Мен анықтамалар 3 страница

- бұ йымдар, машиналар, жабдық тар, аспаптар, тораптар мен бө лшектердің параметрлік жә не типті ө лшемдік қ атарларын ә зірлеу;

- біртекті ө німдердің бірың ғ айланғ ан топтарын қ ұ растыру мақ сатында типтік бұ йымдарды зерттеп дайындау;

- бірың ғ айланғ ан технологиялық процестерді, сынау ә дістерін, қ ұ жат формаларын жә не т.б. зерттеп дайындау;

- біртекті стандарттау нысандарының номенклатурасын оптималды минимуммен шектеу.

Бірың ғ айландыру мына тү рлерге бө лінеді:

- типтік-ө лшемдік бірың ғ айландыру (мысалы, функционалдық арналуы бірдей, бір-біріне бас параметрлерінің сандық мә німен ажырасатын ө німдер);

- тип шегіндегі бірың ғ айландыру (мысалы, бас параметрі бірдей, қ ұ рамдық элементтерінің конструкциясымен ажырасатын ө німдер);

- тип аралық бірың ғ айландыру (мысалы, ә ртү рлі типті жә не конструкциялы ө німдер).

Жү ргізу аймағ ына байланысты нысандарды бірың ғ айландыру салааралық, салалық жә не зауыттық болуы мү мкін.

Ең жоғ ары экономикалық ә серге жобалау сатысында қ ол жеткізуге болады.

Бірың ғ айландыру нә тижелері бұ йымдардың, бө лшектердің, тораптардың типтер, параметрлер жә не ө лшемдер стандарттарының, конструкция, марка жә не т.б. типтік (бірың ғ айланғ ан) конструкциялары альбомы тү рінде ө ң деледі.

Агрегаттау - бұ йымдардың, машина, аспап жә не жабдық тарды бө лек стандартты бірың ғ айланғ ан бө лшектер мен тораптардан қ ұ рау жә не қ олдану ә дісі. Бұ ндай бө лшектер мен тораптар ә ртү рлі қ осылыста конструкциясы жә не сыртқ ы бейнесімен ажырасатын ө лшемдердің кең номенклатурасын ө зірлеуге мү мкіндік береді. Мысалы, жиһ аэ ө ндірісінде щиттардың 15 ө лшемін жә не стандартты жә шіктердің 3 ө лшемін қ олдану осы элементтерді ә ртү рлі комбинациясы арқ ылы жиһ аздың 52 тү рін қ ұ руғ а мү мкіндік береді.

Бірың ғ айланғ ан, стандартты, ө зара алмастырылатын бө лшектер мен тораптарды қ олдану нә тижесінде бұ йымның жө ндеуге келу қ абілеті мен жө ндеудің тиімділігі жоғ арылайды.

Агрегаттау машина жасау, радиоэлектроника жә не ө лшем қ ұ ралдарын жасау салаларында кең інен қ олданылады. Аталғ ан салаларыдың дамуы бұ йымдар конструкциясының кү рделігі жә не жиі ө згеруімен сипатталады. Ә ртү рлі машиналарды жобалау жә не жасау ү шін машинаның конструкциясын бір-бірінен тә уелсіз жинау бірліктеріне (агрегаттарғ а) бө лу қ ажет болып шық ты. Ә р агрегат машинада белгілі функция атқ аратындай қ ылып жасалатын балды. Бұ л шара агрегаттарды бө лек бұ йым ретінде шығ аруғ а жә не оның жұ мысын машинаның жұ мысынан бө лек (жеке) тексеруге мү мкіндік берді.

Бұ йымдарды бө лек агрегаттарғ а бө лу агрегаттау ә дісінің дамуының алғ ашқ ы себебі болды. Содан кейін машиналардың конструкцияларын талдау кө птеген агрегаттар, тораптар жә не бө лшектер, қ ұ рылымы басқ а болса да ә ртү рлі машиналарда бірден бір функция атқ аратынын кө рсетті. Бө лек конструкциялық шешімдерді бірың ғ айланғ ан агрегаттар, тораптар жә не бө лшектер ә зірлеу жолымен жалпылау осы ә дістің мү мкіншіліктерін едә уір арттырады.

