Məqsədli seqmentlərin müəyyənləşdirilməsi.

Seqmentlə ş dirmə nin ə n tə sirli formaları ndan biri aldı qları malda (mə hsulda) axtardı qları fayda ə sası nda alı cı ları n tə sniflə ş dirilmə sidir. Mə sə lə n, mü xtə lif kə nd tə sə rrü fatı mə hsulları nı n mü alicə vi ə hə miyyə ti, sağ lamlı ğ a, gü mrahlı ğ a mü sbə t tə siri və s. bu qə bildə n ola bilə r.

İ stehlakç ı nı n statusu bazarları mə hsuldan istifadə etmə yə nlə r, keç miş istehlakç ı lar, potensial istehlakç ı lar, yeni və vaxtaş ı rı istehlakç ı - lar kimi qruplara bö lmə yə imkan verir. Bazarları hə m də istehlakç ı nı n intensı vliyinə (zə if, ideyası z və fə al) gö rə qruplara bö lmə k olar.

Mə hsulun fə al istehlakç ı ları nm ü mumi demoqrafik və psixoqraflk

ə lamə tlə ri, hə mç inin reklam vasitə lə rinə ü mumi mü nasibə ti vardı r.

İ stehlakç ı nı n mə hsula bağ lı lı q də rə cə si, onu qə bul etmə də rə cə si və ü mumiyyə tlə mə hsula, mala, xidmə tə mü nasibə ti də bazarları n seqment- lə ş dirilmə sində də yiş ə n amillə r kimi qə bul edilə bilə r.

Bazarı n seqmentlə rə bö lü nmə si marketinqin yeni mə rhə lə yə qə də m qoyması na sə bə b oldu. Ə gə r marketinqin birinci mə rhə lə sində " mak- simum istehsal və sonra satı ş " prinsipində n ə l ç ə kib, " mə hsul-alı cı -satı ş - reklam" kompleks ə laqə sinə diqqə t yetirilirdisə, indi bazar strategiyası tə kcə alı cı ya yox, konkret bazar seqmentlə rinə yö nə ldilmiş dir. Bazarı n seqmentlə rə bö lü nmə si hə m də proqnozlaş dı rma mə sə lə lə rini daha etibarlı edir.

Bazarı n seqmentlə ş dirilmə si prosesi mü sbə t hə ll olunduqdan sonra sahibkar (fermer) bazara necə daxil olmaq mə sə lə sini hə ll etmə lidir. Bunun ü ç ü n o, hə r ş eydə n ə vvə l bazarda (seqmentdə) mö vcud olan rə qiblə rin mö vqeyini aydmlaş dı rmalı dı r. Rə qiblə rin tutduğ u mö vqeni nə zə rə alaraq bazar xadimi iki mü mkü n yoldan birini seç ə bilə r. Birinci yol, ö z mö vqeyini mö vcud rə qiblə rdə n birinin yanı nda mü ə yyə nlə ş dir- mə k və bazar payı uğ runda mü barizə yə baş lamamaq. Sahibkar (fermer) buna aş ağ ı dakı hallarda razı lı q verə bilə r:

1) Onun satdı ğ ı mal rə qibinkində n ü stü n olmalı dı r;

2) Bazar iki rə qibin yerlə ş mə si ü ç ü n kifayə t qə də r bö yü k olma-

lı dı r;

3) Sahibkar rə qibinə nisbə tə n kifayə t qə də r ehtiyat mə nbə lə rinə malik olmalı dı r;

4) Seç ilmiş mö vqe tə sə rrü fatı n ə n gü clü iş gü zar cə hə tlə rinə tamamilə uyğ un gə lmə lidir.

İ kinci yol, hə lə bazarda olmayan yeni ə mtə ə iş lə yib hazı rlayaraq onu bazara ç ı xartmaqdı r. Rə qiblə rin belə malı olmadı ğ ı ü ç ü n sahibkar lazı m olan istehlakç ı ları tapacaqdı r. Ancaq belə qə rarı qə bul edə rkə n sahibkar aş ağ ı dakı ş ə rtlə ri nə zə rə almalı dı r:

1) Hə min ə mtə ə ni istehsal edib bazara ç ı xartmaq ü ç ü n texniki imkanlar mö vcuddur;

2) Planlaş dı rı lmı ş qiymə t ç ə rç ivə sində yeni ə mtə ə nin bazara ç ı xarı lması ü ç ü n iqtisadi imkanlar kifayə t qə də rdir;

3) Bazarda yeni ə mtə ə ni almağ a ü stü nlü k verə n kifayə t qə də r alı cı mö vcuddur.

