Педагогикалық кикілжіңге (педагог-оқушы, педагог-ата-ана, педагог-педагог) байланысты педагог-психологтың іс-әрекетіне талдау.

1. Мектептегі психологиялық қ ызметтің модельі

Мектептегі психологиялық қ ызметтің мақ саты:

мектептің білім беру ортасында арнайы жағ дайды қ алыптастыра отырып, оқ ушылардың психологиялық даму ү дерісін басқ ару.

Психологиялық қ ызметтің міндеттері

1. Оқ ытудың тү рлі кезең дерінде оқ ушылардың психологиялық даму нә тижелерін бақ ылап отыру.

2. Оқ ушылардың дамуындағ ы мә селені шешуге психологиялық кө мек кө рсету ү шін жағ дай жасау.

3. Ішкі мектептік білім беру бағ дарламасына жә не технологияларына, олардың сол мектептің оқ ушыларының индивидуалды жә не жастық ерекшеліктеріне сә йкес келуі негізінде психологиялық талдауды жү зеге асыру.

4. Мектептің білім беру ортасында балалардың оқ у, тә рбие жә не даму ү дерістеріне кең ес беру жә не ақ параттық психологиялық қ олдау кө рсету.

2. Психокоррекциялық (тү зету) жұ мыстары. Оқ ушылардың жеке тұ лғ а ретінде қ алыптасуына белсенді тү рде психологиялық ә діс-тә сілдер арқ ылы ық пал ету. Білім беру мен тә рбие жұ мыстарын қ атар жү ргізе отырып, оқ ушылардың қ абілеті мен бейімділігі, жалпы психикасындағ ы ауытқ ушылық тар мен кемшіліктерді тү зету. Ол ү шін психолог:

- жас ерекшелігіне байланысты ә рбір кезең нің қ алыптасу бағ дарламасын жасауы керек;

- психикасында ауытқ ушылығ ы бар балалардың жү йке жү йесінің бұ зылуының себептерін анық тайды;

- ә рбір психикалық ауытқ ушылық тардың мазмұ нына байланысты коррекциялық (тү зету) жұ мыстың бағ дарламасын жасайды;

- шұ ғ ыл шара алатындай отбасы жағ дайы қ иын балалар мен жасө спірімдерге психологиялық кө мек кө рсетудің бағ дарламасын жасау.

Психокоррекциялық жұ мыс ата-аналармен, пә н мұ ғ алімдері мен сынып жетекшісімен бірлесіп жү ргізілуі керек. Психокоррекциялық жұ мыстар барысында оқ ушыларғ а ойын тренингтерін беру, иммитациялық ойындар, тү рлі маң ызды ситуацияларды шешу т.б. тапсырмалар беріледі.

Қ иындық туғ ызатын оқ ушылармен жұ мыстың мақ сат-міндеттері:

1. Оқ ушының жеке басын, отбасын жеке зерттеу;

2. Оқ ушының физиологиялық -психологиялық ерекшелігін диагностика арқ ылы анық тау;

3. Қ иын оқ ушылармен ақ ыл-кең ес, ә ң гімелесу, сырласу жұ мыстарын жү ргізу;

4. Мектептің, сыныптың қ оғ амдық жұ мыстарына белсенді тү рде араластыру;

5. Арнайы мамандармен (дә рігерлер, психолог, заң қ ызметкерлерімен) кездестіру;

6. Арнайы комиссияларғ а апару;

7. Оқ ушыларғ а жауапты жұ мыстар тапсыру;

8. Балағ а сыйластық пен қ арап, оның жағ ымды жақ тарын ашуғ а тырысу;

9. Сабақ қ а қ атысуын жү йелі бақ ылау;

10. Ата-анасымен ү немі тығ ыз байланыста болып, ақ ыл - кең ес беру.

Қ иындық туғ ызатын оқ ушыны бақ ылау кү нделігі

3.Кикілжің жоғ ары сыныпта оқ ушы мен мұ ғ алім арасында туындай ды. Мектеп оқ ушылары жоғ ары сыныпта ө зін-ө зі басқ а- руғ а, яғ ни автономияғ а ұ мтылып, жеке ө зіне қ атысты сұ рақ -тарды ө з бетімен шешіп, ө зінікін дұ рыс етіп кө рсетеді. Ай на-лада болып жатырғ ан оқ иғ аларғ а жеке кө зқ арасын білдіреді. Бұ л жаста жө нсіз, дө рекі ескертулерге реакциясы анағ ұ рлым ө ткір болады жә не кез-келген формада кикілжің туындатады. Мұ ғ алім мен оқ ушы арасындағ ы кикілжің ә ділетсіз бағ а ү шін туындай ды. Бұ л жағ дай да кикілжің оқ ушылардың бас-тауымен болады. Кей бір мұ ғ алімдер оқ ушылар білімін бағ алау-да екі қ арама-қ арсы стратегияғ а сү й енеді. Біреуі - оқ ушымен жағ ымды қ арым-қ атынас орнату ү шін, екіншісі - жоғ ары оқ у орнына тү сіру ү шін оқ ушыны дай ындау мақ сатында. Жоғ ары бағ а оқ ушының белсенді оқ уынан бездіреді, ал тө мен бағ а мұ ғ алімнің сыныпқ а бассыздығ ы ретінде қ абылданады [2; 189].

Бұ дан шығ атын қ орытынды, оқ ушылар мен мұ ғ алім арасын- дағ ы тұ лғ а аралық кикілжің туындауына себеп болатын жағ дай лар:

1. Жасө спірімдік кезең дегі оқ ушыда болатын тұ лғ алық ө згерістер;

2. Мұ ғ алімдер тарапынан ә ділетсіз қ ой ылғ ан бағ а;

3. Іс-ә рекет, ой ын, сө зін ә діл бағ аламау;

4. Оқ ушыларды белгілі–бір тұ лғ алық ерекшелігіне немесе

белгілі-бір кө ріністерге бай ланысты алалаушылық;

5. Мұ ғ алім тарапынан ай тылатын жан тү ршігерлік былапыт сө здер мен дауыс кө теру, яғ ни оқ ушымен қ арым-қ атынаста

педагогикағ а жат сө здер;

6. Авторитарлық стильді пай далану, яғ ни бұ й ырып сө й леу;

7. Бала бой ынан ү немі кемшіліктер іздеу;

8. Оқ ушы туралы ақ паратты келесі бір сыныпқ а жариялау;

9. Қ арым-қ атынаста оқ ушығ а сенімсіздік таныту, т.б. Студенттер арасында, ә сіресе курстың алғ ашқ ы кезең інде топта

ө зін таныту, дә лелдеп кө рсете білу процесі жү реді. Бұ л кезде олардың ө мірлік тү рткілер мотивациясына темперамент мінез белгілері жә не тә рбиелік дең гей лері ү лкен ә сер етеді. Студент- тердегі «Мен» концепциясының жоғ ары дең гей інің жеткіліксіздігі кикілжің ді мә селеге соқ тырады. Кикілжің ге ә келетін ө зара ә рекеттегі қ иындық тар студенттер мен оқ ытушылар арасында туындай ды. Кикілжің нің мей лінше кең таралу себебі-студент білімін бағ алаудағ ы сә й кессіздік. Бұ ндай жағ дай да субьектив жағ ынан адекватты емес арыз ай тылады. Студенттердің жеке сапалары, оның дә ріс сабағ ы мен практикалық сабақ тардағ ы мінез-қ ұ лқ ы (таласқ а тү суі, сө з таластыруы) бағ алауғ а ә сер етеді.

Билет