Кешенді стандарттау - стандарттаудың негізгі ә дістерінің бірі. Кешенді стандарттау кезінде тұ тас нысанның ө зіне ғ ана емес, оның негізгі элементтеріне де ө зара байланыстырылғ ан талаптар қ ойылады жә не қ олданылады. Мақ саты – нақ ты мә селенің оң тайлы шешімін табу.

Ө німге қ атысты айтсақ, кешенді стандарттау – дайын ө німнің жә не оны шығ аруғ а қ ажетті шикізаттың, материалдар жә не комплекттеуші тораптардың, сондай-ақ ө німнің бұ зылмауы (таң балау, буып-тү ю, тасымалдау, сақ тау) жә не қ олдану (пайдалану) жағ дайларының сапасына ө з дең гейлері бойынша ө зара байланыстырылғ ан талаптар тағ айындау жә не қ олдану болып табыдады.

Қ азіргі кезде Қ азақ стан Республикасында мемлекеттік негізін қ алаушы стандарттар комплекстерін қ алыптастыру жұ мыстарын келтіруге болады. қ алыптастыру бойынша іс-ә рекеттер жалғ астырылуда:

- Қ Р СТ 1.0 «Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік стандарттау жү йесі. Негізгі ережелер»;

- Қ Р СТ 2.0 «Мемлекеттік ө лшем бірлігін қ амтамасыз ету жү йесі. Негізгі ережелер»;

- Қ Р СТ 3.0 «Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік сертификаттау жү йесі. Негізгі ережелер»;

- Қ Р СТ 4.0 «Ө німді зерттеп дайындау жә не ө ндіріске қ ою жү йесі. Негізгі ережелер»;

- Қ Р СТ 5.0 «Техника-экономикалық жә не ә леуметтік ақ паратты жіктеу жә не кодтаудың бірың ғ ай жү йесі. Негізгі ережелер»;

- Қ Р СТ 6.0 «Штрихты кодтау жү йесі. Негізгі ережелер»;

- Қ Р СТ 7.0 «Қ азақ стан Республикасы тіркеу (аккредиттеу) жү йесі. Негізгі ережелер».

Озық стандарттау - стандарттау нысандарына қ азіргі кү нгі практикада қ ол жеткен нормалар мен талаптардың дең гейінен жоғ ары, алдың ғ ы уақ ытта оң тайлы болады деп болжанатын дең гейде нормалар мен талаптар тағ айындау.

Стандарттар ғ ылым жә не техниканың қ ол жеткен дең гейін бекітіп қ ана қ оймауы керек, ө йткені модельдік ескіру қ арқ ыны жоғ ары болғ андық тан олар техникалық прогрестің баяу жү руіне ә келуі мү мкін. Осыны болдыртпау ү шін, олар перспективалық сапа кө рсеткіштерін тағ айындауы керек, ө ндірісте оларғ а қ ол жеткізуді қ амтамасыз ету мерзімін кө рсетуі керек. Озық стандарттар ө німнің перспективалық, сериялап шығ арылуы ә лі басталмағ ан немесе бастапқ ы кезең дегі тү рлерін стандарттау керек.

Халық аралық стандарттаудағ ы жетістіктерге 80- жылдары бекітілген аудио компакт-дисктерге ә зірленген халық аралық стандартын жатқ ызуғ а болады. Бұ л стандарт аудио компакт-дисктер шығ арылмай тұ рып алдын-ала ә зірленген болатын. Осы шара компакт-дисктердің басқ а техникалық жабдық тармен толық қ иылысуын қ амтамасыз етті, сонымен қ ажетсіз шығ ындардың болмауына қ ол жеткізді.

Ө зін-ө зі бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1Стандарттау ә дістерінің маң ызы?

2Cтандарттау ә дістеріне мысалдар келтіру?

Ұ сынылатын ә дебиет:

1«Техникалық реттеу туралы» Қ Р Заң ы.2000ж.

2 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

3 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

4 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

5 Жанзақ ов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қ ызылорда, «Тұ мар», 2007 ж. – 224 б.

