лшек іздері бойынша кө лік қ ұ ралдарын идентификациялауғ а болады.

Қ арау барысында іздеп табу мен бекітуге келесілер жатады: жолдың жү ретін бө лігіне, қ озғ алмайтын объектілерге, кө лік қ ұ ралына қ атысты мә йіттің орналасуын; қ ан іздерінің орналасқ ан жерін, жә не оның формасы мен ө лшемін; киімдері мен аяқ киімдерінің, жарақ аттарының жағ дайына, кө лік қ ү ралы бө лшектері іздерінің бар-жоғ ына, топырақ, краскы, майлайтын материалдар, шыны ү гіндері, металдағ ы шаң дар мен басқ а да ластану іздерін, олардың формасы мен ө лшемін; мә йіттегі жарақ аттар, жаралар, қ анның ұ йып қ алуы, олардың мэйіт денесіне жайылып таралуын, формасы мен елшемін; маң ындағ ы жылжымайтын объектіден арақ ашық тығ ын; мә йтің денесіндегі, киімдегі протектордың ізін, радиатор торының жә не кө лік қ ұ ралының басқ а да бө лшектерінің бейленеліп тү скен іздерін. Мә йітті сү йрету кезінде денесі мен киімінде қ алғ ан іздерді анық тау қ ажет.

Сонымен қ атар кө лік, қ ұ ралдарын қ араудың да маң ызы ерекше. Оның мақ саты кө лік қ ұ ралының тү рі мен оның техникалық жағ дайын анық тау, сондай-ақ кө лік қ ұ ралдарынан ә ртү рлі (жә бірленушінің қ аны, мыйы, шашы, киімінің бө лшектері, бө где краскілер, шынылар жә не т.б.) заттай дә лелдемелерді іздеп табу.

Анық тау, қ арау жә не бекітуге, сонымен қ атар, соқ тығ ысу нә тижесінде пайда болғ ан кө лік қ ұ ралдарындағ ы іздер жатады. Егер кө лік қ ұ ралы апат болғ ан жерде болса, оны қ арау оқ иғ а болғ ан жерді қ араудың бір бө лігі болып табылады. Ал апат болғ ан орыннан машинаны алып кеткен жағ дайларда, оларды қ арау жеке жү ргізіледі.

Жол-кө лік оқ иғ асына қ атысты жү ргізуші кө лігімен оқ иғ а болғ ан орыннан кетіп қ алғ ан (жасырынғ ан) кездерде кө лік қ ұ ралдарының моделін, тү рін анық тауғ а мү мкіндіктер беретіндей белгілерге аса назар аудару қ ажет. Мұ ндай мақ сатта табу мен бекітуге келесідей іздер жатады: дө ң гелектен қ алғ ан (колеясының ені, протектордың ені, протектордың ө рнегі, кө лік қ ұ ралының базасы, дө ң гелектің бір айналым ізінің ұ зындығ ы жә не т.б.) іздер; жә бірленушілерде, айналадағ ы объектілерде қ алғ ан іздер (олардың формасы, ө лшемі, таралуы), жеке бө лініп қ алғ ан детальдар, жанар-жағ армай, краскі, жү к бө лшектері жә не т.б. іздері.

Кө рсетілген объектілерді алдын ала зерттеу кө лік қ ұ ралдары бойынша іздестіру жұ мыстарын жү ргізуге мү мкіндіктер беретіндей бағ дарламалық мә ліметтер алуғ а кө мегін тигізеді.Оқ иғ а болғ ан жер мен кө лік қ ұ ралдарын қ арау барысында микробө лшектерді алу, бекіту жә не зерттеулер жү ргізуге аса кө ң іл бө лінеді. Адамды (жануарларды) қ ағ ып кету кезінде киімдердің, адам терісінің, шаштарының, қ андарының, мый қ ұ рамының микробө лшектері автокө ліктің адамғ а соқ қ ы берген бө лігінен, ал басып ө ткен жағ дайларда жү ріп ө ткен бө ліктерінен табылады. Басып ө ту механизмі жө нінде қ андай да бір мә ліметтер болғ ан жағ дайларда ең алдымен келік қ ұ ралы жә бірленушімен байланыс жасады-ау деген бө лшектерін қ арау керек. Қ арау барысында қ ажет болғ ан жағ дайларда кү шейтілген жарық тандыру қ олданылады. Микробө лшектерді іздеу кезінде ұ стағ ышы бар лупаларды қ олданғ ан тиімді. Басып кету механизмі белгісіз болғ ан жағ дайларда лак, бояу қ абаттарының, ағ аштардың, металл, шыны, резең келердің микробө лшектері кө лік қ ү -ралдарының сырғ анау іздерінен жә не оның басқ а да зақ ымданғ ан бө лшекгері (бағ ана, ғ имарат, шарбақ, табиғ и кедергілер мен жә не т.б.) байланыс жасағ ан бө геттерден табылуы мү мкін.

