Жалпы және санитарлық жоғалтулардың анықтамасы және жіктелуі

Соғ ыста ә скрлермен болғ ан жеке қ ұ рамның барлық жоғ алтуларын жалпы жоғ алтулар деп атау қ алыптасқ ан.Олар: қ айтымсыз жә не санитарлық жоғ алтулар деп жіктеледі.Қ айтымсыз жоғ алту-бұ л жоғ алтулар ө лтірілген, тұ тқ ынғ а тү скендер мен із тү ссіз жоғ алғ андар.Санитарлық жоғ алтуларғ а –ә скери қ абілеттігін жоғ алтқ ан(ең бекке жарамдылығ ы) кем дегенде бір кү нге жә не медициналық бө лімге тү скендер жатады.Себебіне қ арай, ә скери қ абілеттігін жоғ алтқ андар (ең бекке жарамдылығ ы), санитарлы жоғ алтулар шартты тү рде соғ ыстық жә не соғ ыстық емес деп жіктеледі.

Соғ ыстық санитарлық жоғ алтулар бұ л, қ арсыластың ә скери ә рекетінің нә тижесінен болғ ан жоғ алтулар немесе ә скери міндеттерін орындауымен тікелей байланысты жоғ алтуларды айтады.Соғ ыстық санитарлы жоғ алтуларғ а сондай-ақ ұ рыс кезінде ү сік қ алғ ан ә скери қ ызметкерлер жатады.

Этиопатогенетикалық тү ріне қ арай соғ ыссыз санитарлы жоғ алтулар 6 классқ а бө лінеді.

I-механикалық жарақ аттар, II-термиялық зақ ымданғ андар, III-радиациондық зақ ымданғ андар, IV-УЗ зақ ымданғ андар, V-БҚ зақ ымданғ андар, VI-жаппай қ ыру қ аруын қ олданудан болғ ан реактивті жағ дай.Бө лінген жіктелу мен нө мірленген соғ ыстық зақ ымданудың ә рқ айсысы олардың жеке тү ріне яғ ни жең іліс себебі мен қ аншалық ты жарақ аттанғ анына байланысты топқ а жзіктеледі.Мысалы, I классқ а (механикалық жарақ аттанғ андар) локальды жарақ ат кіреді, олардың тү ріне Локализациясына байланысты кіреді (сің етін, сің бейтін, сү йекті зақ ымдай отырып немесе зақ ымдамайтын). II класс екі топты қ ұ райды: кү йгендер жә не ү сіп қ алғ андар, олар ө з алдында жарақ аттанғ анына жә не жең іліс аймағ ына байланысты бө лінеді. III классқ а да екі топ кіреді-жедел жә не созылмалы зақ ымданулар, олар ө з алдында ауырлығ ына байланысты бө лінеді. IV классқ а 5 топ кіреді: нерв-паралитикалық, жалпы улағ ыш заттармен, тері-нарывными, тұ ншық тырғ ыш жә не басқ а УЗ зақ ымданғ андар кіреді. V класс (БҚ зақ ымданғ андар) қ олданғ ан қ оздырғ ыш тү ріне қ арай бө лінеді, ал VI класс реактивті жағ дай бойынша қ ысқ а мерзімдді жә не ұ зақ созылатын.

Ә ртү рлі қ арулардың ә сер етуінен немесе бір қ арудың ә р тү рлі зақ ымдауына байланысты зақ ымданулар-қ осарланғ ан, кө птеген жә не біріккен зақ ымданулар деп бө лінеді.

Қ осарланғ ан зақ ымданулар деп – ә р тү рлі қ ару тү рімен шақ ырылғ ан (мысалы, оқ атқ ыш жараланулар жә не УЗ зақ ымдалу)немесе бір жә не сол қ арудың ә ртү рлі зақ ымдағ ыш факторларымен (мысалы, кү йік, жарақ ат, ядролық радиацияның ө тіп кеткіш ә сері нә тижесінде болғ ан) зақ ымдануларды айтамыз.

Бір қ арудың ө зі кө птеген зақ ымдауғ а ә келуі мү мкін (мысалы, бірнеше оқ тың немесе ұ шқ ынның ә серінен бірнеше анатомиялық т аймақ тар жаралануы; УЗ тері жә не ішкі ағ заларды зақ ымдауы).

