Бөкей Ордасындағы 1836-1838 жж. көтерiлiс.

Бө кей ордасында (Жайық - еділ арасында болды. Себебі Феодалдар қ анауының кү шеюі жайылым жері пайд-ы ү шін тө лен-н алым-салық тар Жайылымының пайдалану ү шін шектеу жасау сылтау малшылар Каспий обылысының басқ арушысы.Қ арауыл Қ ожа арас салық жинау кезінде туғ ан дау. Кө тер-ң барысы 1-кезең 1936-37 жыл 1-жартысында чиновниктерге қ арсы ханның кө мек сұ рап. Онысы сә теу аяқ талады. Қ озғ алыс кенейе тү седі 2-кезен 1837ж. 2-жартысында Қ арауыл Қ ожаның ауылын кө терілістер талқ антап кетеді. Феодалдық наз-ақ уын хан ордасына қ ауіп тө неді. 1837ж. қ арашада кө терілістер Тастө беде босғ ан соғ ыстарда жең іліске ұ шырап қ ақ тығ ытар қ атан жазаланады. 2 кезен 1838ж. 1 жартысында кө теріліс сенімсіз Ресейге қ арсы деген сипатқ а ие болады. 1888ж. шілдеде Исатай отряды Ақ бұ лақ қ а дейін жерде патша ә скерін женеді Исатай ө леді ал Махамбет 1846ж. ө лтіріледі. Маң ызы: Феодалдарғ а қ арсы халық кө терілісі Бө кей ордасындағ ы аса ірі оқ иғ а. Бұ л ру тә ртібін шиелінстірді

5. К. Қ асымұ лы басқ арғ ан ұ лт-азаттық қ озғ алыс. 1837-47жоқ.Себебі қ азақ халқ ының саяси жағ дайының нашрлауы ә скери бекіністер салу аса жайылым жерлерді тартып алу. Шектен тыс салық тар сау ә кімшілік басқ ару патша реформасындағ ы бұ рмалаушылық халық тың наразылығ ын ө сірді. Қ озғ алыстың барысы 1837ж. кө терілістер отряды кү зде қ ұ рылды 1838 Ақ мола бекінісін кенесары отряды талқ андады. Жазда сұ лтандар аулына шабуыл жасалды кү зде Кенесары атряды кө бейді. Кө теріліс орта жә не кіші жү здерді қ амтыды. 1840ж. Кенасары Қ оқ ан хандығ ына басып кірді. Қ оқ андар Кенесарының ә кесін ө лтірді. 1841 кө теріліс орталығ ы Торғ ай болды. Кенесары патша жарлығ ына қ арсы хан етіп сайланды. Ол Ресеймен тепе- тендік қ арым- қ атынас жасауғ а тырысты. 1843ж. Батыс шекара бө лігіне жә не Қ оқ ан иеліктеріне шабуыл жасайды. Кенесарығ а қ арысы патша жазалау отрядына қ арсы шабуыл ұ йымдастырылады. 1844-45ж. кө теріліс Қ азақ станның барлық аудандарын қ амтыды. Кө терілістер Константиновск бекіністеріне шабуыл жасалды. Кенесары сарбаздары кө терілістерге қ олдау кө рсетпеген ауылдарды қ ырып жойды. 1845ж. Дала тө сінде тағ ы екі ә скери бекіністер салынды. Кө терілістер онтү стікке қ арай шегінді 1846ж. Кенесары отряды ауылына шабуыл жасауы.Кенесары серіктестерінің ө лімі. Кө терілісте женілуі. Манызы Ең кө лемді ұ лт- азаттық кө теріліс қ азақ территориясы жағ ынан да. Халық тын біркелкі орталық тан мемлекеттік қ ұ руғ а тырысатынын кө рсетті