Оқ иғ ағ а қ атысы бар микробө лшектер жойылып кетпес ү шін апаттан кейін кө лік қ ұ ралын мү мкіндігінше тезірек, дереу таза ә рі қ ұ рғ ақ гаражғ а ә келіп қ ою қ ажет. Сонымен қ атар, кө лікті жууғ а, тазалауғ а, жө ндеу жұ мыстарын жү ргізуге болмайды. Мұ ндай ұ сыныс талаптарын сақ тау, сыртқ ы микробө лшектердің сақ талып қ алуының қ ажетті кепілі болды.Оқ иғ а болғ ан жерді қ араумен қ атар хаттамада міндетгі тү рде сот-жедел фотографиясының тә ртіп ережелері бойынша фотосуреттер жасалуы тиіс.

Оқ иғ а болғ ан жерді тез арада қ арау келтірілген зардаптардың кө зін дереу жоюғ а жағ дайлар туғ ызады (кө лік қ ұ ралдарынан жарақ ат алғ ан жә бірленушілерді, мә йітті шығ аруғ а; жолды автокө ліктің бө лшектерінен, жү ктерден жә не т.б. тазалауғ а).

Жауап алу. Жауап алынушы тұ лғ аның нақ ты жол-кө лік окиғ асына қ аншалық ты қ атыстылығ ы мен болғ ан оқ иғ аның жағ дайын қ абылдауына байланысты оларды келесідей топқ а бө ліп қ арастыруғ а болады:

а) апатқ а тү скен кө лік қ ұ ралының ішінде болғ ан жү ргізушілер, жолаушылар;

э) кө лік қ ұ ралдарынын техникалық жағ дайы мен кө лік қ ұ ралдарын пайдалануғ а шығ арғ ан жауапты тұ лғ алар (гараждың мең герушісі, механик, диспетчер жә не т.б.) немесе ТЖКО-да жө ндеу жұ мыстарын жү зеге асыратын тұ лғ алар;

б) оқ иғ а болғ ан жердің маң ында кездейсоқ кетіп бара жатқ ан немесе журген тұ лғ алар, оны тікелей бақ ылағ ан сол жердің тұ рғ ындары, жол, кү зет полиция қ ызметкерлері;

в) оқ иғ аны тікелей кө рмеген, бірақ ол жайындағ ы мә ліметтерді басқ а қ айнар кө здер арқ ылы алғ ан тұ лғ алар (медицина, кө лік мекемелерінің кызметкерлері жә не т.б.).

Жауап алу ә рекетін шартты тү рде мынандай екі кезең ге бө ліп жү ргізуге болады: 1) кейінге қ алдырмай, яғ ни жү ргізуші, жолаушы, жә бірленуші, оқ иғ аны кө зімен кө руші тұ лғ алардан дереу жауап алу; кейінгі тергеу барысында куә лардан, сезіктілерден, айыпкерлерден жауап алу.

Жауап алу барысында жү ргізуші тұ лғ аларғ а шамамен қ ойылатын сұ рақ тар:

қ озғ алыс жылдамдығ ы қ андай болды; кө лік қ ұ ралы қ алай қ озғ алды (тіке, ауытқ ып);

оқ иғ а болғ анғ а дейін кө лік қ ұ ралы жарамды болды ма;

кө лік қ ү ралында жү ргізушінің ө зінен басқ а адамдар мен жү к немесе басқ а да заттар болды ма, жү ргізуші жолдан ө тіп бара жатқ ан адамды, болмаса кедергіні, бө гетті аң ғ арды ма;

оларды басып, қ ағ ып кетпес ү шін алдын ала қ андай да бір шаралар қ олданды ма;

жолдың жү ретін бө лігінің кө ріну мү мкіндігі мен aya райы жағ дайы қ андай болды;

жол-кө лік оқ иғ асы процесі қ алай ө тті, жол жағ дайын ол қ алай қ абылдады, оқ иғ ағ а дейінгі жә не оқ иғ адан кейінгі оның жә не басқ а да тұ лғ алардың тікелей ә рекетгері қ андай болды.