Дә рістің сабағ ының қ ұ рылымы:

№14 дә ріс Стандарттау ә ртү рлі салаларда

Дә рістің мазмұ ны:

1 Менеджмент жү йелерін стандарттау

2 Қ ызметтерді стандарттау

3 Экологиялық стандарттау

3 Экология саласында стандарттау - стандарттау жө ніндегі ұ лттық жә не халық аралық ұ йымдар іс-ә рекеттерінде ғ ана белгілі рө л ойнай бастағ ан жоқ. Стандарттар кө біне табиғ атты қ орғ ау мен ресурстарды пайдалану сфераларындағ ы қ атынастарды реттестіруге қ ажет қ ұ рал ретінде қ аралады. Стандарттар - қ оршағ ан орта сапасын басқ ару қ ү ралы.

Ә лемдік қ ауымдастық қ оршағ ан ортаны қ орғ ау бойынша кө птеген жү мыстар жү ргізуде. Мысалы, тек ЕО-да экология саласы бойынша 90 аса директивалар қ абылданды. Ол директивалар қ оршағ ан ортаны, су сапасын, ауа сапасын қ орғ ау; ө неркә сіп қ ауіптері мен биотехнология, қ алдық тар, шулар бойынша ЕО-ның басты саясатына қ атысты.

ЕО бас саясаты жө ніндегі Директивалары ө неркә сіптегі ластануды бақ ылаудың қ ұ нын бағ алау ә дістеріне, қ оршағ ан ортағ а кейбір мемлекеттік жә не жеке сектор жобалары ә серінің дә режесін бағ алауғ а, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, бақ ылау желілері мен ақ паратпен қ амтамасыз ету жө ніндегі Еуропа-лық агенттік қ ү ру жә не тағ ы басқ аларш бағ ытталғ ан.

Суғ а қ атысты Директивалар - ө зен, тең із жә не басқ а су қ оймаларын қ орғ ау мә селелерін, ішетін су сапасы мә селелерін, кейбір қ ауіпті заттар қ алдық тарын су қ оймаларына жығ уды, балық тар тіршілігіне кө мектесу жә не шаян тә різділерді кө бейту мақ сатында қ орғ ауды қ ажет ететін тұ щы сулар сапасы мен тағ ы да басқ аларды қ амтиды.

Ауаны қ оргау жә не ө неркә сіптік қ ауіп жө ніндегі Директивалар - кейбір қ ауіпті заттар мен препараттарды қ олдануғ а шектеу, «Қ ауіпті заттарды классификациялау, буып-тү ю жә не маркілеу туралы» директивағ а бағ ынатын заттар тізімін, қ ауіпті химикаттар экспорты мен импортына міндетті талаптарды, кейбір нақ ты заттардың (асбест, азот қ остотығ ы, қ орғ асын, кү кірт қ остотығ ы жә не басқ алары) ауадағ ы мө лшері бойынша нормаларын белгілейді.

Қ алдық тар мә селелеріне қ атысты Директивалар - қ ала жағ дайларындағ ы қ ұ быр суларын тазалау, қ оқ ыстарды жағ уғ а арналғ ан қ ондырғ ылардан ауаның ластануынан қ орғ ау, қ ауіпті қ алдық тарды тасымалдауды қ адағ алау мен бақ ылау, пайдаланылғ ан майды жою талаптарын жә не басқ а нақ ты нысандар бойынша талаптарды анық тайды.

Шуларды шектеу жө ніндегі Директивалары тү рлі жабдық тар, ө неркә сіптік қ ондырғ ылар мен тұ рмыстық қ ү ралдардан, сондай-ақ ұ шақ тар, автомобильдер, мотоцикльдерден болатын шулардың дең гейін нормалайды.

ЕО-ғ а алынатын ө німнің экологиялығ ы туралы тұ тынушыларды дұ рыс ақ параттандыру мен қ оршағ ан ортаны қ орғ ау бойынша норма мен талаптарды дайындаушылардың сақ тауына себеп болу мақ саттарында арнайы белгімен экомаркілеуді енгізген. Экобелгі тағ амдық ө німдер, сусындар жә не дә рілік препараттарғ а таралмайды. Экобелгілермен директиваларда қ ауіптіге жатқ ызылғ ан заттар мен препараттар, бірақ жібері-летін шектерде болатын тауарларды маркілейді. Белгі тү сі ақ рең де - жасыл, кө гілдір, қ ара, ал қ арада - ақ болуы мү мкін.

