Мектеп психологының қиындығы бар балалармен жұмыс, психокоррекциялық жұмысы

Қ азіргі таң да мектептерде мұ ғ алімдерді мазалайтын басты мә селе «қ иын» балалар. Алдымен осы «қ иын» оқ ушылар дегеніміз кімдер? Олар – мектеп тарапынан ерекше, қ осымша бақ ылауды талап ететін, тә рбиелеуге қ арсылық білдіретін оқ ушылар. Сонымен қ оса, білім дең гейі тө мен, тә ртібі нашар, сабақ тан кө п қ алатын, ұ стаздардың талабын орындамайтын, адамгершілік дең гейі тө мен, сыныптастарымен ү немі тіл табыса алмайтын, ұ жым мә селелері қ ызық тырмайтын оқ ушылар, ойлау қ абілеті кейін қ алғ ан, ашуланшақ оқ ушыларды қ иын балалар қ атарына жатқ ызып жү рміз. Осы мә селемен жұ мыс жасай отырып, мектеп психологының яғ ни ө зімнің алдыма қ ойғ ан мақ сатым: «Қ иын» балалармен жұ мыс жү ргізу жолдарын жетілдіре отырып, оқ ушыларғ а қ ұ қ ық тық білім беру мен жоғ ары ә леуметтік-қ ұ қ ық тық мә дениетін қ алыптастырудың тиімді ә діс-тә сілдерін табу.

Ә уелі мына терминдерді ажырата білгеніміз жө н: «Қ иын бала» бұ л — «тә рбиесі қ иын бала», педагогикалық назардан тыс қ алғ ан бала, ә леуметтік назардан тыс қ алғ ан бала, адамгершілік дамуында ауытқ ушылық бар бала.

Баланың қ иын мінез – қ ұ лқ ының себебін іздесек, кө біне баланың ө з отбасындағ ы ата-анамен қ арым — қ атысына байланысты екені анық талды. Кей оқ ушылар ата — ана тарапынан ешқ ашан жү рек жылуын кө рмей ө сіп, осығ ан мектептегі ө з тобындағ ы оқ ушылардың, мұ ғ алімдердің кері кө зқ арасы қ осылып, ұ зақ қ а созылғ ан қ айғ ыру, ренжу жү йке ауруларына шалдық тырып, бала ашуланшақ, ө мірге ызалы, тұ йық қ алыпқ а тү седі.

Ата — ана тарапынан, мектеп қ абырғ асынан жылылық сезінбеген жасө спірім ө мірде ө зін ешкімге қ ажетсіз деп есептеп, уайымғ а шалдығ ады, кей жасө спірімдердің ұ йқ ысы бұ зылып, тү нде қ орқ ынышты тү стер кө реді.

«Бала тә рбиесінің ең ү лкен мектебі — ә ке мен шешенің қ арым -қ атынасы» — деп В.А.Сухомлинский айтқ андай, «Ата – ана — ө з баласының тә рбиесі ү шін ел, халық алдында жауапкер».

Жү ргізілген зерттеулеріміздің нә тижесі бойынша «қ иын» оқ ушылардың тууына итермелейтін тағ ы бір себеп – отбасындағ ы жетіспеушілік, таршылық. Қ азір материалдың, байлық тың рухани байлық тан жоғ ары тұ рғ ан уақ ытында жасө пірімдер арасында «анау да керек, мынау да керек» деген кө рсеқ ызарлық тың ә серінен, «ө згелерде бар нә рсе менде неге жоқ» деген оймен баланың кө зқ арасының ө згеруіне ә кеп соғ уы мү мкін.

Психотү зету (психокоррекция) жә не дамыту - тү зету, ө ң деу мақ сатында нормадағ ы балаларды қ арастырады, ауытқ уы бар балаларды тү зету іс – шараларын қ арастырады. Психологиялық тү зетудің мақ саты: балаларды жеке тұ лғ алық дамуындағ ы психологиялық ауытқ уларынан арылту, тү рлі жағ ымды іскерлік пен дағ дыларды қ алыптастыру жалпы оқ у дағ дысымен біліктілікті дамыту. Психолог жұ мысындағ ы тү зету-дамыту бағ ыты, қ ызметтің ең қ иын тұ сы. Сондық тан да бұ л бағ ыт практик психологтан шеберлікті қ ажет етеді.

Диагностикалық жә не коррекциялық жұ мыс Оқ ушылардың психологиялық даму ерекшеліктерін зерттеу жә не олардың білім, дағ ды, ү йренулерінің жастық дамуғ а қ аншалық ты сә йкес келетінін анық тау мектеп психологының басты міндетіне жатады. Психодиагностика оқ ушылардың тә рбиеде, оқ у барысындағ ы қ иыншылық тарын анық тауда, сондай-ақ қ ызығ ушылық тардың, қ абілеттердің даму ерекшеліктерін зерттеуде ү лкен рө л атқ арады. Балалардың жеке психикалық ерекшеліктері туралы ақ паратты жинау, К.М Гуревичтің анық тамасы бойынша, психодиагностиканың негізгі міндеті болып табылады. Бұ л ақ параттар оқ ушылармен жұ мыс істейтін адамдар ү шін ө те пайдалы. Мектеп психологының практик-психологпен диагностикалық жұ мыс барысындағ ы ерекшеліктері. Психологиялық қ ызмет жү йесінде психодиагностиканың біршама ерекшеліктері бар. Психодиагностиканың «ғ ылыми - зерттеуші» жә не «ғ ылыми –практикалық» секілді тү рлерін ажырату керек. Егер біріншісінің міндеті психикалық даму заң дылық тарын зерттеу болса, ал ғ ылыми –практикалық психодиагностиканың мақ саты нақ ты психологиялық бұ зылыстың себебін анық тау болып табылады. Практик-психолог бала дамуына ұ сыныс беру ү шін, балағ а тү зетуші шаралар жасау ү шін психодиагностиканы қ олданылады. Психодиагностикалық ақ параттар мына жағ дайларда: 1) даму бұ зылыстарын тү зетуді ертерек бастау, оқ ушылардың психикалық даму қ арқ ынын зерттеу; 2) тө мен дең гейдегі жә не озат оқ итын балалардың дұ рыс жетілуіне жағ ымды жағ дай қ алыптастыру мақ сатында дамытушы бағ дарламаны жасау; 3) ерекше қ абілеттері бар балалардың дамуына жағ дай жасау; 4) психолог жү ргізетін психопрофилактикалық жұ мысының тиімділігін тексеру; 5) тә рбиелеу жә не оқ ыту жү йесіне салыстырмалы психологиялық талдау жасау; 6) психологиялық ағ артудың ө зекті тақ ырыптарын таң дау мақ сатында қ ажет. т.б. Мектептегі психологиялық қ ызмет шең берінде тү зету, дамыту, диагностика секілді ә дістер бө лек жү ргізілмейді. Олар мектепте бір кезең де атқ арылатын жұ мыс болып табылады. Мысалы; диагностикалық - коррекциялық немесе диагностикалық - дамытушы жұ мыстар. Мектеп психологының жұ мысы диагноз қ ойып, тұ лғ аны дамыту бағ дарламасын жасаумен шектелмейді. Ол балалардың дамуын зерттеп, ұ сыныстардың орындалуын қ адағ алайды, сонымен қ атар психологиялық, тү зетушілік, тә рбиелік жұ мыстың басым бө лігін ө зі атқ арады.