Тергеушінің қ олында бар мә ліметтерге байланысты куә, сезікті, немесе айыпкер ретінде тұ лғ алардан жауап алынады. Жү ргізушінің берген жауаптарына сынай қ аралуы керек. Келтірілген зардаптардың ауырлығ ына байланысты олар болғ ан оқ иғ аны дұ рыс қ абылдамауы, бағ аламауы, болмаса ә ділетті тү рде шатасулары немесе қ асақ ана жалғ ан жауаптар берулері мү мкін. Мұ нда тактикалық тә сілдерді, ұ йымдық -техникалық қ ұ ралдар мен жабдық тарды, ә дістерді пайдалана отырып жауап алуғ а тиянақ ты тү рде дайындалу қ ажет.

Жауап алу кезінде кейде кө лік оқ иғ асының механизмі мен жеке кезең дерінің бейнесін кө з алдына келтіріп елестету қ ажеттілігі туындайды. Мұ ндай жағ дайларда кө лік қ ұ ралдарының магниттік модельдері мен протативті металдық планшет (экран арқ ылы) кө мегімен модельдеу тә сілдері қ олданылады. Модельдеу тә сілінің қ арау кезіндегі тек объектілердің жағ дайларын ғ ана бекітетін фотосуреттерден, схема, жоспар, сызбалардан ерекшелігі планшетгің кө мегімен оқ иғ аның жеке кезендеріндегі қ озғ алысты кө з алдына келтіріп еске тү сіруге, сондай-ақ оқ иғ аның механизімін қ айта қ алыптастыруғ а мү мкіндіктер туғ ызатындығ ында.Модельдеу тә сілі, ә сіресе жедел-тактикалық мақ сатта оқ иғ аның механизмі мен жағ дайына талдаулар жасау (жауап алу ә рекеттерін жү ргізу, болжаулар қ ұ ру, сараптамағ а материалдарды дайындау мен жіберу жә не жедел-іздестіру жұ мыстарын жү ргізу бағ ыттарын анық тау) ү шін ө те қ ажет.

Жә бірленушіге шамамен қ ойылатын сұ рақ тар: ол оқ иғ аны қ абылдауғ а қ иындық тар туғ ызатындай физикалық жетіспеушілік зардабын шеккен жоқ па; оқ иғ а болғ ан сә тге оның қ айда болғ андығ ы; қ айдан келе жатқ андығ ы жә не қ андай бағ ытқ а қ арай қ озғ алғ андығ ы; оның қ озғ алыс жыдцамдығ ы мен жү ргізушінің ә рекеті қ андай болғ андығ ы туралы; кө лік қ ү ралы (оның моделі, тү сі, номері жә не т.б.) оның есінде ме; кө лік қ ү ралының жү ру жылдамдығ ы қ аң дай бодлы, рө лде кім отырды, басқ а да жолаушылар болды ма деген сұ рактар қ ойылады. Жолаушылардың арасындагы жә бірленушілерден жауап алу кезінде мынадай сұ рактарды анық тап алу қ ажет:

· кө лік жү ргізу кезінде жү ргізушінің қ ө ң ілі ә ң гімеге бө леніп кеткен жоқ па;

· ол шаршап, болмаса ауырып, жағ дайының болмай тұ рғ андығ ы жө нінде айтқ ан жоқ па;

· кө лік қ ұ ралының техникалық жарамсыздығ ы туралы сө з қ озғ ағ ан жоқ па;

· желікпелік, ү ліқ алактық танытқ ан жоқ па; оқ иғ аның алдында жү ргізушінің ә рекеті қ андай болды жә не т.б.

· Оқ иғ аны кө зімен кө руші куә лардан жауап алу барысында келесідей сұ рақ тар аныкталуы тиіс:

· оқ иғ аны кө зімен-кө руші тікелей ө зі нені кө рді немесе байқ ады;

· байқ ағ ан сә тінде ол қ ай жерде болды; қ арағ ан бағ ыты қ ай жақ; жарық тану мен байқ ау жағ дайы қ андай болды;

· оқ иғ а қ алай болды (оның жеке кө ріністері); кө лік қ ұ ралының жә не оны жү ргізушінің, сондай-ақ жанындағ ы баска да тұ лғ алардың қ андай белгілері болды, оның кө ру жағ дайы қ андай болды жә не т.б.