Дайындаушы экобелгісін пайдалану қ ұ қ ығ ын алуғ а, ө німнің экологиялығ ын бағ алау ү шін сертификаттаумен айналысатын органғ а оны ұ сынады. Ізденуші, экобелгімен ө німнің ә р тү ріне жеке келісім-шарт жасасады. Экобелгі жарнамамен белсенді пайдаланылады жә не сатушының (дайындаушының) нақ ты позициясына оң ә сер етумен нарық тағ ы тауардың қ озғ алысына ық пал етеді.

Ө ндіріс пен тұ тыну қ алдық тарын кә деге жарату - экологиялық стандарттаудың маң ызды аспектілерінің бірі.

Мамандардың есебінше, адамзат ө з қ арекетінің барлық тарихында бастапқ ы шикізатты мақ саты бойынша пайдалануды ең жақ сы жағ дайда 5%-ғ а дейін жеткізе алады. Оның 20%-ғ а жуығ ы ө неркә сіптік шығ арылып тасталу жә не 70%-дан аса баска қ алдық тар.

Бұ л тө ң іректегі экологиялық норма бойынша ұ лттық стандарттарды қ олданыстағ ы заң дар базасында ә зірлейді.

Қ азақ станда ө ндіріс пен тұ тыну қ алдық тарын кә деге жарату мә селелері келесі заң дарда келтірілген:

- қ оршағ ан жә не табиғ и ортаны қ орғ ау туралы;

- экологиялық сараптама туралы;

- тү рғ ындардың санитарлық -эпидемиологиялық салауаттылығ ы туралы;

- қ ойнаулар туралы;

- кә сіпорындар жә не кә сіпкерлік іс-ә рекеттер туралы;

- тү тынушылар қ ұ қ ын қ орғ ау туралы;

- ө нім мен кө рсетілетін қ ызметтерді сертификаттау;

- инвестициялық іс-ә рекеттер туралы;

- қ орғ аныс туралы.

Шетелдерде белгілі бір технология бойынша уытты қ алдық тарды ө ң деу нормасы мен мү мкіндігін орнататын стандарттар кешені жасалынды.

Ө неркө сібі дамығ ан елдерде қ алдық тар жіктелулері бойынша қ атаң нормалары болатын директиваларғ а, ү лттық стандарттарғ а, залалсыздандыру, жою, кө міп тастау бойынша стан-дарттарғ а негізделген қ алдық тарды оң деу нақ ты шараларының мемлекеттік бағ дарламалары қ олданыста, ал заң намалық қ ағ идалары жә не олармен жү мыс қ ауіпсіздігі ү шін қ алдық тар шығ аратындардың қ ү қ ық тық жауапкершілігін белгілейді.

Ө ндіріс қ алдық тарын іске жарату - кә сіпорын сапа менедж-ментіндегі сапа шең берінің соң ғ ы қ ү рылымы. Бірақ оғ ан нормативтік талаптар ө німнің ө мірлік циклының ө ндіріске дейінгі стадиясында ә зірленеді жә не бақ ыланады. Мысалы, АҚ Ш-та қ олданыстағ ы заң намағ а сә йкес, ә р дайындаушы жаң а тауар ондіруде болатын қ алдық тардың табиғ атын анық тау бойынша экологиялық сараптаудан міндетгі ө ту қ ажет. Егер қ ауіпті калдық тар болуына кү дік туса (ол тікелей ә серлі стандарттар жә не зандармен анық талады), онда ө німді дайындаушы қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жоніндегі Агенттікке тіркеледі. Болып жатқ ан ендірістік қ алдық тар, олардың қ ү рамы ғ ана емес тасымалдау мен ө ң деуге жарамдылығ ы бойынша стандарттарғ а іс-жү зінде сә йкестігін анық тау ү шін ә рі қ арай қ адағ аланып бақ ыланып отырады.

Бұ рынғ ы КСРО-да 1975 жылдан бастап Мемжабдық тау қ ал-дық тарды кә деге жарату женіндегі мә селелерді талай талқ ығ а салғ анымен, олардың нормативтік базасы жасалынғ ан жоқ.