Ə gə r yuxarı dakı suallara mü sbə t cavab verilə rsə, demə li fermer (sahibkar) bazarda ö zü ü ç ü rı " piş taxta" (boş yer) tapmı ş dı r və onun doldurulması ü ç ü n tə dbirlə r gö rü lmə lidir. Bazar xadimi rə qabə t mö vqeyini mü ə yyə nlə ş dirə rkə n ə mtə ə nin (mə hsuhı n) xassə lə rinə, onun tə rtibatma, keyfı yyə tinə, qiymə tinə və baş qa ə lamə tlə rinə ə saslana bilə r.

Mö vqeyi mü ə yyə nlə ş dirmə k haqqmda qə rar qə bul etdikdə n sonra bazar xadimi (fermer, sahibkar, rə hbə r) marketinq kompleksinin iş lə nib hazulanması ilə mə ş ğ ul ola bilə r. Ə gə r seqmentə yü ksə k qiymə tli və yü ksə k keyfı yyə tli mə mulat ç ı xarmaq qə rara alı nı bsa, tə sə rrü fat subyekti keyfı yyə t gö stə ricilə rinə gö rə rə qiblə rin mə hsulunu ö tü b keç ə n mal hazı rlamalı, yü ksə k xidmə t sə viyyə si ilə seç ilə n pə rakə ndə satı cı lar tapmalı, varlı alı cı ları n diqqə tini cə lb edə bilə n reklam yaratmalı və s. Bü tü n bunlar tə sə rrü fat rə hbə rinə sonrakı addı mı atmağ a, yə ni marketinq kompleksini də qiq planlaş dı rmağ a imkan yaradı r. yuxanda qeyd edilə n xü susiyyə tlə rin hamı sı istehsalç ı də qiq ö yrə nilmə li və dü zgü n qiymə tlə ndirilmə lidir. faldı lakç ı tə rə fində n mü xtə lif variantları n qiymə tlə ndirilmə si nohsullann ə hə miyyə tinə gö rə sı ralanmasma gə tirib ç ı xı rı r, bazarlı q etmə k, ö zü də daha ç ox ü stü nlü k verdiyi almaq niyyə ti formalaş ı r. Lakin niyyə tdə n qə rar qə bul keç ə n yolda iki amil qarş ı ya ç ı xa bilə r:

I. baş qa adamları n mü nasibə tlə ri;

2.ş ə raitin gö zlə nilmə z amillə ri.

Isiehlakç ı nı n ü stü nlü k verdiyi varianta baş qa ş ə xsin mə nfi ı bə tinin intensivliyi, istehlakç mı n baş qa ş ə xsin istə yini qə bul hazı rlı q də rə cə sində n də ası lı dı r. Bazarlı q etmə k niyyə ti ş ə raitin gö zlə nilmə z amillə rinin tə sirinə mə ruz qala bilə r. Ş ə raitin gö zlə nilmə yə n amillə ri qə flə tə n ç ı xı b, istehlakç ı nı n artı q qə rara hazı r olduğ u anda niyyə tini bilə r: aı iə gö zlə nilə n gə liri ı tirə bilə r; baş qa daha vacib un alı nması zə rurulı yi yarana bilə r və s. Bazarlı q haqqmda qə rar qə bul edilmə si prosesində son mə rhə lə ı ş mala, mə hsula qarş ı reaksiyadı r.

Marketinqlə mə ş ğ ul olanı n iş i bazarlı q prosesi ilə baş a ç atı b, satı ş dan sonrakı dö vrdə də davam edir. İ stehlakç ı mü ə yyə n malı aldı qdan sonra ya razı qalacaq, ya da olacaqdı r. Bunun ə sası nda da alı nan mə hsula qarş ı mü ə yyə n iyalar yaranacaq.

Alı nan mə hsulda gö zlə nilə n və real istismar xassə lə ri arası nda ciddi fə rq yoxdursa istehlakç ı razı dı r, real gö stə ricilə r yü ksə kdirsə Istehlakç ı ç ox mə mundur, ə ksinə olduqda isə ı stehlakç ı narazı dı r.