Кө ліктік мекемелер мен ТЖКО қ ызметкерлеріне - жө ндеу сапасына, техникалық қ ызмет кө рсетуге, кө лік қ ұ ралдарын жол бойына шығ ару тә ртібіне жә не жү ргізушінің жеке басы мен ө ндірістері тә ртібіне т.б. байланысты жауап алынады. Медициналық емдеу мекемелері мен жедел-жә рдем кө рсету қ ызметкерлері-нен жә бірленушінің ө лмей тұ рып оқ иғ аның мә н-жайы жө нінде айтқ ан мә ліметтерін алуғ а байланысты жауап алынады.

Берілген категориядағ ы іс бойынша барынша кең тағ айындалатын сараптама тү рлеріне: сот-медициналық, автотехникалық, криминалистік сараптама тү рлері жатады.

Мә йітке байланысты тағ айындалатын сот-медициналық сараптама келесідей сұ рақ тарды шешеді:

а) мэйіттен табылғ ан жарақ аттар кө лік қ ұ ралдарынан тү скен жоқ па, егер кө лік қ ұ ралдарынан тү ссе, қ андай кө лік қ ұ ралы тү рінен жә не оның қ андай бө лшегі арқ ылы тү сті;

ә) ө лімнің болу себебі неден;

б) жарақ аттың сипаты мен таралып жайылуы қ андай;

в) жарақ аттың пайда болу мерзімі қ андай (тірі кезіндегі, ө лгеннен кейінгі);

г) соғ ып кету немесе денесін толығ ымен дө ң гелекпен басып ө ту қ озғ алысы болды ма;

д) жарақ аттардың пайда болу механизмі қ андай (бұ л сұ рақ кө зделген мақ сатқ а сә йкес сот-медицина мен сарапшы-трасологтың қ атысумен кешенді сараптама арқ ылы шешіледі);

е) мә йіттегі жарақ аттар жү ріп бара жатқ ан кө лік қ ұ ралдарынан жә бірленушінің қ ұ лауы салдарынан болғ ан жоқ па; ж) мә йіттің денесі мен киімдерінде сү йретілу іздері жоқ па;

з) келтірілген жарақ аттардың зардабы қ андай?

Tipi адамдарғ а сот-медициналық сараптама жү ргізу барысында келтірілген дене жарақ аттарының себептері мен оның ауырлық дә режелерінің сипатына байланысты сұ рақ тар анық талады.

Автотехникалық сараптама шешіміне тө мендегідей сұ рактар қ ойылады:

- оқ иғ аның болуының тікелей себебі неде;

- оқ иғ аның болу себебі кө лік қ ұ ралының белгілі бір бө лшегінің жарамсыздығ ынан болғ ан жоқ па;

- оқ иғ а ү шін оның мә ні қ андай болды;

- жылдамдық ты жоғ арлатудың мә нісі қ андай болды;

- кө лік қ ұ ралының техникалық жағ дайы қ андай;

- тежеу алдындағ ы жылдамдық қ андай болды;

- нақ ты жағ дайда қ озғ алыс қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету ү шін техникалық жагынан жә бірленуші қ андай ә рекеттер жасауы қ ажет еді;

- нақ ты жағ дайда оқ иғ аның аддын алуғ а болатындай мү мкіндіктер болды ма, егер болса ол мү мкіндіктер қ андай;

- нақ ты жол жагдайына байланысты жү ргізуші (жолдан ө ту жаяу тұ лғ а) қ аң цай қ озғ алыс қ ауіпсіздік ережелерін басшылық қ а алуы кажет еді.

Автотехникалық сараптаманың ерекшілігі заттай дә лелдемелердің тергеу ә рекеті барысында оқ иғ аның мә н-жайлары бойынша жиналғ ан бастапқ ы (тежеуіш іздерін ө лшеу қ орытындылары, фотосурет жә не бейнежазба, апат болғ ан жердің, сондай-ақ кө лік қ ұ ралдарының орналасқ ан жерінің кестелік жоспарлары) материалдарымен тығ ыз байланыстылығ ында. Бұ л мә ліметгерге зерттеу жұ мыстарын сарапшы жү ргізген кезде, оны сыни кө зқ араспен қ арастыра отырып тек тергеушінің ө зі ғ ана бағ алауы тиіс. Сарапшының қ ұ зіреттілігіне тек ешқ андай кү мә нсіз фактілік мә ліметтерді беру ғ ана жатады. Автотехникалық сараптаманы тағ айындауғ а байланысты нақ ты бір ситуацияларда сұ рактарды қ алыптастыру ү шін тергеуші міндетті тү рде мамандармен кең есуі қ ажет.