Қ азақ станда қ алдық тарды стандарттау жө ніндегі жұ мыстар енді ғ ана кү н тә ртібіне алына бастады.

Қ алдық гарды кә деге жарату жө ніндегі нормативтік қ ұ жаттар, оның ішінде жә не де кө рсетілген паспорты қ ауіпті қ алдық тарды анық тауғ а ерекше қ ажет. Осы тө ң іректегі стандарттау, қ алдық тар мен олардың ө ң делген ө німімен саудаласу бойынша Қ азақ станның БСҮ шартын орындауын қ амтамасыз етеді.

Экостандарттауда маң ызды рө лді ИСО орындайды. 1993 жылдан бастап ү йымның ү йымдастырылу қ ү рылымында «экологиялық менеджмент» (немесе «қ оршағ ан орта сапасының менеджменті») 207 ТК комитеті қ ү рылды: қ ұ рамында алты комитет бө лімдері мен екі жү мыс тобы жү мыс істейді. Олардың іс-ә рекеттері мына аспектілерді қ амтиды:

- экологиялық менеджмент жү йесін жасау;

- экологиялық аудит;

- экологиялық маркілеу;

- экологиялық сипаттамаларды бағ алау жә не тағ ы басқ алар.

Комитет жү мысының нә тижесі - сыйысымдылық ты қ амтамасыз ететін 9000 сериялы ИСО қ ұ рылымына кө біне сә йкес болатын 14000 сериялы ИСО стандарттарының қ абылдануы.

14000 сериялы ИСО-да негіз қ алаушы жә не нормативтік стандарттар да бар: «Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау саласының менедж-ментжү йелері. Қ олданылуы жө ніндегі нү сқ ау» 14001ИСО негіз қ алаушы стандарты мен «Қ оршағ ан ортаны корғ ау саласының менеджмент жү йелері. Принциптер, жү йелер мен қ атар жү ретін технологиялар бойынша жалпы нү сқ аулар» 14004 ИСО стандартында ө з-ө зін бағ алаудан, тіркеу мен сертификаттауғ а дейінгі тірліктердің қ оршағ ан ортаны қ орғ ау менеджментін ү йымдастыру жө ніндегі ү сынымдар болады. Нормативтік стандарттар қ оршағ ан ортаны қ орғ ау шаралары бойынша менеджмент жү йесінің талаптарын анық тайды.

Стандарттар ә мбебап: оларды мемлекеттік жә не жеке сектор экономикасындағ ы ө ндіріс пен қ ызметету сферасында пайдалануғ а болады, ал қ оршағ ан ортаның менеджменті тә сілдері қ атаң регламенттелмегендіктен жә не ауытқ уы да мү мкін.

Экоменеджмент жү йелерін енгізу бірнеше кезең дерден тү рады.

Жү йені енгізудің бірінші кезең інде - қ оршағ ан орта жағ дай-ларының жалпы кө рсеткіштеріне қ атысты іс-ә рекеттер ниеттері мен принциптері туралы ө т'ніш тү рінде рә сімделетін ү йым саясаты ә зірленуі қ ажет болады. Принциптер, «қ оршағ ан ортаны қ орғ ау саласындағ ы, ү йымның белгілі бір міндеттері мен мақ саттарын ү йымдастыру мен қ ою іс-ә рекеттеріне белгілі бір шең берлер»*

Саясат туралы ө тінішке кіреді:

- ниеттері мен принциптері;

- ү жымдық міндеттемелер;

- ү немі жақ сарту;

- мү дделі тараптармен байланыстар;

- мониторинг, қ ү жаттандыру мен қ ызметтестік.

14001 ИСОстандарты Экоменеджменті саясаты ө нім сапасы менеджменті сияқ ты ашық болуы қ ажет. Саясаттың принциптері мен мақ саттары, келтірілген ө тініш, жарнамалар жә не ү йымның бә секелестік артық шылығ ын қ амтамасыз ету қ ү ралы рө лін де ойнай, ашық баспамен жарияланады.

Саясат «біз қ айда баруымыз қ ажет?» мә селесімен байланысты.