Біріккен жаралануларды бір жаралағ ыш снарядтың бірнеше анатомиялық аймақ тарының жаралануын есептейді (мысалы, торакообдаминальді)

Соғ ыстық емес санитарлық жоғ алтуларғ а қ арсылас кү штің соғ ыстық жабдық тардың қ олдануына қ арсы белгілі бір себептерден ауырып қ алғ ан жә не де соғ ыстық емес жарақ ат алғ ан ә скери қ ызметкерлер жатады.

Бұ л жалпы жә не санитарлық жоғ алтулардың қ абылданғ ан этиопатогенетикалық жіктелуі белгілі бір мө лшерде шартты тү рде болып есептеледі.Егер терең жұ мыс жү ргізуде анық талғ ан зақ ымданудың аяталуы жә не аурулар соғ ыс соң ы кезең де қ айтымсыз жоғ алтулар тү сінігі бұ л топқ а медициналық пункттар мен емдік мекемелерде (зақ ымданудан жә не аурудан) ө лген сондай-ақ тұ тқ ынғ а тү скендер мен із тү ссіз кеткендер де кіруімен нақ тылануы мү мкін.

Бұ л жіктелудің шарттылығ ы ә скердің жеке қ ұ рамының ауруларының саны соғ ыс кезінде соғ ыс жағ дайына ғ ана емес, сонымен қ атар, қ олданылатын қ арудың тү ріне де байланысты.Иондаушы сә улемен жә не кейбір УЗ –дың зақ ымдануына ұ шырағ ан адамдар ә р тү рлі аууруларғ а кө п шалдығ ады.

Міне осылай, соғ ыстық жә не соғ ыстық емес жоғ алтуларғ а шектеу қ ою ө тее қ иын.бұ л санитаарлық жоғ алтулардың жіктелуі белгілі, мысалы, ү сіп қ алғ андарды соғ ыстық жоғ алту дә режесіне жатқ ызу.Қ арастырылып ө ткен санитарлық жоғ алтулар жіктелуінен тағ ы басқ а практикалық медицинада қ олданылатын оперативті атты жіктелу бар екенін ескере кетуіміз керек. Медициналық арнайы қ ұ жаттарғ а соғ ыстық жоғ алтуларды жараланғ андар терминімен, ал соғ ыстық емес жоғ алтуларды аурулар деген терминімен белгілейді.

Медициналық қ амтамасыз етуді жоспарлағ анда жә не санитарлық жоғ алтулардың кең дігін жә не қ ұ рылымын есептегенде зақ ымданғ ан қ ару тү ріне қ арай топтайды.Мысалы оқ атқ ыш қ арумен, ядролық, химиялық, бактериологиялық жә не де басқ а қ ару тү рімен зақ ымданғ ан.

Оперативті мақ сатта санитарлық жағ дайларды олардың ауырлығ ына (жең іл, орташа, ауыр жараланғ андар, ауырулар) медициналық кө мекке мұ қ таждығ ына (кейінге қ алдырылмайтын квалифицирленген; мамандандырылғ ан хирургиялық, терапиялық медициналық кө мекке), эвакуацияғ а мұ қ таждығ ына жә не мү мкіндігіне (ә уе кө мегімен, автосанитарлық кө лікпен жалпы мақ саттағ ы кө лікпен эвакуацияғ а жататын; қ алай тасымалдануына байланысты: жатқ ан кү йінде, отырғ ан кү йінде, кө лікті қ ажет етпейтіндер) алдағ ы емделу уақ ытымен басқ а да емдік –эвакуациялық белгілері бойынша жіктеуді (топтастыруды) қ олданады.

Санитарлық жоғ алтудың кең дігін, қ ұ рылымын жә не ауырлығ ын жан-жақ ты терең зерттеу жә не пайда болу шарттарын анализдеу, емдік эвакуациялық іс-шараларын ұ йымдастыруғ а ү лкен ссептігін тигізеді.Сондай ақ медициналық қ ызмет қ айтымсыз жағ дайдың мінездемесін жә не ұ рыс алаң ында қ аза болғ андардың себебін, соғ ыстық зақ ымданудың алдын алудың ә дістерін жетілдіру мақ сатындағ ы медициналық эвакуацияның сатылары жә не жолдары кезінде, мед кө мектің кө рсетілу жолдары мен ұ йымдастырылуы жә не зақ ымдалғ анды емдеуді анализ жасап отыруы керек.