Криминалистикалық сараптамалар кө лік қ ұ ралдарындағ ы, жә бірленушілердің киімдеріндегі, сондай-ақ басқ а да іздердің пайда болу механизмін анық тау мақ сатында тағ айындалады. Сараптама тағ айындалмас бұ рын келесілер анық талады: іздердің пайда болу кезектілігі; олардың пайда болу кезіндегі салмақ тың қ ай жақ қ а (бағ ытқ а) қ арай тү суінің бағ ыты; соқ тығ ысу кезіндегі объектілердің ө зара орналасуы; келік қ ұ ралының қ озғ алыс бағ ыты; детальдардың бұ зылу жә не ескіру себептері; кө лік қ ұ ралдарының протектор қ алыптары; оқ иғ а болғ ан жерде қ алғ ан лак-бояу заттарының бө лшектері мен детальдары жә не т.б.

Белгілі бір жағ дайларда кешенді, яғ ни криминалистік сараптамалар, кө ліктік-трасологиялық сараптамалар тағ айындалуы мү мкін. Мысалы, соқ тығ ысу кезіндегі кө лік кұ ралдарының ө зара орналасуы мен окиғ а болғ ан жердегі іздерді анық тау ү шін; нақ ты бір кө лік қ ұ ралының іздері жә не фар сынық тары мен дө ң гелек іздері бойынша басып кеткен кө лік қ ұ ралының типін (тү рін, маркасын) анық тау мақ сатында. Жол-кө лік оқ иғ асына байланысты автотехникалық жә не криминалистикалык сараптамаларды Казақ стан Республикасы Ә ділет Министрлігі Сот-сараптама орталығ ында немесе сә йкес мамандандырылғ ан органдар жү ргізеді.Жоғ арыда аталғ ан сараптама тү рлері бойынша ғ ана барлық сот-сараптама зерттеулерін жү ргізу мү мкін емес. Қ ажет болғ ан жағ дайларда: сот-психиатриялык, сот-психологиялық, психо-физиологиялық жә не басқ а да сараптамалар тағ айындалады.

Ө зге де тергеу ә рекеттері: белгілі бір жағ дайларғ а байланысты тергеу эксперименті мен кө рсетпені оқ иғ а болғ ан жерде тексеру ә рекеттерін жү ргізу кажеттілігі туындайды. Олар - белгілі бір жағ дайларда нақ ты бір ә рекеттерді қ олдану мү мкіндіктерін, белгілі бір ситуацияда осы жә не басқ а да іздердін пайда болу мү мкіндігін, жол ситуациясындағ ы осы немесе баска жағ дайларды тұ лғ алардан жү ргізушінің, жә бірленушілердің, куә лардың қ абылдау мү мкіндіктерін тексеру ү шін тағ айындалады.Бірак тергеу экспериментін жү ргізу барысында зардаптар мен залалдарғ а ә кеп соқ тыратындай ә рекеттерді жасауғ а тиым салынатындығ ын тергеуші естен шығ армауы тиіс.

Тергеліп отырғ ан қ ылмыстық іс материалдары бойынша тергеуші қ ылмысгық іс жү ргізу заң талаптарына сә йкес жол-кө лік оқ иғ асын жасауғ а мү мкіндіктер туғ ызғ ан себептер мен анық талғ ан жағ дайларды алдын алу ү шін міндетті тү рде шаралар қ олдануы қ ажет. Мұ ндай шаралардың қ атарына: сә йкес кә сіпорын, ұ йым жә не мекемеге тергеушінің ұ сыныстар жасау, баспа, радио жә не телеарналары арқ ылы хабарландыру, ө кілетті тұ лғ алар мен жетекшілерімен жеке ә ң гіме-кең ес жү ргізу шаралары жатады жә не т.б..Тергеушінің ә рекеті нақ ты бір қ ылмыстық іс материалдары бойынша ғ ана қ ылмысты алдын алу шараларын жү ргізумен шектелмейді, сонымен катар, тү пкілікті қ ылмыстылық пен кү рес жү ргізу жоспарында жалпы профилактикалық шаралар жү ргізіледі. Олардың арасынан бө ліп керсетуге тұ ратындары: елді мекенде болғ ан жол-кө лік оқ иғ асына талдау жасау; жол-кө лік оқ иғ асының себебі мен жағ дайлары туралы материалдарды жалпылау; сә йкес органдардың тергеушінің берген ұ сыныстарына жауаптары жә не табылғ ан кателіктерді жоюғ а бағ ытталғ ан шаралар.