«Біз қ айда тү рмыз?» сү рағ ына ө з-ө зін бағ алау іс-ә рекеті жауап беруге кө мектеседі. Ол ү шін ә детте сү рау-сауалнама қ ү растырылады. Сауалнама экоменеджменті тө ң ірегінде ұ йымдастыру мү мкіндіктерін анық тауғ ақ оршағ ан ортақ ауіпін жою, басқ а ішкі бағ дарламалармен жә не жү йелермен, сон-дай-ақ тағ ы сол сияқ ты ішкі іс-ә рекеттер барысын енгізу қ а-жеттілігіне ерік беретін мә селелерді кіргізеді.

Экоменеджменті жү йесін енгізуге дайындаудың екінші кезең і соң ғ ы қ орытындыда «Біз оғ ан қ алай барамыз?» сұ рағ ына жауап беруі қ ажет. Ол ү шін борінен бү рын, жасалынғ ан сая-сатқ а компания іс-ә рекетінің сә йкестігін қ амтамасыз ету шаралары ө зірленеді. Жоспарды қ ү растырудың алдына қ оршағ ан орта аспектілері идентификатталады, қ оршағ ан ортаә серлері бағ аланады, ү йымдастыру талаптары белгіленеді, мақ саттар мен міндеттер анық талады.

Жү мыстың ү шінші кезең інде экоменеджменті жү йесі жү -мыс істей бастағ андағ ы ү йымдастыруда, жү йе жү мысының орындалу барысымен (стандарттармен жә не ережелермен) барлық материалдық жә не адам ресурстарын ү йлестіру қ ажет.

Экоменеджменттің ү йымдастыру іс-ә рекеттерінің тө ртінші кезең інде - қ олданыстағ ы жү йенің тиімділігін кезең мен бағ алау жә не оны тү зетіп тү ру. Ол ү шін қ оршағ ан орта жағ -дайы кө рсеткіштерінің жү йелі мониторингі қ ажет.

Бесінші кезең - макроортаның кез-келген факторларымен (саясатты езгерістер, ә леуметтік жә не экономикалық фактор-лар жә не басқ алары), жаң а нарық қ а компанияның шығ уымен, жаң а ө німнің жаң а бә секелестерінің шығ уымен жә не тағ ы да басқ алармен байланысты саясатты мақ саттар мен міндет-терді кезең мен талдау.

14000 сериялы: ИСО стандарттары шетелдерде кең інен ен-гізілген жә не экосертификаттаудың нормативтік базасы қ ыз-метін атқ арады. ЕО-да 14001 ИСО қ абылдау мен жариялануғ а дейін 1993 жылы «Қ оршағ ан орта менеджменті мен тексерулер жоніндегі» Бағ дарламасы қ абылданғ ан, соғ ан

байланысты онда 14000 ИСО мен ЕМА8 талаптарына екі сә йкестік экосертификат тү рлері бар.

Батыс еуропа елдері арасында экоменеджмент тө ң ірегінде Германия кө ш басшы. Онда мың ғ ажуық компания 14000 сер-иялы ИСО стандарттарын енгізді жә не жү йені сертификаттады.

Ә лемдік масштабта осы стандартты ендірген фирмалар мө лшері бойынша бірінші орында Жапония (1000 аса компания).

АҚ Ш-та НССР (Нагагё апсі Сгігісаі Сопігоі Роіпіз) жү йесі ә зірленген жә не кең інен енгізілуде. Жү йенің басты идеясы -тә уекелдерді сараптау мен тұ тынушылар қ ауіпсіздігіне қ атысты экоменеджменттегі қ иын жерлерді анық тау. Жү йелердің қ олданылу орнын бә рінен бү рын тағ ам онімін ондіру сферасынан (жекелегенде, қ ү с етін ондіру фабрикаларынан) табуда.

ТМД елдері бойынша Ресейде 14000 сериялы ИСО стан-дарттары мемлекеттік ретінде мү қ абалық ә діспен қ абылданды. РесейлікСТ/ИСО НОООэкоменеджментібойыншахалық -аралық стандарттардың аутенттік мә тінінде, бірақ аздағ ан толық тырулармен берілген.

