Технологиясы- 2 сағ.

Дә ріс жоспары:

1. Қ ұ рылыста қ олданылатын қ адалы іргетастар тү рлері мен қ олдану аумағ ы.

2. Қ адаларды батыру ә дістері, батыру механизмдері.

3. Қ адаларды қ ағ удың технологиялық сұ лбалары, батыруды бақ ылау.

4. Толтырмалы қ ада тү рлері мен жасалу тә сілдері. Бұ рғ ылап толтырмалы, пневматика толтырмалы, жиі тығ ыздағ ыш топырақ қ адаларын жасау технологиясы. Жұ мыс ө ндірісіне қ ажетті қ ұ рал – жабдық тар.

5. Қ адалы ростверкінің қ ұ рылымы.

Қ ада жұ мыстары ө неркә сіптік жә не азаматтық, ауыл шаруашылық жә не кө лік қ ұ рылыстарының ү ймереттері мен ғ имараттарының қ адалы фундаменттерін қ ұ рғ анда орындалады жә не кешенді- механикаландырылғ ан технологиялық процестердің жиынтығ ы болып табылады.

Қ адалар ү ймерет немесе ғ имарат жү гін топырақ қ а беру жә не ә лсіз топырақ тардың кө тергіш қ абілетін арттыру ү шін жә не су кіруді, жер асты жә не жер ү сті откелдер салғ анда топырақ тың қ ұ йылуын немесе мү жілік қ ұ лауын болдырмау ү шін жағ алар қ абырғ аларын қ оршау жә не басқ а жағ дайларғ а арналады.

Қ ада жұ мыстарының кешенді процестерінің қ ұ рамына кіретіндер: дайындық процестері (жартылай фабрикаттар дайындау, қ адаларды ә зірлеу немесе оларды дайындау жә не қ адаларды батыруғ а даярлау); кө лік процестері (қ адалар мен жартылай фабрикаттарды жеткізу) жә не негізгі процестер (дайын қ адаларды батыру немесе толтыратын қ адалар жасау). Қ ада қ ағ у жұ мыстары орындалғ ан соң ә детте қ адалы роствектер жасалады.

Қ ада жә не қ адалы фундаменттер тү рлері

Қ адалар топырақ қ а батыру тә сілі бойынша: дайын тү рінде топырақ қ а ә р тү рлі тә сілмен қ ағ ылатын – қ ағ ылмалы жә не тікелей топырақ қ та жобалық жағ дайда дайындалатын – толтырмалы болуы мү мкін.

Жұ мыс ө згешілігі бойынша дің гек-қ ада жә не аспалы қ адағ а бө лінеді. Дің гек-қ адалар ғ имарат жү гін ө здерінің тө менгі ұ штарымын тікелей тығ ыз топырақ тарғ а береді, ал аспалылар – ғ имараттың жү гін ең алдымен топырақ та ө здерінің бү йір жақ беттерінің ү йкелеу кедергісімен береді.

Қ адалар материалдар тү рі бойынша: ағ аш, бетон, темірбетон, металл жә не қ иыстырылғ ан болады.

Кө лденең қ има пішіні бойынша шаршы, тік бұ рышты, кө п қ ырлы, дө ң гелек, жаппай қ ималы жә не қ уыс қ ұ бырлы, қ абық ша-қ ада, ұ зындығ ы бойынша бір қ алыпты жә не ауыспалы (пирамида тә різді) қ ималығ а бө лінеді.

Ростверк – қ адаларды біріктіретін тү зіліс жә не топырақ негізіне ғ имарат жү гін біркелкі беру ү шін қ ызмет етеді. Ростверктер қ ұ рамалы, қ ұ рамалы-қ ұ ймалы жә не тұ тас қ ұ ймалы арқ алық жә не тақ та тү рінде болады.

Қ адалар батыру ә дісін, машиналар тү рін жә не жабдық тарды таң дау.

Алдын ала дайындалғ ан қ адаларды батыру ә дісін таң дау топырақ жағ дайларына, қ аданың конструкциясына, ұ зындығ ы жә не массасына байланысты.

Қ ада қ ағ у кең тарағ ан ә дісінің бірі механикалық жә не дизель-балғ а, сирегірек ауа-бу балғ асы кө мегімен соқ па батыру болады. Бұ л ә дісті барлық топырақ жағ дайларында қ олдануғ а мү мкіншілік бар. Оның қ ұ ндылығ ына ә мбебаптылығ ы, ә р тү рлі энергиялар пайдалануғ а болатын қ ада қ ағ у механизмдерінің (қ ада балғ аларының) салыстырмалы оң айлық тары жатады. Қ ада батыру кемшіліктері: қ ада басының қ ирауы, ү лкен диаметрлі қ абық ша-қ адаларды батыру қ иыншылығ ы, тұ рғ ан ү ймереттер мен ғ имараттар маң ындағ ы қ ада балғ алары жұ мысынан топырақ тың тең селуі қ ұ рылыс тү зілістеріне зиянды ә сер етуі.

Дірілдетіп батыру борпылдақ қ ұ мды жә не қ ұ майт суғ а шылық қ ан топырақ тпрды тиімді.

Дірілдетіп басып енгізу жұ мсақ созымды, ақ қ ыш созымды жә не ақ қ ыш саздық топырақ тарда жә не саз балшық тарда қ олданылады.

Статикалық кү шпен басып енгізу ақ қ ыш консистенциялы саз балшық ты топырақ тармен шектеледі.

Жаратын ә діспен негізінде механикалық жә не гидромеханикалық тә сілмен ө ндеуге берілмейтін тасты топырақ тарды ө ндейді жә не кейде қ атқ ан топырақ ты қ опсытуү шін қ олданады.

Бұ л ә дістің мә ні сілемнен топырақ ты бө луден тұ рады, ал кейде оны топырақ ты алдын ала жасалғ ан шпур, скважина, саң ылау, шурфтарда орналастырылғ ан жарылғ ыш заттар зарядтарының жарылу энергиясы арқ ылы аз аралық қ а ауыстыру.

Жаратын ә діспен топырақ ты ө ндеудің кешенді процесі: зарядтарды орнату орындарын жасау, жару қ ұ ралдарымен жабдық талғ ан жарылғ ыш заттарды дайындау жә не орнату, зарядтарды атқ ызу жә не қ опарылғ ан топырақ ты артудан тұ рады.

Жарылғ ыш зарядтардың бә рі энергия шығ у жылдамдығ ыбойынша бризанттығ а (жоғ ары жылдамлық та) жә не лақ тыратынғ а (шамалы жылдамдық ты) бө лінеді. Бірінші тьопқ а динамит, тол, тротил, ал екіншісіне оқ дә рінің кө п тү рлері жатады.

Жарылғ ыш заттар агрегаттың кү йі бойынша ұ нтақ тә різді, тапталғ ан жә не қ ұ йылғ анғ а бө лінеді. Нақ ты мақ сатқ а жету ү шін жаруғ а дайындалғ ан жарылғ ыш заттардың айқ ынды санын заряд деп атайды. Зарядтар шғ ырланғ ан жә не ұ зартылғ ан болуы мү мкін. Жарылғ ыш заттардың жарылуы ұ шқ ынныан, соқ па толқ ынының электр разряды ә рекетінен болады.

Ұ сынылатын ә дебиеттер: [1, 2, 3]

СӨ Ж бойынша бақ ылау тапсырмалары: [1, 2, 3, 4, 5, 6, ] – 3 сағ.

Дә ріс № 7