Оршаған ортаны қорғаудың бір формасы ретінде – ерекше қорғалатын территориялар.

Қ орық тар – табиғ и қ орғ ауғ а жататын территориялардың ішіндегі ең жоғ арғ ы категориясына жатады. Қ орық тардың басты есептері: ө сімдіктер жә не жануарлар ә лемі жайлағ ан табиғ и ландшафттардың эталондарын жә не табиғ и кешендердің жаратылыстық дамуының негізгі заң дылық тарын сақ тау.

Қ орық тың табиғ и кейпін қ айта қ алпына келтіру барысында келесі жұ мыстар атқ арылады:

v қ орғ аныш белдемдерінің салынуы;

v сол территорияғ а тә н ормандардың тү рін ө сіріп шығ ару;

v қ орық территориясындағ ы ө зендердің жағ аларына ағ аштарды отырғ ызу;

v фитомелиорацияның барлық жү йелерінің қ орық территориясында жү ргізілуі.

Сонымен, қ орық тардың табиғ и кешендерді қ алпына келтіруі 2 приоритетті бағ ыттарғ а тә уелді:

1.Табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану

2.Қ орық тардың табиғ и кү йін барлық ә дістердің кө мегімен сақ тап қ алу.

Қ азақ стан Республикасының “Ерекше қ орғ алатын табиғ и территориялары туралы” заң ы 1997 жылы қ абылданды.

Мемлекеттік табиғ и қ орық тар - ә рбір мемлекеттің ө з аумағ ында ұ йымдастырылады. Табиғ и қ орғ ау жә не ғ ылыми мә ртебесі бар ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ, оның қ ызметінің мақ саты ө зінің аумағ ындағ ы табиғ и процестер мен қ ұ бұ лыстардың жаратылыстық барысын, ө сімдіктер мен жануарлар дү ниесі объектілерін, бірегей экологиялық жү йелерді сақ тау, зерделеу жә не оларды қ алпына келтіру болып табылады. Қ азақ станда қ азіргі уақ ытта 10 қ орық ұ йымдастырылғ ан.

Биосфералық табиғ и қ орық тар ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың халық аралық мә ні зор санатының қ атарынан орын алады. Биосфералық табиғ и қ орық тар ЮНЕП-тің “Адам жә не биосфера” деген бағ дарламасының талаптарына сә йкес дү ние жү зі бойынша 1973 жылдан бастап ұ йымдастырыла бастады.

Мемлекеттік ұ лттық табиғ и саябақ тар табиғ и, тарихи, эстетикалық, рекреациялық, экологиялық жә не ғ ылыми мә ні зор белгілі бір алқ аптың табиғ и бірлестіктерін немесе экожү йелерін сақ тап қ алу, қ орғ ау жә не экологиялық ү гіт-насихат, туризмді дамыту мақ сатында ұ йымдастырылады. Ең кө не ЕҚ ТТ қ атарына кіреді. Алғ ашқ ы ұ лттық саябақ АҚ Ш-та 1872 жылы қ ұ рылды – Йеллоустоун ұ лттық саябағ ы. Қ азақ станда қ азіргі уақ ытта 10 ұ лттық саябақ ұ йымдастырылғ ан.

Мемлекеттік табиғ и қ орық шалар – мемлекеттік табиғ и қ орық қ орының бір немесе бірнеше объектілерін сақ тауғ а жә не молық тыруғ а арналғ ан шаруашылық қ ызметтің тапсырыстық режимі немесе реттелмелі режимі бар ерекше қ орғ, алатын табиғ и аумақ. Қ азақ станда қ азіргі уақ ытта 64 кешенді, ботаникалық жә не зоологиялық табиғ и қ орық шалар ұ йымдастырылғ ан.

Мемлекеттік табиғ и резерваттар – табиғ и резерваттарда қ орық тық белдем, шаруашылық жү ргізілетін алқ аптар ескеріліп бір биологиялық тү рді сақ тау, молайту, қ орғ ау жұ мыстары жү ргізіледі. Қ азақ станда 4 мемлекеттік табиғ и резерваттар ұ йымдастырылғ ан.

Мемлекеттік табиғ ат ескерткіштері – табиғ ат байлық тарының ғ ылыми, тарихи, мә дени жә не эстетикалық немесе басқ а да қ ұ нды қ асиеттері бар жекеленген табиғ ат нысандарын, олардың топтарын сақ тап қ алу, қ орғ ау, қ алпына келтіру жұ мыстары жү ргізілетін террритория. Қ азақ станда 26 мемлекеттік табиғ и ескерткіштер ұ йымдастырылғ ан.