Alı nan mə hsuldan istehlakç ı nı n razı qalı b-qalmaması onun sonrakı rə ftarmda da ö z ə ksini tapacaqdı r. Bazaria mə ş ğ ul olanları n dediyi kimi: " bizim ə n yaxş ı reklamı mı z bizdə n razı mü ş tə rimizdir".

Satı cı nı istehlakç ı nı n aldı ğ ı mə hsulla son anda nə etdiyi də maraqlandı rmalı dı r. Satı cı mü mkü n problemlə r və imkanlara cavab tapmaq ü ç ü n sonda mə hsuldan necə istifadə edildiyini və ya hə min mə hsuldan necə can qurtarı ldı ğ ı nı ö yrə nmə lidir.

Belə liklə, bazarlı q prosesində istehlakç ı nı n ehtiyacları nm baş a dü ş ü lmə si miivə ffə qiyyə tli marketinqin ə sası dı r.

3.Yeni mə hsulun və xidmə tin qavranı lması.

Kə nd tə sə rrü fatı mə hsulları nı n realizə olunduğ u istehlakç ı bazarmda alı cı ları n sayı nı n və mal dö vriyyə sinin sü rə tlə ndirilmə sində yeni mə hsulları n da bö yü k ə hə miyyə ti vardı r.

" Yenilik" dedikdə, potensial mü ş tə rinin bir hissə sinin mə hsulu yeni bir ş ey kimi qə bul etmə si nə zə rdə tutulur. Ola bilsin ki, " yeni" mə hsul bir mü ddə tdir ki, bazardadı r, lakin bazar xadimini istehlakç ı lann onun haqqı nda necə xə bə r tutması və onu qavrayı b- qavramamaq qə rarı na necə gə ldiklə ri maraqlandı rı r.

Adamlar yeni mə hsulları və ya xidmə tlə ri sı naqdan keç irmə ilə ə laqə dar gö rə bir-birində n ə hə miyyə tli də rə cə do fə rqlə nirlə r. Mə sə lə n, bə zi fermerlə r yeni texnikadan və ya texnolociyadan istifadə etmə yə ü stü nlü k verir, digə rlə ri isə kö hnə " də də -baba" ü sulları ndan ə l ç ə kə birmirlə r.

Lə ng baş lanğ ı cdan sonra yeni mə hsulu və ya xidmə ti daha ç ox adam qavramağ a baş layı r. Dü nya tə crü bə si gö stə rir ki, alı cı ları n ilk 2, 5 faizi yenilikç ilə rə, sonrakı 13, 5 faizi isə ilk ardı cı llara aiddir.

Yenilikç ilə r riskə meyllidirlə r, onlar yeni malları sı namağ a sə y gö stə rirlə r. İ lk ardı cı llar - ö z mü hitlə rində rə y liderlə ridiriə r, lakin yeniliyi ehtiyatla qə bul edirlə r. Gecikmiş ç oxluq - yeniliyə inamsı zlı qla yanaş ı r. Nə hayə t, geridə qalanlar - ə nə nə lə rə sadiq olanlardı r.

Yeniliklə rin qavranması prosesində ş ə xsi nü fuz bö yü k rol oynayı r. Yeniliyə mü nasibə tdə ş ə xsi nü fuzun qiymə tlə ndirilmə mə rhə lə si daha mü hü m olur. O, ilkin ardı cı llara nisbə tə n gecikmiş lə rdə daha bö yü k tə ə ssü rat yaradı r.

Yeni mə hsulun və xidmə tin xü susiyyə ti də onun qavranı lması sü rə tinə ciddi tə sir gö stə rir. Qavranı lma prosesində bu xü susiyyə tlə rin iç ə risində aş ağ ı dakı ə lamə tlə r daha gü clü tə sir gö stə rir.

Birinci: ə lamə t yeniliyin nisbi ü stü nlü yü dü r. Mə sə lə n, yeni texnikanı n, texnologiyamn ü stü nlü yü (mə hsuldarlı q artı r keyfı yyə t yaxş ı laş ı r və s.).

Yeniliyin ikinci ə lamə ti- mü rrə kkə bliyidir; yeni texnika və texnologiyanı n mə nimsə nilmə si ç ə tinlik tö rə də rsə, onun qə bul edilmə si ü ç ü n ç ox vaxt lazı mdı r.