Ж. Нұ рмұ хамедов пен Есет Кө тібарұ лы басқ арғ ан ұ лт-азаттық қ озғ алыс. Ж. Нұ рмұ хамедұ лының ү кіметіне қ арсы кү ресі (1856-1857 жылдар) Хиуалық тарғ а жә не қ оқ андық тарғ а қ арсы кү ресте Жанқ ожа батыр ресейліктермен уақ ытша одақ қ ұ руғ а мә жбү р болғ ан еді. Жанқ ожа батырдың 1847 жылы Хиуағ а қ арсы кү ресін майдаланып қ алуғ а тырысқ ан патша ү кіметі оны ө з жағ ына тартуғ а кү ш салып бақ ты. Осы мақ сатпен оғ ан Шекара комиссиясының есебінен жыл сайын 200 соммө лшерінде жалақ ы тө леп тұ ру белгіленді. Оғ ан Қ арақ ұ м мен Сырдария жағ асындағ ы Борсық қ ұ м қ азақ тарының басқ арушысы деген лауазымды қ ызмет те ұ сынылды. Ресей жоғ арғ ы ө кімет билігінің атынан батырғ а жасауыл деген атақ та берілді. Бірақ Жанқ ожа батыр патша ү кіметі ұ сынғ ан барлық атақ, жалақ ы, қ ымбат бағ алысыйлық тардан да біржолата ү зілді-кесілді бас тартты.

Патша ү кіметі Жанқ ожа батырды Кіші жү здің билеуші-сұ лтандарына бағ ынышты етуге де тырысып кө рді. Бұ л қ итұ рқ ы ә рекеттер батырдың патша ү кіметінен іргені аулақ салуына себеп болды. Ө йткені оның патшаның қ олшоқ пар шенеуніктеріне айналғ ан сұ лтандарғ а бағ ынуы тіпті тү сіне де кірмейтін жиіркенішті нә рсе болатын.

1856 жылдың желтоқ сан айында Сыр бойы қ азақ тарының Ресейге қ арсы қ арулы кө терілісі басталды. Бұ ғ ан тү рткі болғ ан себеп ресейлік солдаттардың жергілікті ү ш қ азақ ты кірпіш зауытының пешіне тірідей жағ ың жіберуі еді. Кө теріліске шық қ андардың жалпы саны 3 мың адамғ а дейін жетті. Кө терілістің орталығ ы бұ рынғ ы хан ордасы орналасқ ан Жаң ақ ала болды. Кө терілісшілердің басым кө пшілік бө лігі жаяу адамдар еді. Олардың қ ару-жарағ ы жер ө ң дейтін кетпен мен ұ зын сапты шот, сойыл, садақ, найзалардан қ ұ ралды. Оқ ататын аз ғ ана мылтық тары бар еді. Жанқ ожа батыр жедел қ имыл жасай алатын бірнеше топ қ ұ рды. Олардың ә рқ айсысының қ атары 150— 200 адамнан тұ рды. Кө терілісшілер жасағ ы Қ азалы маң ына, Перовск бекінісіне таяу жерлерге орналастырылды да, белгі берілген кезде кү тпеген жерден бірден лап қ ойып, шекара шебіне шабуылғ а шық ты. Дұ шпанның адам кү ші елеулі шығ ынғ а ұ шырады.

1856 жылғ ы желтоқ сан айының аяқ кезінде Қ азалы қ амалы қ оршауғ а алынды. Жергілікті тұ рғ ындар барлық бә ленің басы осы қ амалда жатыр деп ойлайтын. 1857 жылғ ық аң тарда кө терілісшілердің саны 5 мың адамғ а жетті. Бұ ларғ а қ арсы Фитингофтың отряды қ арсы шабуылғ а шық ты. 300 қ азақ, 320 жаяу солдаттан қ ұ ралғ ан жазалаушылар отряды зең біректер жә не ракеталы станоктармен қ аруланғ ан болатын. Жазалаушы ә скер мен кө терілісшілер арасындағ ы шешуші шайқ ас 1857 жылғ ы 9қ аң тарда Арық балық шатқ алында ө тті. Кө терілісшілерді жігерлендіру ү шін олардың алдында желбірете ақ ту ұ стағ ан Жанқ ожа батыр келе жатты. Бірақ батырдың нашар қ аруланғ ан жасағ ы от шашқ аң зең біректің снарядына жә не мылтық тың калың оғ ына тө теп бере алмады. Кө терілісшілер қ осыны басып алынды, мал-мү лкі талан-таражғ а тү сті. 20 мың бастан астам малы айдап ә кетілді. Кө терілісшілердің бытыраң қ ы топтары Қ уаң дарияғ а қ арай шегініп кетті, одан ә рі Бұ хара мен Хиуа асуғ а мә жбү р болды.