Қ азақ станда қ оршағ ан орта сапасы менеджменті жү йелерінің мемлекеттік стандарты жобалары, оны пайдалану бой-ынша жалпы талаптар мен ү сынымдар жасалынып, толық тырылу ү стінде. Олар 14001 ИСО халық аралық стандарттары аутенттік мә тінінде жасалуда, бірақ аумақ тық ерекшеліктерді де ескеруде. Стандарттың қ олданылу саласы - бақ ылау жасауғ а мү мкін жә не жасау қ ажет ү йымдастыру іс-ә рекеттері экологиялық жү йелері немесе қ оршағ ан ортаны қ орғ аудың аспектілері. Бірақ ол қ оршағ ан ортаның нақ ты параметрлерін мемлекет орнатады дегенді білдірмейді. Стандартты, ө з іс-ә рекеттерінің қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жө ніндегі мемлекет саясатына сә йкес екеніне куә болғ ысьмселетін, жү йесіне сертификаттау жү ргізгісі келетін, жү йенің нағ ыз стандартқ а сә йкестігі туралы ө тініш-декларация жасау мен ез-ө зін бағ алағ ысы келетін мақ саттарды кә здейтін кез келген ү йымдар пайдалануғ а болады.

Ө зін-ө зі бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1Стандарттау жө ніндегі қ ызметтер?

2Стандарттаудың ә р саладағ ы орны?

Ұ сынылатын ә дебиет:

1«Техникалық реттеу туралы» Қ Р Заң ы.2000ж.

2 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

3 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

4 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

5 Жанзақ ов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қ ызылорда, «Тұ мар», 2007 ж. – 224 б.

Дә рістің сабағ ының қ ұ рылымы:

№15 дә ріс Стандарттау жө ніндегі халық аралық жә не ө ң ірлік ұ йымдар

Дә рістің мазмұ ны:

1 Стандарттау жө ніндегі халық аралық ИСО ұ йымы

2 Ө ң ірлік ұ йымдар

1 Халық аралық байланыстардың ү здіксіз кең ейе тү суі, стандарттаудың жеке мемлекет шең берінде шектеліп қ алуына мү мкіндік бермейді. Тү рлі елдердің саудалық, экономикалық жә не ғ ылыми-техникалық ынтымақ тастық та жетістіктерге жетуіне, бірінші кезекте халық аралық стандарттаудың маң ызы орасан. Халық аралық стандарттарды ө зірлеу қ ажеттілігінің ә бден кө зге кө ріне тү су себебі халық аралық сауданың осу қ арқ ыны ү лттық экономиканың дамуынан 3-4 есе асып тү рса да ә лемдік нарық қ а ү сынылғ ан бірдей енімдердің ү лттық стандарттарындағ ы айырмашылық тар халық аралық сауданың дамуына кедергі бола берді.

Мысалы, откен ғ асырдың 60-шы жылдары АҚ Ш пен кө п-теген басқ а елдердің теледидар стандарттарының айырмашы-лық тары болуына байланысты АҚ Ш ө з теледидарларын экспортқ а шығ арудан бас тартты. Голландияның «Филипс» фир-масына импорт алатын ел талаптарын қ анағ аттандыру ү шін бір радиоқ абылдағ ыштың 12 вариантын (кернеу, жиілік, тоқ -тың кү ші жә не т.б. бойынша) жасау қ ажет болды. Тіпті бір кездері фирманың конструкторлық схеманы ауыстырып кө п-теген қ осымша бө лшектер, бақ ылау-ө лшеу қ ұ ралдарын пайдалануына тура келді.Ол ә рине кө п уақ ыт пен қ аражат жұ мсауына ә келіп соқ ты.

Бірың ғ ай ө лшем жү йесі - метрлік жү йені қ абылдауғ а дей-ін, бү рынғ ы еліміздің орман ағ ашын Англияғ а экспорттау-ында кеп қ иындық тар болды, себебі ол елде дюймдік елшеу жү йесі қ олданылатын. Сондық тан бірқ атар ағ аш дайындайтын кө сіпорындар жү мыстары дюймдік жү йеге мамандануы-на тура келді. Тек Англия метрлік ө лшеу жү йесін қ абылдағ анда ғ ана ол қ иындық тар жойылды.