Ü ç ü ncü ə lamə t yeniliklə tanı ş lı q prosesinin sı naqdan keç irı lmə si imkanı dı r.

Dö rdü ncü ə lamə t ə yanilik də rə cə sidir, yə ni yeniliyin nə ticə lə rinin baş qalanna tə svir edilmə sinin mü mkü nlü yü dü r.

Yeni mə hsulun və ya xidmə tin qavranı lması sü rə tinə tə sı r gö stə rə n ə lamə tlə r arası nda qeyri mü ə yyə nlik də rə cə si, etibarlı q və cə miyyə t tə rə fində n bə yə nilmə vardı r.

Yeni mə hsuİ və xidmə tlə rin satı cı sı bü tü n bu amillə ri ö yrə nmə li və ə mtə ə nin ö zü nü n, hə m do onun marketinq planı nı n hazı rlanması mə rhə lə lə rində bunlara diqqə t yetirmə lidir.

Kə nd tə sə rrü fatı nda ə n geniş yayı lmı ş bazar nö vlə rində n biri də aralı q satı cı lar bazarı dı r. Aralı q satı cı lar bazarı dedikdə mə hsulu, xidmə ti ö zü ü ç ü n xeyirlə baş qa istehlakç ı lara satmaq və ya icarə yə vermə k mə qsə di olan ş ə xslə r və tə ş kı latlar baş a dü ş ü lü r.

Arahq satı cı lar mə hsulu hə m yenidə n satmaq ü ç ü n, hə m də ö z mü ə ssisə lə rinin fasilə siz iş ini tomin etmə k ü ç ü n alı rlar. Kə nd tə sə rrü fatı nda mü ə yyə n strateji ə hə miyyə tə malik olan mə hsuları ç ı xmaqla ə ksə r mə hsullar aralı q satı cı lara satı hr, onlar isə malları n son istehlakç ı ya satı ş ı m tə ş kil edirlor.

Baş qa tə ş kilatlarda olduğ u kimi, aralı q satı cı da malı hansı malgö ndə rə ndə n, hansı qiymə tlə rə və hansı ş ə rtlə rlə almaq haqqı nda qə rar qə bul etmə lidir.

Aralı q satı cı nı n hə m mü ş tə rilə rinin tə rkibi, hə m də marketinq sisteminin quruluş u və malgö ndə rə nlə r dairə si onun seç diyi mə hsulları n ç eş idində n ası lı olacaqdı r.

Bu gü n ailə və kə ndli tə sə rrü fatlannda mə hsulun ç eş idlə nmə si, saxlanı lması, qablaş dı rı lması və aralı q satı cı ya ç atdı rı lması proseslə ri ilə sahibkarları n ö zü mə ş ğ ul olur.

İ ri fı rmalarda və tə sə rrü fatlarda isə tə darü kü n yerinə yetirilmə silə tam iş gü nü ə rzində xü susi iş ç ilə r mə ş ğ ul olurlar. Aralı q satı cı lar, o cü mlə də n topdansatı ş və pə rakə ndə satı ş mü ə ssisə bri mü xtə lif fı rma və tə ş kilatlarla tə darü kü mü xtə lif cü r yerinə yeü ririar

Mü badilə ş ə rtlə ri, mə hsullar və xidmə tlə r aralı q satı cı nı qane edə rsə, sifariş lə r bir malgö ndə rə nə verilir.

Tə ə ssü flə qeyd etmə k lazı mdı r ki, bu gü n kə nd tə sə rrü fatı nda istehsai olunan mə hsulun tə darü kü və satı lması ü zrə bü tü n xə rclə r və ə ziyyə tlə r sahibkarları n ö z ü zə rinə dü ş ü r. Bu isə onlan istehsal prosesində n ayı rı r və izafi xə rclə rə yol verilir. Buna gö rə də inkiş af etmiş ö lkə lə rdə artı q ç oxdan tə ş ə kkü l tapmı ş mü xtə lif tə darü k ü sulları mn ö yrə nilmə si və tə tbiqi marketinq xidmə tinin baş lı ca və zifə si olmahdı r.

4. Ə mtə ə lə rin markaları nı n yaradı lması nda marketinq strategiyasmı

Kə nd tə sə rrü fatı mə hsulları nı n iş lə nib hazı rlanmasma keç mə miş də n ə vvə l dü nyada qə bul edilmiş ə mtə ə mə fhumunun nə də n ibarə t olduğ unu aydmlaş dı rmaq vacibdir. Ə mtə ə lə r mallar, obyektlə r, xidmə tlə r, ş ə xslə r, yerlə r, tə ş kilatlar və ideyalar ola bilə r. Baş qa sö zlə, ə mtə ə deyə ndə tə lə batı yaxud ehtiyacı ö də yə bilə n, diqqə ti cə lb edə n, aiı nması, istifadə və ya istehsal olunması mə qsə dilə bazara tə klif olunan hə r ş ey nə zə rdə tutulur.

Ə mtə ə ni yaradarkə n mü ə llif ideyanı ü ç sə viyyə də qavramalı dı r: Ə n ə sas anlayı ş ə mtə ə nin mə nası dı r ki, burada alı cı ə slində nə ə ldə edə cə kdir sualı na cavab verir. Satı cı nm və zifə si hə r bir ə mtə ə də gizlə nmiş ehtiyacları aş kar etmə k və bu ə mtə ə nin xassə lə rini deyil, onun gə tirdiyi faydanı satmaqdı r. Mə ş hur satı cı lardan birinin dediyi kimi: " Bifş teksi yox, onun tavada lə zzə tlə cı zı ldaması nı satı n". " Revlon ink" fı rması mn baş ç ı sı Ç ariz Revson isə tə qribə n belə demiş dir: " Biz fabrikdə kosmetika dü zə ldirik, dü kanda isə ü mid satı rı q".

Tə ə ssü flə qeyd etmə k lazı mdı r ki, aqrar bazarda daim yeni ə mtə ə lə r mə hsullar peyda olsa da, onları n cü zi bir hissə si bazarı fə th edə bilir və ö z istehsalç ı sı na kü lli miqdarda gə lir gə tirir. Yeni mə hsulları n ə ksə riyyə ti isə mü xtə İ if sə bə blə rdə n istehlakç ı ları n rə ğ bə tini qazana bilə r.

Ə mtə ə nin yaradı tması nda ı kinci sə viyyə mə na ü zrə ə mtə ə nin real hazı rlanmı s ə mtə ə və cevrilmə sidir. Real hazı rlanmı ş ə mtə ə beş ə lamə tə malikdir: keyfı yyə t, xassə lə r mə cmusu, Ö zü nə mə xsus tə rtibat, marka adı, və ö zü nə xas qablaş dı rma.

Nə hayə t, istehsalç ı ə lavə xidmə tlə rin və faydaları n tə klif olunması nı nə zə rdə tuta bilə r ki, bunları n da mə cmusuna quvvə tiə ndirilmis ə mtə ə deyilir. Ə mtə ə nin qü vvə tlə ndirilmə si ideyası bazar xadimini mü ş tə ridə mö vcud olan istehlak sisteminə diqqə tlə baxmağ a - " Ə mtə ə alı cı sı nı n maldan istifadə nə ticə sində hə ll etmə yə ç alı ş dı ğ ı problemə " kompleks ş ə kildə necə yanaş dı ğ ı nı aydı nlaş dı rmağ a vadar edir. Bu cü r yanaş ma nə ticə sində satı cı rə qabə t nö qteyi nə zə rində n ö z ə mtə ə tə klifmi qü vvə tlə ndirmə k ü ç ü n ç oxlu imkanlar aş kar edə bilə r.

Konkret ə mtə ə lə rin (mə hsulları n, malları n) marketinq strategiyasmı iş lə yib hazı rlayarkə n, satı cı onları markalı adı ilə tə qdim edib - etmə yə cə yi qə rarı na gə lmə lidir. Mə hsulları n markalmması onları n də yə rlə rini yü ksə ldə bilə r və buna gö rə də ə saslandı rı lmı ş qə rar ə mtə ə siyasə tinin mü hü m cə hə tidir.

Marka adı nı n verilmə si o qə də r geniş yayı lmı ş dı r ki, bu gü n demə k olar ki, hə r bir ə mtə ə yə mə xsusdur. Mə sə lə n almamn ü zə rinə istehsal mə kam, onun istehsal edə nin adı olan ş tamb vurulur.

ABŞ -ı n Merilend ş tatı nı n Soliberi ş ə hə rində n olan «Perdyu farms» fı rmasmı n baş ç ı sı Frank Perdyu ə sas kə nd tə sə rrü fatı mə hsulları ndan birini - cü cə lə ri markalı ə mtə ə yə ç evirmiş dir. Artı q ö lkə nin ş ə rq sahilinin istehlakç ı lanmn ç oxu «Perdyu cü cə lə ri»ni tə lə b edirlə r. Hə r il bu fı rma ö z cü cə lə rinin ü stü nlü klə rini tə riflə yə n tele və radio reklamlarma 1 milyon dollara yaxm pul xə rclə yir. Reklamı n ə sas mə zmunu belə dir: «Ancaq gü clü adam zə if cü cə ni bö yü də bilə r».

Son zamanlar bir sı ra istehlak malları və də rmanlar ü ç ü n ə mtə ə markalarmdan imtina edilmə si meyli gü clə nmiş dir. Bu zaman ə sas mə qsə d qablaş dı rma və reklama qə naə t hesabı na istehlakç ı ü ç ü n qiymə ti aş ağ ı salmaq olmuş dur.

Ç ikaqoda yerlə ş ə n " Dominiks fayner fudz" fı rması 1978 - ci ilin sonunda standart malları ü mummilli miqyasda reklamlaş dı rı lan markalardan 30%, xü susi markalar altmda satı lan mə mulatlardan isə - 15% ucuz qiymə tlə r tə klif etmiş dir.

Hə r beş alı cı dan dö rdü hesab edirdı ki, nisbə tə n aş ağ ı qiymə t - reklam və qablaş dı rma xə rclə rinin ixtisar olunması nı n nə ticə sidir. Yalnı z hə r beş nə fə rdə n biri ehtimal edirdi ki, ucuz qiymə t aş ağ ı keyfı yyə t ilə izah olunmalı dı r. Bu gü n istehlakç ı lar qə naə tı n gü clü tə siri altı nda olmaqla kə nd tə sə rrü fatı mə hsulları ndan (mü rə bbə lə r, tə rə və z konservlə ri, tomat mə hsulları və s.) markası z ə mtə ə lə rə ü stü nlü k verirlə r.

Ö z mə hsulunu markalı lar sı rası na keç ı rmə yə sə y gö stə rə n istehsalç ı lar qarş ı sı nda ü ç yol aç ı hr: 1) Mə hsulu bazara istehsalç ı ö z markası altmda ç ı xara bilə r; 2) İ stehsalç ı ö z ə mtə ə sini vasitə ç iyə

sata, o isə mə hsula ö z " xü susi" markasmı verə bilə r; 3) İ stehsalç ı mə hsulunun bir hissə sini ö z markası altı nda, digə r hissə sini isə " xü susi" marka altı nda sata bilə r.

Ü mumiyyə tiə, bazariarı n ə ksə riyyə tində istehsalç ı ları n markaları ü stü nlü k tə ş kil edir. Lakin son zamanlar iri topdansatı ş və parə kə ndə satı ş mü ə ssisə lə ri ö z xü susi markaları nı gü ndə İ ik hə yata daxil edirlə r.

" Ey end Pi" ş ə bə kə si konservlə r ü ç ü n ö zü nü n bir sı ra xü susi markalarmı yaratmı ş dı r və indi markalı konservlə r ü mumi dö vriyyə nin 25%-də n ç oxunu tə ş kii edir.

Markalı mə hsul iş lə yib hazı rlayan istehsalç ı mə qsə dli bazarda markamn mö vqeyini mü hafı zə edə bilə cə k və digə r fə rqlə ndirici xü susiyə tlə r haqqmda dü ş ü nmə lidir. Keyfı yyə t - markalı mə hsulun ö z funksiyalı rı m yerinə yetirə bilmə sinin hesablanmı ş qabiliyyə tidir. Keyfı yyə t anlayı ş ma mə hsulun uzunö mü rlü lü yü və etibarhlı ğ ı, də qiqliyi və ekoloji keyfiyyə ti, sadə liyi və s. daxildir. Lakin marketinq nö qteyi-nə zə rində n keyfı yyə ti alı cı tə sə wü rlə rinə mü vafı q gə iə n mə fhumiarla ö lç mə k lazı mdı r.

Bu gü n keyfı yyə t problemı hə m istehlakç ı ları n, hə m də istehsalç ı larm yü ksə k marağ ı na sə bə b olmuş dur. Amerikalı ları Yaponiyada istehsal edilə n ə rzaq mə hsulları heyran edir. Bu gü n dü nya bazarı nda tə zə və qidalı mə hsullara, pendirlə rə və lə ziz yemə klə rə qarş ı yü ksə k, dondurulmuş yarı mfabrikatlara isə nisbə tə n ö z maraq gö stə rirlə r.

Marka adı tə sadü fi olmamalı dı r. O, mə hsul haqqı nda tə sə vvü rlə rin mö hkə mlə nmə sinə xidmə t etmə lidir. Marka adı ü ç ü n arzuedilə n ə sas keyfiyyə tlə r aş ağ ı dakı lardı r:

24) marka adı mə hsulun faydalı lı ğ ı na iş arə etmə lı dir (mə sə lə n, ^MByutirest" -" gÖ zə l istirahə t dö ş ə klə ri");

25) mə hsulun keyfı yyə tini xarakterizə etmə iidir (mə sə lə n, " SanKis^,, -" Gü nə ş ö pü ş ü nü gə tirə n" portağ al);

26) tə lə ffü z ü ç ü n asan, tanı mlan və yadda qalan olmalı dı r;

27) baş qaları ndan aydı n fə rqlə nmə lidir

Mü və ffə qiyyə t qazanmı ş marka adı ndan yeni mə hsulları n və onları n mü xtə lif modifı kasiyaları nı n (nö vlə rinin) istifadə si hü dudlanm daha da geniş lə ndirmə k ü ç ü n də istifadə edilə bilə r.

Mə sə lə n, " Xonda motor kompani" fı rması yeni motorlu otç alan maş ı nı nı bazara ç ı xardı qda ö zü nü n marka admdan istifadə etmı ş dir Markanı n hü dudları mn geniş lə ndirilmə si istehsalç ı ya yeni marka adları mn tə bliğ inə ç ə kilə n xə rclə ri azaltmağ a və yeni mə hsulun tamnması na kö mə klik gö stə rir. Eyni zamanda. ə gə r yeni mə hsul istehlakç ı ları n xoş una gə lmə zsə, hə min marka altı nda bazara tə klif edilə n bü tü n baş qa mallara da mü nasibə ti pislə ş dirə bilə r.

Bozə n ç oxmarkalı yanaş ma marketinq xidmə ti tə rə fı ndə n də istifadə edilə bilə r. Ç ox markalı yanaş ma strategiyası ndan istifadə bir neç ə sə bə blə rlə izah olunur:

28) istehsalç ı mn ö z malları nı nü mayiş etdirmə k ü ç ü n mağ azalarda daha ç ox ticarə t sahə si almaq imkanı olur;

29) heç bir marka bağ lı lı ğ ı olmayan «sə yyahı» (mü ş tə rini) ə lə almağ ı n yeganə usulu - seç mə k ü ç ü n ona bir neç ə marka tə klif etmə kdir;

30) mə hsulu mü xtə lif faydalarda və cazibə dar xü susiyyə tlə rdə cə mlə ş dirmə yə imkan verir və s.

Mə hsulun qablaş dı rı lması m ə mtə ə, qiymə t, yayı lma və stimullaş dı rmadan sonra marketinqin beş inci mü hü m amili hesab edirlə r.

Qablaş dı rma - ə mtə ə (mə hsul) ü ç ü n qabı n və ya ö rtü yü n iş lə nib hazı rlanması və istehsalı demə kdir.

Nə qliyyat qabı dedikdə mə hsulun saxlanması, eynilə ş dirilmə si, və daş ı nması ü ç ü n lazı m hə cm baş a dü ş ü lü r.

Niş anlama və qabı n ü zə rinə yazı lan və ya iç inə qoyulan mə hsul haqqı nda ç ap olunmuş informasiya da qablaş dı rmanı n ayrı lmaz hissə sidir.

Qablaş dı rma lap qə dimdə n meydana ç ı xmı ş dı r. Hə lə ibtidai insanlar cı r gilə meyvə lə ri və meyvə lə ri heyvanlarm də risində və ya otlardan toxunmuş sə bə tlə rdə Ö z mağ araları na aparı rdı lar. 8 min il bundan qabaq ç inlilə r bə rk ə ş yalarm və mayelə rin saxlanması ü ç ü n mü xtə lif saxsı qablar ixtira etmiş dilə r. Qə dim misirlilə r mayelə ri saxlamaq ü ç ü n ş ü ş ə qablar yaratdı lar. Otra ə srlə rin ə vvə linə yaxı n artı q də rı, parç a, ağ ac, daş, saxsı və ş ü ş ə materiallarmdan istifadə edilirdi. Uzun ə srlə r ə rzində qablaş dı rma mü xtə lif mə hsulları n saxlanması, muhafı zə si və daş ı nması ü ç ü n lazı m olmuş dur.

Son zamanlar, xü susilə kə nd tə sə rrü fatmda qablaş dı rma marketinqin ə n tə sirli vasitə lə rdə n birinə ç evrilmiş dir. Yaxş ı qablaş dı rma istehlakç ı ü ç ü n ə lavə rahatlı q, istehsalç ı ü ç ü n isə satı ş ı n stimullaş dı rı lması vasitə sinə ç evrilə bilə r.

Qablaş dı rmadan marketinq alə ti kimi istifadə olunması na mü xtə lif amiibr tə sir gö stə rir:

31) Ticarə tdə ö zü nə xidmə t. Bu gü n daha ç ox sayda mə hsul ö zü nə xidmə t ü sü lu ilə satı lı r. Buna gö rə də qablar satı cı nm və zifə lə rini yerinə yetirmə li, alı cı nı n diqqə tini mə hsula cə lb etmə li, mə hsulun xassə lə rini ə ks etdirmə li və xoş tə ə ssü rat yaratmalı dı r.

32) İ stehlakç ı ları n rifahı nı n yaxş ı laş ması. Tə crü bə gö stə rir ki, istehlakç ı lar yaxş ı qablaş dı rmanı n rahatlı ğ ma, xarici gö rü nü ş ü nə, etibarlı lı ğ ı na və s. bir qə də r artı q pul xə rclə mə yə hazı rdı lar.

33) Firmanı n və nı arkanı n surə ti. Yaxş ı qablaş dı rma fı rmanm və markanı n bir anlı ğ a tanı nması na gü clü tə kan verə bilir.

34) Yenilikç ilik ü ç ü n imkanlar. Bu gü n «Kraft» fı rması ə nə nə vi konserv bankalannı ə və z edə biiə cə k hava buraxmayan, istiyə davamlı torbaları, plastmasdan hazı rlanmı ş konteynerlə ri sı naqdan keç irir.

Hə r hansı mə hsul ü ç ü n sə mə rə li qabı n ı ş lə nib hazı rlanması ç oxlu qə rarları n qə bul edilmə sini tə lə b edir.

İ lk nö vbə də qabı n konsepsı yası, yə ni qabı n prinsipcə necə olacağ ı və onun konkret mə hsul ü ç ü n oynacağ ı rol mü ə yyə nlə ş dirilmə lidir. Baş qa sö zlə, bilmə k lazı mdı r ki, qab mə hsulun yaxş ı mü hafı zə sinimi, doldurulması və ya paylanması nı n tə kmil ü sulunumu tə min etmə li, fı rmanm keyfı yyə t gö stə ricilə ri haqqı nda mü ə yyə n informasiyanı daş ı yı cı sı olmamalı dı r. Sonra qabı n konstruksiyası, forması, materiah, ö lç ü sü, marka niş amnm olub - olmaması və s. haqqı nda qə rar qə bul etmə k lazı mdı r.

Hə r hansı mə hsul ü ç ü n cə lbedici qab hazı rlamaq istehlakç ı ları n diqqə tini cə lb etmə k və onları n razı qalmasmı tə min etmə k baxı mmdan olduqca bö yü k ə hə miyyə tə malikdir.

Qablaş dı rma problemlə ri get-gedə ictimaiyyə tin diqqə tini daha ç ox cə lb edir. Mə hsulun qablaş dı nlması və niş anlanması hə qiqə tı ə ks etdirmə lidir. ABŞ -da bu barə də ə sas qanunvericilı k aktı 1966-ci ildə